به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) نخستين نشست تخصصي "لوح" با موضوع نقد و بررسي كتاب "شُنام"، عصر روز چهارشنبه 29 دي 89، با حضور اميرحسين فردي، مدير مركز آفرينش‌هاي حوزه هنري، مرتضي سرهنگي، مدير دفتر ادبيات و هنر مقاومت، كيانوش گلزارراغب، نويسنده و آزاده ميرشكاك، ويراستار اين اثر برگزار شد.

فردي در ابتداي سخنراني خود درباره نقد كتاب خاطرات گفت: اولين‌بار است كه مي‌خواهم درباره يك كتاب خاطره صحبت كنم. ابتدا تصور مي‌كردم خاطرات مانند داستان و رمان از تمام زوايا قابل بررسي‌اند، اما پس از خواندن كتاب "شُنام" با خود انديشيدم كه چه بايد بگويم؟ در اين اثر توالي منطقي شخصيت و روايت رعايت شده است.

وي ادامه داد: همچنين كتاب "شُنام" از ظرفيت داستاني بسياري برخوردار است. به طوري كه در صفحات پاياني آن به نظر مي‌رسد اين اثر داستان يا رمان است و تصور نمي‌شود كه اين حوادث اتفاقاتي واقعي‌اند. اين موضوع بسيار عجيب و دورتر از آن چيزي است كه در خاطرات رزمندگان ديده‌ايم و نكته مثبتي است.

اميرحسين فردي با اشاره به وجود رگه‌هاي طنز در كتاب "شُنام" خاطرنشان كرد: در بخش‌هاي ابتدايي و انتهايي اين اثر رگه‌هايي از طنز ديده مي‌شود. همچنان كه ارتباط كيانوش و برادرش در زماني كه اسير مي‌شوند و كتك مي‌خورند و هر يك به كمك ديگري مي‌روند، احساس عجيبي براي مخاطب ايجاد مي‌كند. علاقه اين 2 برادر در طول كتاب "شُنام" موج مي‌زند.

مدير مركز آفرينش‌هاي ادبي حوزه هنري اضافه كرد: همچنين احساس عاطفي شُنام به يك دختر در وضعيتي ايجاد مي‌شود كه همه چيز بوي مرگ و نااميدي مي‌دهد و آن دختر روزنه‌اي به فردا باز مي‌كند. در واقع اگر شيلان در كتاب "شُنام" نبود، اين اثر مانند كتاب‌هاي ديگر، عادي مي‌شد، اما او حال و هواي تازه‌اي به اين كتاب مي‌دهد. 

اين داستان‌نويس روايت كتاب "شُنام" را ساده و صادقانه دانست. زيرا مخاطب را به متن ماجرا مي‌برد و حوادث را باورپذير مي‌كند. 

وي درباره قالب خاطره اظهار داشت: خاطره، بازخواني گذشته براي بهتر شدن وضعيت كنوني زندگي است. گنجيه و ثروت عظيمي است كه يك ملت مي‌تواند داشته باشد. امروز برخي ملت‌ها جعل خاطره مي‌كنند، براي اين‌كه وضع كنوني خود را بهتر نشان دهند، اما ملت ما سرشار از حرف‌هاي ناگفته‌اي است كه به بشريت تعلق دارند. 

فردي سپس با اشاره به تفاوت خاطره و داستان اظهار داشت: فرق خاطره و داستان در تخيل است. ما با تخيل داستان را به وجود مي‌آوريم، اما در خاطره نبايد تخيل به كار ببريم. برخي از خاطرات به دليل پرداخت تصويري قوي، فُرم داستان به خود مي‌گيرند. كتاب "شُنام" نيز اگر از نگاه حرفه‌اي داستان‌نويسي برخوردار بود، مي‌توانست شكل داستان به خود بگيرد. اغلب آثار داستاني نويسندگاني مانند حبيب احمدزاده، احمد دهقان و محمدرضا بايرامي نيز بر مبناي خاطره نوشته شده‌اند.

وي درباره اسامي مستعار در متن كتاب "شُنام" گفت: اسم مستعار در صورتي كه تاريخ را تحريف كند، مجوز كاربرد در كتاب را ندارد، اما راوي اين اجازه را دارد كه يك حادثه را از نگاه خود روايت كند. كيانوش گلزار راغب تاريخ را تحريف نكرده، بلكه آنچه را كه ديده روايت كرده است.

در ادامه نخستين نشست تخصصي لوح با موضوع نقد و بررسي كتاب "شُنام"، آزاده ميرشكاك، ويراستاري كتاب اين كتاب تصريح كرد: اين اثر از ديگر كتاب‌هاي جنگ جدا نيست، بلكه در پيوند كامل با ادبيات و تاريخ جنگ تحميلي عراق عليه ايران است. اما نقطه تمايز اين اثر براي من اين است كه روايت 17 سالگي نويسنده است. همچنين اين خاطرات مرتبط با جغرافيايي از جنگ است كه تقريبا در كتاب‌ها مغفول مانده است. بحث گروهك‌هاي كومله‌ و دموكرات‌ در كردستان، كمتر در كتاب‌ها مورد توجه قرار گرفته است.

