سرویس دین و اندیشه خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - کیاوش کلهر: فراروی از فهم عدالت، به‌مثابۀ کلیدواژه‌ای که نمادی از نوعی وحدت در یک آرمان بشری است، به سطحی درونی از هزارتوی پیچیدۀ اقتضائات آن، نیازمند تلاش نظری دشواری است. در این تلاش نظری برای فهم عدالت در جوامع پیچیدۀ امروز، دو مسیر در پیش‌روی مخاطب است که این دو مسیر ضرورتاً نه در تضاد با یکدیگر که می‌توانند به صورت مکملی باهم پی گرفته شوند. مسیر اول آن است تا تلاش کنیم بی‌واسطه با متن نظریه‌پردازان عدالت مواجه شویم و نظریات آنان را از دل آثارشان صورت‌بندی کنیم. در مسیر دوم اما به جای آنکه بر متن اصلی نظریات عدالت تمرکز کنیم، تلاش می‌کنیم تا این فهم را به وساطت راهنماهای نظری، شرح و توضیحات نظرات مرور کنیم. در این متن تلاش می‌کنیم تا بهترین شرح‌هایی که برای آشنایی عمومی با نظریات عدالت، به زبان فارسی نگاشته شده است را بررسی کنیم.
«نقد و بررسی نظریه‌های عدالت»، احمد واعظی، موسسه پژوهشی امام خمینی
احمد واعظی سال‌ها در حوزه عدالت‌پژوهی، فعالیت کرده است. حاصل این فعالیت سال‌ها، تالیفات متعددی است که از میان این تالیفات، یکی از کاربردی‌ترین آن‌ها برای مرور و درک ابتداییات عدالت‌پژوهی، کتاب «نقد و بررسی نظریه‌های عدالت» است. کتاب واعظی با بحثی مستوفی از مفهوم عدالت آغاز می‌شود و تلاش می‌کند تا ضمن بررسی ابعاد مختلف مفهوم عدالت، نسبتش را با فلسفه اخلاق و دین نیز بسنجد. کتاب به صورت درک تاریخی نگاشته شده است و تلاش می‌کند تا از دوران باستان، یعنی از زمان افلاطون تا به عصر حاضر را پوشش دهد. بنابراین، از آغاز تاریخ اندیشه در غرب تا به امروزی شرحی پیوسته و درهم‌تنیده از آراء متفکران غرب در خصوص عدالت خواهید خواند. کتاب واعظی هم یکی دیگر از گزینه‌های مناسب برای به دست آوردن فهمی جامع و تاریخی از عدالت و آشنایی با نظریات متفکران غربی در رابطه با این مفهوم است.
«تاریخ مختصر عدالت توزیعی»، نشر مرکز
برای شروع، یکی از بهترین منابعی که می‌توان معرفی کرد، اثر مختصر اما سودمند فلای شاکر است. شاکر در این کتاب، ضمن آنکه تلاش می‌کند تا تعریفی واضح و روشن از مفهوم عدالت اجتماعی به دست دهد، در عین حال، تلاش می‌کند تا نشان دهد که چگونه مفهوم عدالت توزیعی، در قیاس با دوران باستان، دستخوش تغییر شده و این تغییر، چه مسیری را پشت سر گذاشته است؛ به عبارت بهتر، نویسنده در این کتاب نشان می‌دهد که چگونه مفهوم عدالت توزیعی ارسطو، تا به امروز، به معنای مدرن آن تبدیل شده است. او در بحث از این مسیر و در تاریخ این بررسی، به خوبی نشان می‌دهد که چگونه مفهوم عدالت توزیعی، در رفت و برگشت نظری میان پدران لیبرالیسم اقتصادی و به صورت مشخص، آدام اسمیت و در سمت مقابل، مارکس، منقح شده است. کتاب شاکر، به روانی ترجمه شده و برداشت‌های درخشان و شاکله‌شکنی از فهم عدالت توزیعی را به مخاطب عرضه می‌کند. برای فهم اینکه عدالت چیست و برداشت مدرن از آن، تا چه میزان در تمایز با برداشت‌های سنتی از این مفهوم قرار دارد و چه مسیری را طی کرده است، تاریخ مختصر عدالت توزیعی، آغاز خوبی است.
«لیبرالیسم و مسئله عدالت»، انتشارات ترجمان
«لیبرالیسم و مسئله عدالت»، در نسبت با دیگر کتاب‌هایی که پیش از این معرفی شدند، تفاوت مهمی دارد و آن هم گردآوری متن‌هایی از خود متفکران عدالت، به جای بررسی و شرح نظرات آنان است. لیبرالیسم و مسئلۀ عدالت شامل مقالاتی از رابرت نوزیک، آمارتیا سن، مایکل والزر، جرالد کوهن، جان رالز، مارتا نوسبام، السدیر مکینتایر، فردریش فون هایک، یون الستر، جان رالز، سوزان مولر اوکین است که با ترجمه محمد ملاعباسی، گردآوری شده‌اند. لیبرالیسم و مسئلة عدالت را باید پس از آشنایی نسبی با حدود و طرح‌وارةه‌ذهنی متفکران خواند و شاید رجوع به آن در اولین گام، کمی گیج‌کننده به نظر برسد. یکی از مهم‌ترین مزیت‌های این کتاب، جمع‌آوری متن‌هایی دست‌اول از متفکرانی است که در فارسی از آنان به سختی متن یافت می‌شود؛ متفکر معاصری چون نوسبام.
«راهنمای خواندن نظریه ای در باب عدالت رالز»، نشر ترجمان
رالز متفکری پیچیده با طرحی کلان و همه جانبه در فلسفه سیاسی است. مواجه با متن و این کلان‌پروژه او، بدون پیش چشم داشتن راهنمایی که دشواری‌های فلسفه او را برای مخاطب آسان کند، کاری طاقت‌فرسا است؛ برای خواندن و درک رالز و نظریة عدالت او، باید بارها و بارها طرح کلان او و نسبت او با متفکران پیش از خودش را خواند. راهنمای خواندن نظریة عدالت رالز، قرار است این دشواری‌های نظریه او را برای مخاطب آسان کند. کتاب می‌کوشد تا اجزای نظریة به هم پیوستة عدالت رالز را از هم بگشاید و مواجه با دنیای رالز را آسان‌تر کند. محمد ملاعباسی این کتاب را ترجمه و نشر ترجمان هم آن را منتشر کرده است.
«نظریه اسلامی عدالت اجتماعی»، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)
بحث از عدالت اجتماعی، در میان متفکران اسلامی نیز بحث مهم بوده است. فهم نظریات متفکران اسلامی در خصوص عدالت، کمک می‌کند تا نسبت ایده عدالت را با جهان اجتماعی خود بیشتر درک کنیم. نظریه اسلامی عدالت اجتماعی برآن است تا عدالت اجتماعی را از منظر اندیشمندان اسلامی معاصر بحث کند و طرح دقیقی از نظریات و ایده‌های آنان به دست بدهد. کتاب، نظریات علامه طباطبائی، شهید بهشتی، شهید مطهری، شهید صدر و آیت‌الله خامنه‌ای را بررسی می‌کند.
نظر شما