به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، آیت‌الله سیدمهدی میرباقری، رییس فرهنگستان علوم اسلامی قم، دیروز (شنبه، 8شهریور ماه) در تالار مهر حوزه هنری، در قالب سومین درسگفتار درباره تاریخ فلسفه شیعه سخنرانی کرد.

وی در ابتدای سخنان خود با بیان این‌که شیطان با وسوسه خود آدم و حوا را از محیط جنت بیرون کرد، گفت: در آیه 120 سوره طه آمده است: «فَوَسْوَسَ إِلَيْهِ الشَّيْطَانُ قَالَ يَا آدَمُ هَلْ أَدُلُّكَ عَلَى شَجَرَةِ الْخُلْدِ وَمُلْكٍ لَّا يَبْلَى»(پس شيطان او را وسوسه كرد گفت اى آدم آيا تو را به درخت جاودانگى و ملكى كه زايل نمى‏شود راه نمايم.) با توجه به این آیه حیات اجتماعی بشر از آن‌جایی آغاز شد که آدم و حوا با وجود توبه‌شان به زمین حبوط کردند و شیطان نیز با آنان به زمین آمد و مستقر شد.

رییس فرهنگستان علوم اسلامی قم ادامه داد: از آن‌جایی که حضرت آدم(ع) از بابت وسوسه‌ها و گزند شیطان بابت نسل خود نگران بود و می‌ترسید، خداوند به او فرمود زمانی‌‌که به زمین رفتید، هدایت را برایتان می‌فرستم و به آدم وعده داد که هرکسی از نسل او که از از آن فرستاده پیروی کند، از شقاوت در امان خواهد ماند. 

میرباقری اظهار کرد: خداوند آدم را به زمین فرستاد و همراهش یک هدی را به زمین آورد اما از آن طرف شیطان و جنود او نیز حضور دارند.‌ بنابراین، اگر انسان ذکر خداوند را بگوید، هدایت می‌شود و در غیر این صورت، در گروه کسانی که قرار می‌گیرد که در راه ضلالت حرکت کرده‌اند. 

این محقق گفت: مقصود از هدی، وجود مقدس حضرت امیر(ع) است. خداوند جریان هدایتی را به‌سوی حضرت آدم(ع) فرستاد که حق در آن جریان دارد و هدایتی نیز برای انسان قرار داد که کسی جز امیرالمومنین نیست. با توجه به آن‌که ذکر،‌ آیه و هدی به وجود مقدس معصومین(ع) اطلاق و تعبیرشده‌اند، تبعیت از آن‌ها آدمی را به سعادت و تخلف از آنان انسان را به شقاوت می‌کشاند، چراکه حرکت در راه معصومین(ع) همان مسیر حق است. 

وی با اشاره به این‌که قرآن دو جریان ولایت را در سیر سرنوشت انسان‌ها بیان می‌کند،‌ افزود: یک جریان همان مسیر ولایت حق و جبهه معصومین(ع) است و جریان دیگر همان جبهه ضلالت‌ است که حرکت در هریک از این دو سیر همان‌طور که اشاره کردم، سعادت و شقاوت را برای آدمی رقم می‌زند. 

میرباقری در ادامه به مولفه اصالت وجود در فلسفه ملاصدرا اشاره و اظهار کرد: در تمامی مفاهیم دستگاه فکری فلسفی ملاصدرا اصالت وجود عنوان شده است.‌ مولفه ولایت هم نسبت به قرآن همین حالت را دارد و همه محورها بر تبیین ولایت معصومین(ع) می‌چرخد. بنابراین، بر این مدار است که می‌توان فلسفه تاریخ شیعه را تبیین کرد. 

رییس فرهنگستان علوم اسلامی قم گفت: اساسا تاریخ اجتماعی بشر پیشینه و آینده‌ای دارد و جریانی تا پیش از این دنیا وجود داشته است، همان طوری که عالم ما در آینده نیز به‌شکلی دیگر تداوم می‌یابد. 