وي ادامه داد: همان طور كه اهالي جنگ معتقدند، حوادث كردستان با ديگر حوادث دوران دفاع مقدس متفاوت است، خاطرات كسي كه در كردستان بوده نيز متفاوت خواهد بود. همچنين راوي كتاب "شُنام"، صداقت داشته و با محور قرار دادن آن، مخاطب را تحت تاثير خود قرار داده است.

ميرشكاك درباره ويرايش خاطرات جنگ اظهار داشت: برخي از نويسندگان حوزه ادبيات و تاريخ دفاع مقدس مخالف اصل ويرايش خاطرات‌اند. زيرا معتقدند خاطره سند است. اما متن خاطره به ويرايش نياز دارد، بدون اين كه اصل و سنديت آن‌ مخدوش شوند.

وي اضافه كرد: ويرايش خاطرات جنگ شبيه جراحي نيست، مانند گردگيري است. شايد بخش‌هايي پنهان مانده باشد كه بايد بيرون آورده شوند. من نيز در كتاب "شُنام" مراقب بودم تا سليقه خود را در متن كتاب دخالت ندهم. توضيحات اضافه را به گونه‌اي حذف كردم كه به اصل صداقت راوي خدشه‌اي وارد نشود و لحن او حفظ شود. البته "شُنام" اين امكان را داشت كه كمي مفصل‌تر باشد، اما با مشورت با گلزار راغب، خاطرات كودكي‌اش را كه در اسارت براي بعضي از هم‌بندي‌هايش گفته بود، حذف كرديم تا با مختصر شدن كتاب تاثير آن حفظ شود.

آزاده ميرشكاك نوع پرداخت خاطرات كيانوش گلزارراغب را دليلي براي رمان و داستان پنداشتن اين اثر دانست و گفت: كيانوش گلزارراغب توانايي بسياري در پرداخت تصاوير خاطراتش دارد، به طوري كه به او پيشنهاد كردم خاطرات كودكي‌اش را هم بنويسد. زيرا از طنز بسياري برخوردار است. در كتاب "شُنام" نيز تضادهايي در ماجراها اتفاق افتاده كه يكي از حاصل آن‌ها ايجاد طنز است. اما گلزارراغب فراتر رفته و طنز زباني را هم به كار گرفته است. 

كيانوش گلزارراغب، نويسنده كتاب "شُنام" نيز در ادامه اين نشست به تشريح فضاي كردستان در سال‌هاي خاطراتش از آنجا پرداخت و اظهار داشت: اوج زندگي من در همان مقطع زماني كتاب بوده است. من در اين اثر تلاش كرده‌ام با چينش، پردازش و تدوين مناسب، رابطه علت و معلولي و خط سير زماني حوادث را حفظ كنم تا تمام آن هيجان‌ها براي مخاطب نيز ايجاد شوند.

مرتضي سرهنگي، مدير دفتر ادبيات و هنر مقاومت حوزه هنري كه در جمع حاضران در نشست نقد و بررسي كتاب "شُنام" حضور داشت، درباره نوع روايت در اين اثر گفت: كيانوش گلزارراغب در اين اثر روايتِ واقعه نمي‌كند. اين نوع روايت خاص مراكز نظامي است.
 
وي با اشاره به روايت انساني راوي كتاب "شُنام" تصريح كرد: اين نوع روايت نمي‌تواند از خيال جدا شود. درواقع دردناك‌ترين لحظه براي يك سرباز زماني است از مرزخودي پا فراتر گذاشته و از آزادي به اسارت گذر مي‌كند و پوتين‌هايش را اين طرف جا مي‌گذارد. شيلان و گلزارراغب در روايت كتاب "شُنام" به عشق آزادي به يكديگر نزديك شدند.

سرهنگي در ادامه كتاب "شُنام" را اثري محكم و آماده براي ديالوگ‌نويسي و ساخت فيلم دانست و خاطرنشان كرد: صافي ذهن راوي اين كتاب را ايجاد كرده تا بارقه‌هاي انساني را در جنگ ببينيم. حتي اگر بپذيريم كه عشق گلزارراغب عشق واقعي باشد و اين مسايل و ازدواج‌هايي كه در دوران دفاع مقدس رخ مي‌داد، نشان از كوچكي جنگ در برابر بارقه‌هاي انساني است. همچنان كه دفاع مقدس، اسارت و دشمن را تحقير كرد.

كتاب "شُنام" خاطرات شفاهي كيانوش گلزار راغب، در دفتر ادبيات و هنر مقاومت حوزه هنري توليد و توسط انتشارات سوره مهر تاكنون چاپ دهم را از سر گذرانده است.