به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، نويسنده در اين نوشتار با بررسي آسيب‌شناسانه در رسانه ملي پيش و پس از انقلاب، كوشيده است پيامدهاي منفي بي‌توجهي يا كم‌توجهي برنامه‌سازان به ارزش‌ها و هنجارهاي جامعه را بازشناسي و معرفي كند تا مسوولان را نسبت به آن حساس‌تر سازد.
با پيدايش و گسترش رسانه‌ها در جوامع امروز بشري، نظام فرهنگ جوامع، به ويژه ارزش‌ها و هنجارها، پيوند تنگاتنگي با رسانه‌هاي گروهي به ويژه انواع پرمخاطب آن، يعني راديو و تلويزيون برقرار كرده است.
هنجارهاي يك جامعه ديني، مجموعه‌اي از بايدها و نبايدهاست كه شرع مقدس اسلام با تكيه بر منابع چهارگانه‌اش (كتاب، سنت، عقل و اجتماع) آنها را مشخص و به لزوم رعايت و عمل به آنها سفارش مي‌كند. هنجارشكني رسانه‌اي در جامعه ديني، شرايطي است كه رسانه‌ها به ويژه راديو و تلويزيون در پيام‌هاي خود به مخاطبان، زمينه‌هاي روي‌گرداني و سرپيچي آنها را از هنجارها و اخلاق مورد نظر اسلام فراهم آورند. در اين حالت مي‌گوييم كه اين رسانه‌ها هنجارشكني كرده و به تعبيري، «اخلاق رسانه‌اي» را زير پا نهاده‌اند. براي تحليل دقيق‌تر هنجارشكني رسانه‌اي، مصداق‌هاي مختلف اين موضوع در دو سطح رسانه‌هاي خارجي و رسانه داخلي و در دو مقطع زماني پيش و پس از انقلاب اسلامي ايران به طور جداگانه بررسي شده است.
مصداق‌هاي مختلف هنجارشكني كه اين پژوهش به آنها پرداخته است، عبارتند از: قانون‌شكني؛ خشونت؛ برنامه‌هاي مبتذل و غير اخلاقي؛ تجمل‌گرايي (مصرف‌گرايي افراطي)؛ نقض برخي فضيلت‌هاي اخلاقي و ديني؛ روزمرگي و كليشه‌گرايي.
عوامل هنجارشكني در رسانه را مي‌توان چنين برشمرد: تضاد هنجاري موجود در جامعه، بي‌هنجاري اجتماعي، قطبي شدن و ناپايداري هنجاري در سطح اجتماع، آگاهي نداشتن سازندگان برنامه‌ها از بخشي از ارزش‌ها و هنجارهاي اخلاقي و ديني، نبود تخصص يا تخصص اندك سازندگان از زاويه تسلط بر علوم اجتماعي، روان‌شناسي، مطالعات فرهنگي، نبود نظارت دقيق بر محتواي برنامه‌ها، تلاش براي رضايت مخاطبان به هر قيمت. مهم‌ترين راهبرد پيش‌رو براي كاهش هنجارشكني رسانه‌اي، فعاليت و دخالت مستمر شوراي تخصصي مركب از استادان حوزه دين، ارتباطات، هنر، جامعه‌شناسي و مطالعات فرهنگي است. البته اين امر امكان‌پذير نخواهد بود؛ مگر با نظارت و اشراف دقيق و كامل مسوولان رسانه بر هم‌خواني محتواي برنامه‌ها با قوانين و سياست‌هاي كلي نظام و آيين‌هاي برنامه‌سازي سازمان صدا و سيما.
عصر حاضر را عصر «ارتباطات» بدانيم يا «عصر جامعه شبكه‌اي»، «عصر جامعه دانايي محور»، «عصر نور و صدا و تصوير» يا به قول مك لوهان، «دهكده جهاني» و به تعبير مانوئل كاستلز، «عصر اطلاعات» بر آن نام نهيم، بي‌شك بازي‌گردان اصلي آن، رسانه‌هاي جمعي هستند كه بر همه حوزه‌هاي خرد و كلان جامعه اعم از اقتصاد و اجتماع و سياست و فرهنگ، تاثيري شگرف دارند و البته از آنها تاثير هم مي‌پذيرند. با توجه به همين جايگاه موثر رسانه‌ها در حوزه‌هاي مختلف و نقش آنها در شكل‌دهي به عناصر مختلف زندگي فردي و اجتماعي آدمي، اين اثر بر آن است تا به نقش رسانه‌هاي جمعي ـ‌در اين تحقيق، راديو و تلويزيون‌ـ ايران و تاثير آن در شكل‌گيري ارزش‌ها و هنجارها يا رواج ضد ارزش‌ها و هنجارشكني در برنامه‌هاي توليدي بپردازد.
فصل نخست اين كتاب كلياتي درباره موضوع ارائه مي‌دهد. فصل دوم، تصويري اجمالي از مباني نظري پژوهش (هنجار و هنجارشكني) از منظر جامعه‌شناختي و ديني را به دست مي‌دهد و به مسائلي همانند تعريف و انواع هنجارهاي اجتماعي و هنجارشكني‌هاي اجتماعي توجه مي‌شود. در فصل سوم تلاش شده است تا به صورتي نسبتا مبسوط در باب هنجارشكني و زمينه‌هاي آن در رسانه‌ها و برخي مصداق‌هاي آن در تلويزيون و راديوي ايران و غرب سخن به ميان آيد. فصل چهارم به نتيجه‌گيري و جمع‌بندي نهايي اختصاص مي‌يابد كه در آن، راهبردهايي براي برون‌رفت از مشكل پيشنهاد شده است.
در بخشي از پيشگفتار درباره اين كتاب مي‌خوانيم: «نگارنده در تاليف و نگارش اين پژوهش با مشكلات و موانع بسياري روبه‌رو بود، به ويژه در مقوله برنامه‌هاي راديويي كه اسناد و مستندات بسيار محدودي وجود داشت و دسترسي به برنامه‌هاي راديويي نيز بسيار سخت بود. درباره برنامه‌هاي تلويزيوني نيز مطالعه مدون و جامعي با عطف به موضوع هنجارشكني صورت نگرفته بود و همين، سير انجام پژوهش را با مشكل روبه‌رو مي‌كرد به ويژه براي مطالعه دوره پيش از انقلاب، مشكلات پژوهش دوچندان شد. با اين حال تلاش شد در اين پژوهش با وجود اين محدوديت‌ها، زمينه و دستاويزي هرچند اندك فراهم آيد تا برنامه‌سازان و مديران ارجمند رسانه ملي با تكيه بر اين گونه مطالعات، در راه رشد و بالندگي ايران اسلامي و تحقق آرمان‌ها و فضيلت‌هاي والاي مورد نظر اسلام در كشور، گام‌هاي بيشتر و مطلوب‌تري بردارند.»
چاپ نخست كتاب «هنجارشكني در رسانه‌هاي جمعي» در شمارگان 1400 نسخه، 121 صفحه و بهاي 15000 ريال راهي بازار نشر شد.
یکشنبه ۲۳ آبان ۱۳۸۹ - ۱۵:۰۰
نظر شما