خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ روانشناسی بالینی یکی از پرکاربردترین و شناخته شده ترین رشته های علوم مدرن است. این رشته به توصیف، علتکاوی و درمان اختلالات روانی می پردازد. گسترده بودن دامنه این حوزه علمی باعث شده که بسیاری از افراد آگاهی متناسبی از عملکرد و راهبردهای آن نداشته باشند. از این رو در مقاله پیش رو به معرفی کامل آن پرداخته و حوزه های مطالعاتی بالینی را مشخص می کنیم. با ادامه این مطلب همراه ما باشید.

حوزه های فعالیت روانشناسی بالینی

هرکدام از رویکردهای مطرح شده در روانشناسی بالینی شیوه ها و رویکردهای خاص خود را در بررسی و درمان مشکلات روانی دارند. با نگاهی به به تاریخچه بالینی و بررسی ریشه های تاریخی و تحولات این رشته می توان دریافت که دامنه فعالیت روانشناسان بالینی بزرگ تا چه اندازه گسترده بوده است و چرا هر کدام از آنها مداخلات روان شناختی خاص خود را مطرح کرده اند.

تحقیق و آموزش بالینی

تحقیق و آموزش در روانشناسی بالینی در جهت توسعه و پیشرفت این حوزه نقشی بنیادین داشته است. با مطالعه تاریخچه و ریشه های تاریخی این رشته می توان انواع مدل های آموزشی را مشاهده کرد که هر کدام بر مبنای اصول اخلاقی و روش های تحقیق مرتبط با مسئله پژوهش بالینی ارائه می شوند. مواردی همچون آموزش علمی، حق تجویز دارو، معیارهای اخلاقی در اتاق درمان، رعایت نکات اخلاقی در تحقیق از جمله موضوعات چالشی در حوزه تحقیق و آموزش محسوب می شوند.

رفتار نابهنجار از منظر روانشناسی بالینی

رفتار آسیب زا یا نابهنجار یکی از موضوعات اساسی در روانشناسی بالینی است. روانشناسان برای تشخیص و طبقه بندی اختلالات روانی از معیارهای مشخصی استفاده می کنند. به طور کلی اختلالات روانی با مواردی همچون شاخص های علامتی یا نشانگان، میزان آسیب رسانی به خود یا سایرین و الگوهای رفتاری ناهنجار شناسایی می شوند.

مصاحبه سنجشی

مصاحبه سنجشی یکی از ابزارهای مهم تشخیص برای انتخاب روش صحیح درمان است. روان شناسان بالینی، پس از تعریف و هدف سنجش، با استفاده از فنون مصاحبه به سنجش موارد مد منظر خود می پردازند. از جمله نکات اساسی در مورد مصاحبه سنجشی، پایایی و اعتبار این مصاحبه هاست که تنها با رعایت استانداردها و فراهم کردن شرایط مناسب برای اجرای مصاحبه، ممکن می شود.

سنجش هوش و شخصیت در روانشناسی بالینی

سنجش هوش و شخصیت یکی از موضوعات داغ روانشناسی است که با استفاده از آزمون های استاندارد بالینی مانند آزمون وکسلر و آزمون های فرافکنی شخصیت انجام می شود. این آزمون ها معمولاً به وسیله سؤالات استاندارد، توانایی ها و مهارت های شناختی فرد را ارزیابی می کنند. این آزمون ها در حال حاضر برای همه گروه های سنی مورد استفاده قرار می گیرد.

سنجش رفتاری

سنجش رفتاری متشکل از فرآیندها و روش های تحلیلی است که در حوزه های رفتاردرمانی مورد توجه قرار می گیرد. از جمله ابزارهای مورد استفاده در این زمینه می توان به مصاحبه های رفتاری، پرسشنامه ها، و مشاهده نامه های ساختاریافته و نیمه ساختاریافته اشاره کرد. روان شناسان بالینی با استفاده از روش های سنجش رفتاری قادر هستند با شناسایی رفتارهای نابهنجار، عوامل مؤثر در آنها را تحلیل کرده و برنامه های درمانی مناسبی را برای مداخله و بهبود وضعیت فرد ارائه دهند.

قضاوت بالینی در روانشناسی

قضاوت بالینی به تشخیص و رویکرد روانشناس وابسته است. درمانگر پس از سنجش های رفتاری و بالینی مختلف و تجزیه و تحلیل وضعیت بیماران، روش درمان خود را به نحوی بنیان می گذارد که بیشترین امکان پاسخگویی به درمان را به دنبال داشته باشد. گاهی لازم است درمانگر پس از شناسایی الگوهای بیماری زا و روابط آماری بین متغیرها، پیش بینی هایی نیز در مورد پیشرفت بیماران ارائه دهد.

مداخلات روان شناختی

مداخلات روان شناختی شامل تکنیک ها و رویکردهای درمانی مختلف است که بر اساس تئوری های و الگوهای روان شناسی بالینی ساخته می شوند و از به واسطه تغییر در فرآیندهای ذهنی و عملکرد روانی بیماران، به بهبود وضعیت آنها کمک می کنند. اهداف مداخلات روان شناختی شامل تسهیل در تغییر، بهبود کیفیت زندگی، کاهش علائم بیماری و تسهیل رشد شخصیتی است.

