سرویس فرهنگ مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): وقتی کتاب خاطرات «خلبان صدیق» خاطرات آزاده خلبان امیر سرتیپ محمدصدیق قادری منتشر شد، حاکی از آن بود که محمد قادری، مولف و پژوهشگر تاریخ سراغ شخصیتی رفته است که خاطرات خاص و دست اولی از جنگ و اسارت در عراق دارد. همین طور هم شد و در خاطرات خلبان صدیق نکاتی بود کمتر گفته شده یا ناگفته که بخشی از روایت جنگ را در خود داشت و خواندن آن بر اطلاعات ما از روزهای نخست جنگ و تکاپو و تلاش نیروی هوایی می‌افزود.
پیدا کردن و جلب اعتماد نظامیان و آزادگان کار دشواری است و مهم‌تر از آن انعکاس خاطرات آنها با تکیه بر مدارک و اسناد تاریخی کاری دشوارتر که در «خلبان‌صدیق» این مهم تحقق پیدا کرده است. بر اساس اعلام نامزدهای بیست و یکمین جایزه کتاب سال دفاع مقدس کتاب «خلبان‌صدیق» در گروه مستندنگاری زیر شاخه خاطره شفاهی کاندیدا شده است با محمد قبادی درباره این انتخاب چند پرسش طرح کردیم که در زیر پاسخ‌های او را می‌خوانید.
- با توجه به اینکه کتاب «خلبان صدیق» کاندیدای جایزه کتاب سال دفاع مقدس شده، به نظرتان چه ویژگی در کتاب باعث شده نظر داوران این جایزه را جلب کند؟
من در جایگاه داوری نیستم بنابراین نمی تواند با دقت بگویم که چرا کتابم نظر داوران محترم را جلب کرد، اما مطمئنم که خودم با کتاب خلبان صدیق زندگی کردم و همه تلاشم این بود که در لحظه لحظه خاطرات آزاده خلبان امیر محمدصدیق قادری حضور داشته باشم و آنها را درک کنم و بعد بنویسم. نمی گویم مقهور خاطرات شدم اما تمام فرازوفرودهایش را برای خودم به صورت ذهنی تصویرسازی کردم.
گمانم این است که اگر نویسنده‌ای نتواند با موضوع نوشته‌اش ارتباط برقرار کند، نمی‌تواند بر خواننده‌اش تاثیر بگذارد و داوران محترم این حس را به تمام و درستی می‌دانند. نکات دیگری که شاید نظر داوران را جلب کرده باشد پردازش روان و ساده متن، صداقت در روایت و صحت اطلاعات ارائه شده باشد و دیگر اینکه کوشیدم ضمن امانت‌داری در محتوای خاطرات، پایبند آگاهی‌هایم در موضوع خاطرات شفاهی و چارچوب‌های آن باشم؛ چه آن زمان که مصاحبه می‌کردم و حضوری آگاهانه و فعال در مصاحبه داشتم و چه زمانی که دست به نوشتن بردم.
- شناخت نسبت به خلبانان در جنگ چه تاثیری در گرفتن خاطرات یک خلبان آزاده در جنگ تحمیلی دارد؟
موقعیت یک خلبان جنگی در میدان جنگ و به وقت انجام عملیات با موقعیت همان خلبان در اسارت کاملاً با هم متفاوت است و طبیعی است که آگاهی من یا هر نویسنده‌ای از موضوعات و اصطلاحات هواپیما و خلبانی و مسائلی از این دست اگر نگویم تاثیری بر ثبت و نگارش خاطرات دوره اسارت یک خلبان ندارد به قطعیت می‌گویم تاثیرش کم است، اما یک نکته را نمی توان فراموش کرد که خلبان‌ها یا بهتر است بگویم اکثر خلبان‌ها به‌عنوان یکی از نیروهای متخصص نظامی می توانند اطلاعات و آگاهی‌های بیشتر و دقیق‌تری از موقعیتی که در آن بودند را به مخاطبش منتقل کنند.
اما شناخت اصطلاحات و نقش و وضعیت خلبان‌ها و نیروی هوایی در تبیین دقیق تر از رخ دادهای جنگ بسیار اهمیت دارد و من به عنوان پژوهشگر تلاش کردم نخست با مطالعه و سپس پرس‌وجوها و گفت‌وشنودهای متعدد با اهل فن این آگاهی و شناخت را بدست بیاورم و این دانسته‌ها بی‌شک برای انتقال موقعیت‌ها و وضعیت‌های مختلفی که امیر قادری در آن نقش آفرینی کرده بود یاری رساند و امیدوارم بتواند در پژوهش‌های آتی این اطلاعات را کامل‌تر, دقیق‌تر و عمیق‌تر کنم و مخاطب پژوهشم را با نقش خلبان‌ها و نیروی هوایی در جنگ عراق علیه کشورمان آشناتر کنم.
- چرا جامعه به ویژه نسل جوان نسبت به کتاب‌هایی که درباره خلبانان نگارش و تالیف می‌شود، توجه بیشتری نشان می‌دهد؟
پاسخ این پرسش نیاز به بررسی علمی‌تر دارد، اما در نگاه کلی می توانم بگویم مخاطبان آثاری مرتبط با هواپیماهای جنگی، خلبان‌ها و نیروی هوایی و اتفاقات و موضوعات پیرامونی آن مخاطبانی علاقه‌مند به این سوژه هستند. اساساً پرواز در آسمان بی‌کران می‌تواند جذبه‌های شورآفرینی برای بسیاری از انسان‌ها داشته باشد.
شاید خیلی از فرزندان ما در پاسخ به این سوال که «وقتی بزرگ شدی می‌خوای چیکاره بشی؟» پاسخش «خلبانی» باشد و این احساسی است که می‌تواند با شعف همیشه با خود همراه داشته باشد و برای تحقق این احساس در پی مطالعه آثاری مرتبط با خلبانی و پرواز و نیروی هوایی برود و این مهم را می‌توان به جامعه نیز تسری داد.
حالا با چنین پیش فرض و شناختی بخواهیم بدانیم که نقش خلبان‌ها و نیروی هوایی در جنگ چگونه بوده است! برای رسیدن به چنین امری پاسخ این است: جستجو, یافتن و مطالعه. مخاطب علاقه‌مند و جستجوگر می‌خواهد بداند که این نیروی متخصص نظامی چه نقش در کنترل و بلکه خاموش کردن آتش افروخته شده جنگ توسط عراق داشته است، حتی اگر اسیر شده باشد و همین می تواند دلیل یا دلایلی برای اقبال بیشتر به آثار مرتبط با خلبان‌ها و پروازهای جنگی‌شان و نیز نیروی هوایی باشد. اجازه دهید با تاسف بگویم که همه ما در بیان زحمات خلبان‌ها برای حفظ ایران در جنگ هشت ساله و تبیین نقش و موقعیت نیروی هوایی تلاش کافی نکرده‌ایم.
حجم آثار مکتوب تولید شده در این موضوع با اهمیت و حساس در مقایسه با موضوعات دیگر اندک است و این نیازمند همت بلند پژوهشگران و نویسندگان و نیز همراهی و اعتماد نیروی هوایی است. تمهیدات دست و پا گیر برای رسیدن به اسناد جنگ هوایی و نیز محدودیت های غیر ضروری برای پژوهشگران و نویسندگان کار در این زمینه را سخت کرده است.
نظر شما