به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) فارس، کتابخانه تخصصی و مرکز پژوهشی آستان مقدس حضرت احمدبن موسی الکاظم شاهچراغ (علیه السلام)، همزمان با ساخت بقعه و بارگاه حرم شریف حضرت احمدبن موسی (علیه السلام) و احداث مدرسه، توسط ملکه تاشی خاتون (مادر شاه ابواسحق اینجو) در زاویه آن، تأسیس و مجموعه‌ای ارزشمند به آن اهدا شد. كتابخانه‌ای كه تاشی ‌خاتون به ‌تدریج با وقف قرآن و كتاب ‌های دیگر فراهم ساخت، از آسیب روزگار محفوظ نماند و در اثر تهاجم و جنگ‌های پی در پی به کرّات مورد دستبرد واقع شد.
 
«محمدرضا محمدجانی»، رئیس مرکز کتابخانه و مرکز پژوهش‌های آستان مقدس شاهچراغ (ع) شیراز در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا پیرامون این کتابخانه می‌گوید: در سال‌ ۱۳۲۵ هجری قمری به‌‌منظور احیای رونق از دست‌رفته كتابخانه قدیم، به اهتمام سیدجلال‌الدین محمد شریفی حسینی ذهبی شیرازی ملقب به مجدالاشراف - متولی آستان مقدس حضرت احمد بن موسی الکاظم شاهچراغ (علیه السلام) - مجموعه‌ای جدید شكل گرفت. وی كه مردی فاضل و عارف بود، كتاب‌‌های بسیاری برای كتابخانه فراهم كرد و بر پشت جلد تمام آنها كلمه «وقف» را مُهر كرد. او علاوه بر تهیه كتب مزبور، رسالات و كتب تألیفی خود و كتاب‌هایی را كه بر آنها شرح یا حاشیه نوشته بود، به مجموعه افزود.
 
وی ادامه می‌دهد: در همان سال برای نخستین بار مصطفی مؤذن طبق فرمان رسمی كه اكنون در موزه شاهچراغ (علیه السلام) موجود است، به سِمَت كتابدار کتابخانه آستان مقدس شاهچراغ (علیه السلام) منصوب شد. پس از وی به‌علت بی‌توجهی، بسیاری از كتاب‌ها پراكنده شد، تا اینکه در روز ۲۴ اسفند ماه ۱۳۴۳ شمسی برابر با ۱۱ ذیقعده ۱۳۸۴ ه.ق مصادف با میلاد مسعود حضرت امام علی ابن موسی الرضا (علیه الاسلام) به همت برادران شریفی، متولیان وقت بقعه شاهچراغ (علیه السلام) کتابخانه گشایش یافت.
 
وی می‌گوید: تاریخ گشایش کتابخانه به‌صورت امروزی را روز ۲۴ آبان ۱۳۴۴ هجری شمسی، سال ۱۳۶۲ و ... نیز ذکر کرده‌اند که با توجه به یاداشت‌های شخصی استاد محمد‌هادی سلاحی از نخستین روز افتتاح کتابخانه این تاریخ‌ها معتبر به نظر نمی‌رسد و همان تاریخ ۲۴ اسفند ماه ۱۳۴۳ شمسی صحیح است.
 
روند رشد مجموعه كتابخانه از ابتدای تأسیس تاكنون
محمدجانی در ادامه عنوان می‌کند: نخستین مجموعه کتابخانه ۳۰۶ جلد کتاب بود که از این تعداد ۲۲۷ جلد کتب خطی و چاپی متعلق به شادروان سیدجلال‌الدین محمد مجدالاشراف شیرازی و ۷۹ جلد کتاب اختصاصی درسی آموزشگاه‌ها هدیه اداره کل نگارش فرهنگ بود که با این ۳۰۶ جلد کتاب هسته اولیه كتابخانه بنیان گذاشته شد. این در حالی است که به برکت و همت کتابدار کتابخانه، استاد محمد‌هادی سلاحی پس از پنج سال در دهم تیرماه ۱۳۴۸ شمار کتاب‌های کتابخانه به ۶۶۷۵ جلد افزایش یافت که از این بین ۴۶۳ جلد کتب خطی،۶۰۸۳ جلد کتب چاپی،۱۴۸۴جلد مجله، ۱۶۸جلد روزنامه، ۱۰۳جلد کتب به زبان انگلیسی، ۱۴ جلد کتاب به زبان فرانسه، ۹ جلد کتاب به زبان ترکی،۱ جلد کتاب به زبان روسی، ۲جلد کتاب به زبان آلمانی و ۱۹۶ جلد کتاب به زبان لاتین بود.
 