دیدگاه روانکاوی در روانشناسی بالینی

در دیدگاه روانکاوی، به تحلیل ناخودآگاه و مکانیسم های دفاعی فرد پرداخته می شود. در این حوزه موضوعاتی همچون روانکاوی و مکانیسم های دفاعی، نظریه شخصیت، نظریه آسیب شناسی روانی، اصول فرایندهای روان درمانی، نظریه فرایندهای درمانی، سایر شکلهای روانکاوی،h نواع تفسیر و روشهای آن، عوامل شفا بخش، عدم تأکید بر رفتار، جنبه های اقتصادی روانکاوی به شدت مورد توجه قرار دارد.

دیدگاههای پدیدار شناختی انسان گرا، وجودگرا و گشتالت درمانی

درمان مراجع محور و فردمدار، نظریه شخصیت، نظریه آسیب شناسی روانی، نظریه درمان راجرز، رویکرد انسان گرایی، درمان وجودگرا و فرایندهای درمانی، نظریه فرایند درمانی، معنادرمانی و گشتالت درمانی از جمله رویکردهای پرکاربرد و مهم در روانشناسی بالینی محسوب می شوند. هدف اصلی این رویکرد بازگرداندن معنای زندگی به انسانی است که درگیر پوچی شده است.

رفتار درمانی در روانشناسی بالینی

درمان عقلانی - هیجانی الیس یکی از مشهورترین روش های رفتاردرمانی در حوزه بالینی است که از تکنیکهای رفتاردرمانی، فرایند درمانی و ارزیابی رفتاردرمانی استفاده می کند. این رویکرد بر تغییر رفتارهای نامطلوب و افزایش رفتارهای سالم و مؤثر تمرکز دارد.

رویکرد درمان دیالکتیکی

یکی از چرخش های مهم روانشناسی بالینی طی دهه های اخیر رفتار درمانی دیالکتیکی بوده است. بسیاری از روانشناسان بزرگ عصر حاضر به بررسی ویژگی های کلیدی رفتار درمانی دیالکتیکی، مشخص کردن بخشهای رفتار درمانی دیالکتیکی، کسب مهارت های مهم در رفتار درمانی دیالکتیکی، طرحواره درمانی و تکنیکهای آن پرداخته اند که هدف آن مدیریت تضادها و ایجاد تعادل در زندگی فردی است.

درمان مبتنی بر تحلیل ارتباط

روانشناسی فردی (آدلر)، روانشناسی محاوره ای (برن)، واقعیت درمانی (گلاسر) مشهورترین رویکردهای این حوزه هستند که تأکید آنها بر بهبود رابطه بین فرد و محیط اطراف است. این روانشناسان تعریف متفاوتی از انسان ارائه کرده و هسته وجودی او را به ارتباطات وی منسوب می دانند.

گروه درمانی و درمان خانواده

یکی از کارآمدترین روش های درمان در روانشناسی بالینی، انواع گروه درمانی است که در آن برای افزایش اثربخشی درمان، از تکنیکهایی مانند خانواده درمانی، زوج درمانی، روانشناسی اجتماع نگر و روانشناسی عصب نگر استفاده می شود. در این روش هدف بهبود شرایط فردی بیمار و همچنین پیرامون اوست.

توجه به ساختار و کارکرد مغز در روانشناسی بالینی

طی سالهای اخیر موضوعاتی همچون علل آسیب مغزی، پیامدهای آسیب مغز، آزمونهای عصب شناختی، روشهای تشخیص عصبی، متغیرهای مؤثر بر عملکرد فرد در آزمونهای عصبی - روانی، مداخله و توان بخشی، توجه روانشناسان را به حوزه های فیزیولوژیک روانشناسی جلب کرده است.

نتیجه گیری

روانشناسی بالینی یکی از حوزه های مهم و گسترده تشخیص و درمان در روانشناسی است که طی سده های اخیر نقش مهمی در بهبود سلامت روان افراد ایفا کرده است. این رشته دامنه گسترده ای از فعالیت ها را شامل می شود و از تحقیق و آموزش تا مصاحبه سنجشی گرفته تا سنجش هوش و شخصیت، روانکاوی، درمان وجودی و معنادررمانی در آن پیگیری می شود.

از آنجا که انسان موجودی پیچیده و چند بعدی است چندان دو از ذهن نیست که این رشته تا این حد گسترش پیدا کرده باشد. خوشبختانه می توان اذعان کرد که با استانداردسازی سنجه ها و پیشرفت تکنیک های شناسایی اختلال و درمان، این رشته تا حد زیادی در کاهش اختلالات روانی و درمان بیماران موفق عمل کرده است. همچنین برای خرید کتاب روانشناسی عمومی مدرسان شریف و دیگر کتاب ها به کتاب نوین مراجعه کنید.