به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، دوشنبه 28 فروردين در بازديد جمعي از خبرنگاران از كتابخانه ملي ايران، ‌فعاليت‌ها و بخش‌هاي مختلف اين كتابخانه تشريح شد.

در اين بازديد، ليلي عطري كارشناس كتابدار كتابخانه ملي به عنوان راهنماي كتابخانه خبرنگاران را همراهي و توضيحاتي درباره بخش‌هاي مختلف اين كتابخانه ارايه كرد.

كتابخانه ملي ايران در سال 1316 تاسيس شد و همزمان با تاسيس بـر اسـاس وظيفـه قانوني خـود، جمـع آوري آثـار منتشـرشـده درباره ايـران، زبـان فـارسـي و پژوهش‌هاي اسـلام‌شناسي (بـه ويژه شيعه‌شناسي) به زبان‌هاي مختلف در ساير كشورها و آثـار مهـم و مـرجـع در حـوزه‌هـاي مختلـف علمي و ادبي و متون كلاسيك، به‌ويژه به زبان‌هاي انگليسي و عربي را بر عهده گرفت. 

كتابخانه ملي براي انجام وظيفه خود از قانون واسپاري استفاده مي‌كند. بر اساس اين قانون، تمـام موسسات انتشاراتي، نشريات ادواري و توليدكنندگان منابع ديداري و شنيداري، مـوظـف بـ‌ه ارسـال دو نسخـه از محصـولات خـود بـه كتابخانه ملي هستند. 

كتابخانه از طريق ثبت سفارش، به خريداري آثار منتشره در خارج كشور اقدام مي‌كند. همچنين دو كميته به نام‌هاي كميته خريد نسخه‌هاي خطي و كميته خريد منابع(غيرخطي) به ارزشگذاري و خريد مجموعه‌هاي ارايه شده به كتابخانه اقدام مي‌كنند.

ساختمان كتابخانه ملي؛ تلفيقي از معماري سنتي و جديد
اين ساختمان در سال 1383 به دست برخي از مهندسان ايراني همچون مهندس ميرحيدر و يوسف شريعت‌زاده گشايش يافت. معماري ساختمان تركيبي از معماري سنتي و جديد است. حياط كتابخانه تداعي‌كننده باغ فين كاشان و ضلع شرقي ساختمان تداعي‌كننده قلعه زيگورات است.

اين ساختمان بـه‌گونه‌اي طراحي و ساخته شده كـه عـلاوه بـر مديريت، واحدهاي پشتيباني و پاركينگ، هشت مـركـز مهم و تخصصـي كتابداري و مجمـوعـه‌هـاي كتاب‌هاي مرجع و غيـرمرجع چاپي، نسخـه‌هـاي خطـي و كتاب‌هاي نادر، منابع غيركتابي را در خود جا بدهد.

ساختمان كتابخانه ملي حدود 9 هزار و 700 مترمربع بنا دارد و در برابر 9 ريشتر زلزله مقاومت دارد.

اين كتابخانه از لحاظ معماري در خاورميانه رتبه دوم و از نظر شبانه‌روزي بودن رتبه سوم را در جهان دارد.

11 تالار مطالعه در كتابخانه وجود دارد كه بر اساس موضوع و نوع كاربري تفكيك شده‌اند.

مخازن كتابخانه نيز در طبقه 3- شرايط مناسبي براي نگهداري از كتاب‌ها در برابر نور، رطوبت و ... دارند.

بيشتر كتاب‌ها و اسناد خطي‌ كتابخانه ملي‌، نوشته‌هاي‌ بزرگان‌ ايراني‌ در حوزه‌هاي‌ ادبيات‌، تاريخ‌، فلسفه‌ و عرفان‌، فقه‌ و اصول‌، طب‌ و نجوم‌، و مجموعه‌اي‌ از نخستين‌ ترجمه‌هاي‌ فارسي‌ كتاب‌هاي‌ فرنگي‌ و قطعه‌هاي‌ خوشنويسي‌ استادان‌ بزرگ‌ است‌.

قديمي‌ترين‌ كتاب‌ خطي‌ كتابخانه ملي كتاب‌ «الخلاص»؛‌ فرهنگ لغت عربي به فارسي اثر اديب‌ نطنزي‌ است‌ كه‌ نزديك‌ به‌ هزار سال‌ پيش‌ تحرير شده‌ است‌.