 

به گفته مدیر مرکز یادشده، این کتابخانه به روند رشد خود ادامه داد تا اینکه درسال ۱۳۵۶، هشتصد جلد كتاب خطی و بیش از هشت هزار جلد كتاب چاپی در كتابخانه آستان مقدس شاهچراغ (علیه السلام) موجود بوده است. بسیاری از مراكز فرهنگی و نیكوكاران، كتابخانه‌های شخصی و یا كتاب‌های خطی و چاپی خود را تقدیم آستان حضرت شاهچراغ (علیه السلام) كرده‌اند. از آن جمله می‌توان به كتاب خانه مهدی كجوری (وفات  -۱۲۹۲ه.ق) اشاره كرد. تعداد قابل توجهی از نسخه‌های خطی موجود در کتابخانه، مجموعه اهدایی نوادگان مرحوم حاج شیخ محمد مهدی کجوری (متوفای ۱۲۹۳ هجری قمری) است. روی بسیاری از نسخ این مجموعه، شیخ محمد مهدی کجوری با خط خود به زبان عربی مطالبی را در مورد انتقال این نسخه‌ها و به این صورت «قد انتقل الی هذا الکتاب المستطاب ....فی بلد شیراز...» نوشته است.
 
وی یادآوری می‌کند: نیکوکاران بسیار زیاد دیگری نیز مجموعه‌ها و کتاب‌های چاپی خود را به کتابخانه آستان مقدس شاهچراغ (علیه السلام) اهدا کرده‌اند که می‌توان به آقای پاکزاد رضوی، آیت‌الله فال اسیری، عبدالمجید کازرونی، بانو فخرالسادات سیادت و ....اشاره کرد. مجموعه كتب اهدایی كتابخانه آستان مقدس شاهچراغ (علیه السلام) تا اردیبهشت ۱۳۸۰، ۲۸۸۸ جلد بوده‌ است که این رقم در سال (۱۳۹۰) به ۱۰ هزار جلد رسیده است.
 
به گفته محمدجانی، با پیروزی انقلاب اسلامی و انتصاب آیت‌الله حاج سید محمدمهدی دستغیب به‌عنوان تولیت آستان مقدس حضرت احمدبن موسی الکاظم شاهچراغ (علیه السلام) و عنایت ویژه آیت‌الله حاج سیدمحمدمهدی دستغیب به کتاب و کتابخانه و همچنین ساخت غرفه‌های اطراف صحن مطهر، کتابخانه در طبقه دوم ضلع جنوبی حرم مطهر در فضایی وسیع تر و با امکانات بیشتر شروع به کار کرد و روزبه‌روز شکوفاتر شد و به رشد خود ادامه داد. روند رشد کتابخانه تداوم یافت به طوری که، مجموعه کتابخانه در سال ۱۳۸۱ دارای ۲۵۰۵ جلد نسخه خطی،۲۰ هزار جلد كتاب چاپی و ۱۸۲۳ جلد نشریه شد.
 
رئیس مرکز کتابخانه و مرکز پژوهش‌های آستان مقدس شاهچراغ (ع) شیراز ادامه داد: در پاسخ به نیازهای فرهنگی روز افزون مراجعان و زائران حرم حضرت شاهچراغ (علیه السلام) و به ویژه جوانان تحصیلکرده، دانش پژوهان و محققان، طرح احداث ساختمان جدید کتابخانه با معماری و فضای مناسب به همراه امکانات پیشرفته شکل گرفت و با همت تولیت آستان مقدس شاهچراغ (علیه السلام) ساختمان جدید کتابخانه مرکزی در روز یکشنبه سوم آبان ماه سال ۱۳۸۸ همزمان با سالروز بزرگداشت حضرت احمد ابن موسی (علیهما السلام) در جوار حرم مطهر حضرت شاهچراغ (علیه السلام) در شهر شیراز با  ۴۰۶۳۸ نسخه کتاب (۳۴ و ۷۰۲ جلد کتاب چاپی، ۲۹۳۶ جلد کتاب خطی و ۳۰۰۰ نسخه کتاب چاپ سنگی به زبان عربی و فارسی) افتتاح شد و به بهره‌برداری رسید.
 