وی با اشاره به مفاهیم نهفته در سوره‌‌های مبارکه شمس و لیل در قرآن کریم،‌ گفت: در این دو سوره خداوند به شمس و قمر سوگند می‌خورد.‌ این دو (شمس و قمر) در واقع مُمثَل هستند، چراکه قاعده‌ای کلی در قرآن کریم وجود دارد که بر اساس روایاتی که از امام صادق(ع) موجود است، امثال ارایه شده در قرآن برای همه مردم است ولی بقیه مفاهیم در قالب علم معصومان(ع) می‌گنجد. 

میرباقری افزود: درباره آن‌چه در دو سوره یادشده از شمس،‌ قمر،‌ روز و شب عنوان شده است، این موضوع مصداق دارد یعنی جز عده‌ای از خواص مفاهیم نهفته در آن‌ها را درک نمی‌کنند، چراکه در این‌جا چنان‌که در اصول کافی از امام صادق(ع) عنوان شده، مقصود از خورشید پیامبر اکرم(ص) است که عالم خلقت از پرتو او روشن شده، چنان‌چه پرتو او دینی است که برای بشر آورد و قمر حضرت امیر(ع) است که حضرت محمد(ص) در او نور خود را دمید. 

این پژوهشگر گفت: اما سوگند خدا بر «لیل» حکایت از همان ائمه جور دارد، یعنی دشمنان نبی اکرم(ص)‌ کسانی که همچون غشایی مانع بر پرتو نبی اکرم(ص) هستند. در ادامه این آیات و روایات درباره روزی سخن گفته می‌شود که خورشید متجلی خواهد شد که در اینجا مقصود امام زمان(عج) است، چنان‌چه خداوند در سوره لیل فرمود: «وَالنَّهَارِ إِذَا تَجَلَّى»(سوگند به روز چون جلوه‏گرى آغازد) که مقصود حضرت قائم(عج) است که روزی قیام می‌کند و بر دولت غیر حق غالب می‌شود اما این مفاهیم را تنها کسانی در‌می‌یابند که خداوند به آن‌ها شرح صدر را عطا فرموده است. 

وی با اشاره به سیر فلسفه تاریخ مادی بر اساس آن‌چه در غرب بیان شده است،‌ گفت: در این روند کشاورزی به صنعت و صنعت به فراصنعت و در نهایت تبدیل به کلبه الکترونیکی فالتر شد.‌ طبیعی است که در این مکتب مادی انسان خود را در حد و حدود دهان و دامن می‌پندارد. 

میرباقری ادامه داد: جامعه موعود غرب، کلبه الکترونیکی فالتر است اما ما معتقدیم آن‌چه اتفاق می‌افتد، همراه با معنویت است. بر همین اساس  است که می‌گوییم مهمترین معنای ظهور، متجلی شدن حقیقت غیب است. در واقع، ظرفیت عالم چنان گسترده است که چنین اتفاقی با موعود را تجربه خواهد می‌کند. 

رییس فرهنگستان علوم اسلامی قم اظهار کرد: در دوره ظهور حقیقت، عالم عوض می‌شود و کل تامه خداوند در عالم ظهور می‌کند و مشاهده ملکوت عالم در دوره ظهور برای عموم مومنان ممکن می‌شود. بر این اساس مشخص می‌شود که نور الهی مَثَلی دارد که همچون چراغ‌دانی است که هرکسی می‌خواهد هدایت شود، باید به سمت آن نور روانه شود.

وی گفت: در این راستا یکی از آیات سوره مبارکه توبه ناظر بر پایان تاریخ است که خداوند در این آیه می‌فرماید «يُرِيدُونَ أَن يُطْفِؤُواْ نُورَ اللّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَيَأْبَى اللّهُ إِلاَّ أَن يُتِمَّ نُورَهُ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ»(مى‏خواهند نور خدا را با سخنان خويش خاموش كنند ولى خداوند نمى‏گذارد تا نور خود را كامل كند هر چند كافران را خوش نيايد). این آیه ناظر بر ائمه کفر است که نمی‌توانند نور خدا را خاموش کنند. بنابراین، پایان تاریخ ظهور شمس حقیقی عالم و ظهور دین‌الله است و آن‌چه ظرفیت جامعه جهانی را به ظهور نزدیک می‌کند،‌ ظرفیت تولی امام است.