تحويل كتاب به كاربر با سيستم «كتاب‌بري» به طول 2700 مترمربع
اين كتابخانه در ضلع غربي ساختمان واقع شده است. در اين بخش كتاب به صورت امانت در اختيار مراجعان قرار مي‌گيرد.

ايجاد الگوي استاندارد و پل ارتباطي ميان كتابخانه ملي و كتابخانه‌هاي عمومي سطح كشور از اهداف راه‌اندازي اين مجموعه است. نرم‌افزار «رسا» اطلاعات كتاب‌شناسي را در اين بخش در اختيار مخاطبان قرار مي‌دهد.

از طريق سيستم «كتاب‌بر» منابع، از طبقه 3_ به ساير بخش‌ها مي‌رسد. سيستم ريلي اين كتابخانه 2700 متر است و 42 ايستگاه دارد و بعد از سامانه كتاب‌بر فرانسه كه 4 كيلومتر طول دارد، رتبه دوم را در جهان داراست.

ارايه 13 هزار كتاب گويا در تالار ويژه نابينايان و معلولان
هدف از راه‌اندازي اين واحد ارايه خدمات به نابينايان و كم‌بينايان و تهيه مجموعه‌اي از منابع مطالعاتي و تحقيقاتي آنان است. اين كتابخانه در سال 1385 تاسيس شده است.

جست‌وجو در اينترنت و استفاده از رايانه به كمك برجسته‌نگار و نرم‌افزارهاي پكجاز، رايت سي دي، كپي و پرينت از منابع اطلاعاتي نابينايي، ارايه خدمات جست‌وجو در منابع و راهنمايي نابينايان به قسمت‌هاي مختلف كتابخانه، استفاده از كتاب‌هاي گويا در محل كتابخانه، چاپ تصاوير توسط دستگاه حرارتي، استفاده از دستگاه «بهديد» براي كم‌بينايان و اطلاع‌رساني از طريق سايت از جمله خدمات ارايه شده به نابينايان و كم‌بينايان است. 

13 هزار كتاب گويا، 600 عنوان كتاب بريل و 300 لوح فشرده در اين بخش وجود دارد.

از نكات قابل تامل در اين بخش، ميزان كم دستگاه‌ها و امكانات با توجه به 145 عضو ثابت آن است كه لازم است تا مورد توجه بيشتري از سوي مسوولان اين كتابخانه قرار گيرد.

امكان اسكن كامل كتاب در ايران‌شناسي‌ و اسلام‌شناسي‌
اين‌ تالار‌ در طبقه 1+ و در ضلع غربي ساختمان كتابخانه قرار دارد. 60هزار نسخه كتاب به صورت قفسه باز در اين بخش چيده شده و اطلاعات كتابشناسي آن‌ها نيز در نرم‌افزار وارد شده و مراجعه‌كننده مي‌تواند اطلاعات كتاب‌هاي موردنياز را جست‌وجو كند.

از طريق رايزن‌هاي فرهنگي و سفارتخانه‌ها هر اثري كه مختص ايران باشد به هر زباني در سراسر جهان جمع‌آوري مي‌شود و در اين بخش قرار مي‌گيرد.

اين بخش تنها بخشي است كه امكان اسكن از تمام كتاب‌ها براي مراجعه‌كننده فراهم شده، چرا كه به دليل رعايت قانون كپي رايت اجازه اسكن از تمام صفحات كتاب براي كابران در ساير بخش‌ها فراهم نيست.

بيشتر منابع موجود در اين مجموعه به زبان‌هاي انگليسي‌، فرانسه‌، آلماني و روسي‌ است.

دسترسي به 120 هزار كتاب در كتابخانه كودكان
اين كتابخانه با هدف ايجاد يك كتابخانه استاندارد و نمونه در سطح كشور راه‌اندازي شده و بيش از 120 هزار كتاب به صورت قفسه باز براي كودكان بين 7 تا 14 سال در اين بخش وجود دارد. 240 هزار كتاب نيز به صورت قفسه بسته در آن ارايه مي‌شود. براي استفاده از اين بخش نيازي به عضويت نيست.