وی گفت: کتابخانه در سال ۱۳۹۰ در حدود ۵۰ هزار و ۷۶۶ نسخه کتاب چاپی فارسی ۲۹۳۶ جلد کتاب خطی، ۳۰۰۰ نسخه کتاب چاپ سنگی به زبان عربی و فارسی، ۱۴۰ عنوان نشریه، ۲۰۰۰ عنوان کتاب مرجع، ۵۰ عنوان کتاب و نشریه به خط بریل برای نابینایان و ۳۰۰۰ عنوان کتاب کودک بوده است.

محمدجانی با بیان اینکه پس از واگذاری تولیت آستان مقدس شاهچراغ (علیه السلام) به آیت‌الله سیدعلی اصغر دستغیب در اواخر سال ۱۳۹۲ تاکنون قدم‌های بسیاری در جهت اعتلای کتابخانه آستان و تبدیل شدن کتابخانه به یک مرکز علمی معتبر در منطقه برداشته شده است، می‌گوید: واقفین، خیرین و افرادی که همیشه به حضرت شاهچراغ (علیه السلام)  ارادت خاص داشته، به طرق مختلف به تجهیز کتابخانه با اهدای منابع و کتابخانه‌های شخصی و یا با کمک‌های مادی خویش کمک کرده‌اند.
 
رئیس مرکز کتابخانه و مرکز پژوهش‌های آستان مقدس شاهچراغ (ع) شیراز تصریح می‌کند: تبدیل شدن کتابخانه شاهچراغ (علیه السلام) به کتابخانه تخصصی و مرکز پژوهشی آستان مقدس شاهچراغ (علیه السلام) نیز یکی دیگر از فعالیت‌های انجام گرفته در زمان تولیت حاضر است. با توجه به تخصصی شدن کتابخانه و جذب کاربران، پژوهشگران، محققان و دانشجویان، غنی بخشیدن منابع یکی از ضروریات مهم آن محسوب شده که کتابخانه و مرکز پژوهشی آستان مقدس شاهچراغ (علیه السلام) در این راستا اقدامات مفیدی را چون: خرید کتب تخصصی، اشتراک پایگاه‌های اطلاعاتی، دسترس پذیری کاربران به اینترنت رایگان جهت استفاده‌های پژوهشی و دانلود مقالات علمی و... انجام داده است.
 
به گفته وی، اکنون موجودی کتابخانه آستان مقدس شاهچراغ (علیه السلام) بیش از ۷۴ هزار نسخه کتاب چاپی فارسی، بیش از ۲۰۰۰ نسخه کتب چاپ سنگی، بیش از ۳۰۰۰ نسخه خطی به زبان عربی و فارسی، ۵۰۰۰ عنوان کتاب مرجع، ۵۰ عنوان کتاب و نشریه به خط بریل برای نابینایان و ۱۲ هزار جلد کتاب کودک است.
 
گنجینه کتب (مخزن کتابخانه)
وی ادامه می‌دهد: مخزن کتابخانه آستان مقدس حضرت احمدبن موسی الکاظم شاهچراغ (علیه السلام) در طبقه زیرین ساختمان آن واقع شده و دارای 80 قفسه است که گنجایش تقریبی بیش از یکصد هزار جلد کتاب را دارد و به صورت قفسه بسته اداره می‌شود. کتب موجود بر اساس نظام رده‌بندی ده‌دهی دیویی (DDC) منظم شده است. پس از ارسال درخواست کتاب کاربران از طریق رایانه‌های مختص جست‌وجوی کتاب که در کنار میزهای امانت مستقر است، درخواست به وسیله چاپگر موجود در مخزن چاپ شده و کتاب درخواستی از طریق سیستم بالابر کتاب (تله لیفت) به میز امانت مربوط جهت تحویل به کاربر ارسال می‌شود.
 
