خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، دسترسي به مقالات پراكنده‌اي كه در مجله‌ها و گاهنامه‌ها منتشر شده‌اند و از انتشار از آنها سالياني سپري شده است، از دشواري‌هاي كار تحقيق است. نه تنها يافتن مقالات نياز به صرف وقت دارد، بلكه شناخت آنها نيز مستلزم مراجعه به فهرست‌ها و كتابشناخت‌هاست. از اين رو گردآوري نوشتارهايي كه درباره موضوعي ويژه‌اند، كمكي به كار پژوهش و تحقيق خواهد بود.
ضمن آنكه مجموعه‌اي از مقالات را در اختيار خوانندگاني مي‌گذارد كه مي‌خواهند آگاهي‌هاي منسجمي درباره موضوعي خاص بيابند.
علي دهباشي در كتاب هزار و صد و چهل صفحه‌اي «نوروز»، اين جشن ماندگار را مورد توجه قرار داده و با گردآوري مقالات پراكنده‌اي كه در مجلات و كتاب‌ها درباره نوروز نوشته شده، خواننده را با جشن و آيين نوروز، از زواياي گوناگون، آشنا ساخته است. كتاب «نوروز» به 12 فصل بخش‌بندي شده است.
در فصل نخست از «فلسفه نوروز» سخن به ميان آمده است. پيداست كه جشن ديرينه‌اي مانند نوروز، فلسفه و بُن‌مايه‌هايي دارد كه بدون شناخت آنها به راز و رمزهاي نوروز پي نخواهيم بُرد، اما اين جشن كه طي هزاره‌ها سربرآورده و باليده است، همراه با خود آيين‌ها و آدابي آورده است كه ريشه در فرهنگ ديرپاي ايراني دارند. فصل دوم كتاب دهباشي درباره همين موضوع است و «آيين‌ها و رسوم نوروز» نام گرفته است.
«نوروز در ايران باستان» ويژه مقالاتي است كه به ريشه‌شناسي جشن نوروز در روزگاران دور مي‌پردازد. هر يك از آن مقالات، خواننده را با جنبه‌هايي از اين جشن رو در رو مي‌سازد كه چه بسا امروزه كاركردي ديگرگون يافته‌اند يا صورتي تحول يافته پيدا كرده‌اند. در فصل چهارم نيز مقالاتي گردآوري شده است كه خواننده را براي شناخت خاستگاه اسطوره‌اي نوروز ياري مي‌رساند. فصل «نوروز و اسطوره» از آن رو اهميت بسزايي دارد كه آگاهي از نوروز و چگونگي پيدايش آن، بدون شناخت اساطير ايراني، ممكن نيست.
اما نوروز يادمان‌هاي كهني نيز گذر تاريخي چند هزار ساله قوم ايراني دارد. فصل پنجم كتاب دهباشي درباره همين موضوع است و «نوروز در تاريخ» عنوان گرفته است. خواننده در اين بخش به مقالاتي بازمي‌خورد كه با رويدادهاي تاريخي ارتباط مي‌يابند كه يا در نوروز پديد آمده‌اند يا در پيدايش نوروز نقش داشته‌اند. ارتباط نوروز با سفره نوروزي و فلسفه آنچه بر سفره سال نو گذاشته مي‌شود، خود موضوع فصلي جداگانه در كتاب دهباشي شده است.
فصل ششم كتاب به «هفت سين» اختصاص يافته است. اين فصل سرشار از آگاهي‌هاي خواندني است كه نشان مي‌دهد چگونه نوروز و نمادهاي آن ريشه‌هاي تاريخي مي‌يابند و چگونه رمزهايي را در درون خود دارند.
«سيزده به در» نيز كه فصل ديگري از كتاب «نوروز» است، از آيين‌هاي جشن سال نو به‌شمار مي‌رود و داراي پيشينه و سابقه‌اي است كه بازكاوي آن را در مقالات دانشوران و نويسندگاني كه به تحليل و چگونگي انجام آن پرداخته‌اند و دهباشي آنها را گردآوري كرده است، مي‌توان يافت.
هرچند آگاهي‌هاي تاريخي ما درباره سيزده به در از دوران قاجار فراتر نمي‌رود، اما همين هم دربردارنده نكته‌هاي خواندني و شنيدني است كه در كتاب‌هاي آن دوره و نيز در سفرنامه‌هاي اروپايياني كه به ايران آن روزگار آمده‌اند، بازتاب يافته است.
فصل هشتم «نوروز در مناطق مختلف ايران» نام گرفته است و همانگونه كه از عنوان آن برمي‌آيد به بررسي اين جشن، چگونگي آداب و رسوم و شيوه برگزاري آن در جاهاي گوناگون ايران مي‌پردازد. اين آگاهي‌ها كه سرشار از اطلاعات مردم‌شناسانه است، شناخت افزون‌تري از نوروز و تفاوت برگزاري آن در ميان اقوام ايراني را نشان مي‌دهد، اما فصل خواندني ديگري از كتاب «نوروز» به «نوروز در كشورهاي ديگر» اختصاص يافته است.
بي‌گمان، شناخت همه سويه نوروز بدون آگاهي از آنچه در كشورهايي كه در حوزه تمدني و فرهنگي ايران قرار مي‌گيرند، ميسر نخواهد بود. از اين رو گنجاندن اين فصل در كتاب، ضرورتي روشن دارد.
«نوروز در متون كلاسيك ادبيات فارسي» عنوان فصل دهم كتاب است. سخنوران ايراني بارها و بارها در اشعار خود از نوروز ياد كرده‌اند و آن را نشانه‌اي از نوزايي و آفرينش دوباره جهان دانسته‌اند. نكته‌هاي ژرف و انديشه برانگيزي كه از اين رهگذر در شعر فارسي بازتاب يافته است، خود مي‌تواند براي خواننده كنوني جذاب و گيرا باشد و او را با جنبه‌هاي ديگري از اين جشن آشنا كند. فصل يازدهم و دوازدهم كتاب نيز «نوروز در سفرنامه‌ها» و «اشعار نوروزي از سعدي تا ضياء موحد» نام دارد.
استادان و دانشوراني كه مقالات آنها را علي دهباشي در اين كتاب گردآوري كرده است، هر يك در فرهنگ و ادب ايران و در حوزه پژوهش‌هاي تاريخي و مردم‌شناسانه، جايگاه والايي دارند. مانند غلامحسين يوسفي، حبيب يغمايي، انجوي شيرازي، مهرداد بهار، عبدالحسين زرين‌كوب، محيط طباطبايي، مجتبي مينوي و شماري ديگر از نويسندگان نامبردار ايراني. در كنار آن مقالات، اشعاري نيز از شاعران گذشته و معاصر ايران آورده شده است. كتاب «نوروز» به‌كوشش علي دهباشي را نشر افكار چاپ و منتشر كرده است.
شنبه ۶ فروردین ۱۳۹۰ - ۱۴:۰۰
نظر شما