نمايش و نگهداري آثار هنري ارزشمند كشور در كتابخانه ملي
برخي از آثار هنري براي نگهداري به كتابخانه ملي سپرده مي‌شوند. يكي از اين آثار كتابي از رباعيات خيام است. علي نكوئي، هنرمندي از مشهد 110 رباعي از خيام را در كتابي به طول 4 متر و وزن 500 كيلوگرم با هنر معرق فلز كار كرده كه در اين كتابخانه نگهداري مي‌شود.

همچنين كتاب قرآن ديگري در ابعاد 192 در 122 سانتي‌متر روي پارچه كتان در 359 تابلو نگارش شده است. 10 خطاط زير نظر استاد طلادار روي اين مجموعه كار كردند. اين هديه توسط خيري به نام «يزدجردي» به رييس جمهور وقت در سال 82 هديه شده كه در مخزن كتابخانه ملي نگهداري مي‌شود.

نمايش گران‌‌قيمت‌ترين قرآن در بخش نسخ خطي
33 هزار و 700 نسخه خطي در اين بخش وجود دارد. كتابخانه ملي از اهداكنندگان نمي‌پرسد كه نسخه خطي را از چه طريقي تهيه كرده‌اند. اين آثار توسط كميته خريد ارزيابي شده و قيمت‌گذاري مي‌شوند. در صورت موافقت فرد، اثر خريداري مي‌شود و در غير اين صورت با رضايت اهداكننده از آن اسكن مي‌گيرند و در كتابخانه‌هاي مختلف از آن نگهداري مي‌كنند.

چهار كتابخانه نسخه‌هاي خطي را در ايران نگهداري مي‌كنند؛ كتابخانه آيت‌الله مرعشي(ره) قم، كتابخانه مجلس، كتابخانه آستان قدس رضوي و كتابخانه ملي.

نسخه‌هاي خطي پس از ورود به كتابخانه و قيمت‌گذاري، آفت‌زدايي مي‌شوند و از آن‌ها اسكن گرفته مي‌شود. 

گرانقیمت‌ترین و ارزشمندترین قرآن خطی به دوره فتحعلی‌شاه قاجار مربوط می‌شود كه نگارش آن 12 سال به طول ‌انجاميده است و مهر ناصرالدین شاه در این قرآن کریم به چشم مي‌خورد.

بخشی از شاهنامه فردوسی منتخب داستان زال و رودابه به خط نستعلیق و به قلم محمودابن وصال شیرازی در تاریخ 1269 هجری بوده که در کتابخانه ملی نگهداری می‌شود. 

این بخش از کتابخانه ملی دارای قرآن‌هایی از جمله قرآن کریم طوماری، خطی به شیوه نسخ غبار، قرآن کریم به شیوه نسخ غبار متعلق به قرن 13 هجری در دوره قاجار، قرآن کریم خطی به شیوه نسخ غبار به خط میرزامحمد خوانساری مربوط به 1291 قمری است. 

بخش نسخ خطی کتابخانه ملی ایران دارای ورقی از قرآن کریم به شیوه کوفی مشرقی روی پوست با اعراب و اعجام است که مربوط به قرن 3 هجری بوده و آیات 121 لغایت 132 سوره مبارک آل‌عمران را به تصویر کشیده است، همچنین قرآن کریم به شیوه نسخ غبار متعلق به قرن 13 هجری در این بخش نگهداری می‌شود.

دعای ایام هفته خطی به شیوه نسخ یاقوتی و عناوین به ثلث با سرلوح مذهب، رقم یاقوت مستعصمی بوده که مربوط به قرن 689 قمری است.

در کتابخانه ملی ایران نسخ خطی از صحیفه سجادیه که مذهب و مرصع به شیوه نسخ جلی به خط احمد نیریزی که مربوط به سال 1121 هجری بوده وجود دارد که این اثر مربوط به اواخر دوره صفویه و دارای جلد تیماج ضربی و مذهب‌الحاقی از اوایل دوره قاجار است.

شاهنامه فردوسی، مذهب و مصور به خط نستعلیق مربوط به 1021 هجری با جلد تیماج، رویه زردپوش ضربی و اندرون سوخت معرق مربوط به دوره صفویه که صحنه گذر سیاوش از آتش بوده در کتابخانه ملی ایران موجود است.