محمدجانی، می‌گوید: یکی از فعالیت‌های بخش مخزن کتابخانه، اطلاع‌رسانی و پیشنهاد کتب جدید افزوده شده به گنجینه کتب کتابخانه از طریق نمایش در ویترین تازه‌های کتاب است. برای این کار به صورت متناوب هر 14 روز یک مرتبه  تعداد 20 جلد کتاب جدید و یا کتب پر کاربرد جهت پیشنهاد مطالعه به کاربران به نمایش گذاشته می‌شود.
 
گنجینه نفایس کتب چاپ سنگی
وی با اعلام اینکه مخزن کتابخانه اکنون با گنجایش بیش از یکصد هزار جلد کتاب دارای بیش از هفتاد و چهار هزار نسخه کتاب است، می‌افزاید: کتابخانه آستان مقدس حضرت احمدبن موسی الکاظم شاهچراغ (علیه السلام) با دارا بودن هزاران کتب چاپ سنگی و نسخ خطی نفیس، آثاری بی‌نظیر از علم و تمدن و فرهنگ درخشان اسلامی را در خود جای داده است و مسئولیت خطیر حفاظت از این گنجینه ماندگار را بر عهده دارد. خدمات این بخش شامل فهرست‌نویسی کتب چاپ سنگی و نسخ خطی و  ارائه این کتب به کاربران است. این آثار به دلیل منحصر به فرد بودن، قدمت، نوع چاپ و نفاست از مخازن کتاب‌های چاپی جدا و در مخزن مستقلی قرار دارند، اما کاربران اجازه ورود به این بخش را ندارند. کاربران با استفاده از رایانه‌های تعبیه شده در بخش مربوطه، که به منظور رویت تصویر کتب چاپ سنگی و نسخ خطی است، می‌توانند در این کتب تورق داشته باشند.
 
رئیس مرکز کتابخانه و مرکز پژوهش‌های آستان مقدس شاهچراغ (ع) شیراز درباره تالار نشریات این کتابخانه عنوان می‌کند: این تالار در طبقه همكف كتابخانه تخصصی و مرکز پژوهش آستان مقدس شاهچراغ (علیه السلام) قرار دارد و به صورت قفسه باز اداره می‌شود. شامل مجلات، روزنامه‌ها و پیایندهای مورد درخواستی و مطابق با خط مشی و سیاست‌های کتابخانه بوده و همچنین دارای آرشیو غنی از نشریات و روزنامه‌های گذشته نگر است.
 
بازگشایی سالن‌های مطالعه کتابخانه تخصصی و مرکز پژوهش‌های شاهچراغ
وی پیرامون فعالیت این کتابخانه در شرایط شیوع ویروس کووید 19 اعلام می‌کند: پس از شیوع بیماری به دستور ستاد ملی مبارزه با کرونا، جهت توقف زنجیره انتقال بیماری و رعایت حال کاربران؛ فعالیت‌های کتابخانه تخصصی و مرکز پژوهشی آستان مقدس حضرت احمدبن موسی الکاظم شاهچراغ (ع) به صورت مجازی و غیرحضوری صورت پذیرفت. با مجوز ستاد ملی مبارزه با کرونا، از یکشنبه 1 تیرماه 1399 فعالیت‌های کتابخانه به روال عادی قبل از بیماری کرونا برگشت و سالن‌های مطالعه خواهران و برادران، با رعایت موازین بهداشتی از جمله استفاده از ماسک، رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و تغییر در چیدمان میز و صندلی‌های مطالعه و اجرای دستورالعمل‌های بهداشتی بازگشایی شد.
 
یادآور می‌شود، بخش مخزن کتابخانه شاهچراغ (ع) در جریان فاصله گذاری اجتماعی، بسته اداره می‌شود و کتاب‌های بازگشتی از سوی کاربران به کتابخانه نیز جهت قرنطینه به مدت 14 روز در فضای مشخصی از کتابخانه نگهداری شده و پس از طی این دوره مجدد به چرخه امانت در مخزن کتابخانه عودت داده می‌شود.