اقدامِ هر فرد، بر زندگی دیگر افراد جامعه تاثیر می‌گذارد و تنها در شرایطی این همه‌گیری قابل کنترل است که واکسیناسیون جمعی به پایان برسد و مردم در زندگی روزمره، رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی را در اولویت قرار دهند؛ اما در شرایطی فعلی، آمار ابتلا و فوتی‌های این بیماری افزایش یافته تا حدی که بسیاری از مشاغل مجبور به تعطیلی شده‌اند. تکرار این تعطیلی‌ها برای مشاغلی مانند کتاب‌فروشی‌ها که پیش از این هم شرایط خوبی نداشتند، آسیب‌های فراوانی به همراه دارد.
وحید تیموری، مدیر کتابفروشی «کتاب پارسه» با تاکید بر لزوم اقدام موسسه خانه کتاب و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، خواستار طراحی و بارگذاری سایت سراسری کتاب‌فروشی‌ها شد تا مخاطب با مراجعه به این سایت بتواند از کتاب همه کتاب‌فروشی‌ها اطلاعات و به آن‌ها دسترسی داشته باشد.
کسب‌و‌کار کتاب‌فروشی‌های سراسر کشور با شیوع ویروس کووید19 به‌شدت آسیب‌دیده است. تلاش‌های اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران نیز برای قرار گرفتن این حرفه در مشاغل گروه یک، نتیجه‌بخش نبود. به نظر شما این روند چه آسیب‌هایی برای صنف کتاب‌فروش به همراه خواهدداشت؟
تعداد دفعات تعطیلی کتاب‌فروشی‌ها به حدی زیاد شده که آسیب‌های جبران‌ناپذیر به صنف ضعیف کتابفروشی وارد آمده است. در‌حالی کتاب‌فروشی‌ها، به‌عنوان صنف خطرناک، مجبور به تعطیلی هستند که در برخی واحد‌های صنفی مشاغل گروه یک، رفت و آمد و ازدحام بیشتری در مقایسه با کتاب‌فروشی‌ها جریان دارد. کتاب‌فروشی‌های کوچک، معمولا بیش از یک یا دو مشتری ندارند و با دیگر اصناف قابل مقایسه نیستند.
کتاب‌فروشی‌ها باید باز باشند یا اینکه مسئولان، همکاری لازم را داشته باشند تا کتاب‌فروشی‌ها بتوانند به‌صورت نیمه‌وقت یا شیفت عصر، فعال باشند. صنف کتابفروشی، مخاطب خاص دارد. وقتی روزانه بیش از 600 نفر از هموطنان، جان خود را از دست می‌دهند، کتاب‌فروشان هم واقعا نگران سلامت مردم هستند؛ اما در این شرایط اقتصادیِ بد، خواستار این هستیم که برای این صنف آسیب‌پذیر اقداماتی انجام شود.
برای یک جوان ایرانی ضرورت خواندن کتاب تفهیم نشده است
در بسیاری از کشور‌ها، کتابفروشی در ردیف مشاغل ضروری تعریف شده است و به خدمات‌دهی ادامه می‌دهند. به‌نظر شما می‌توان، از شرایط دشوار فعلی و قرنطینه استفاده کرد تا کتاب در ایران نیز یک کالای ضروری شناخته شود؟
در شرایط کنونی کشور، هیچ صنف و شخصی در این زمینه نمی‌تواند معجره کند. تا زمانی که کتاب به‌عنوان کالای ضروری در ذهن مردم قلمداد نشود، در بحران‌های این‌چنینی کاری از دست کسی برنمی‌آید. می‌بیند که یک هفته کشور را تعطیل کردند؛ در این شرایط چه کالایی مانند کتاب می‌تواند نشاط را افزایش دهد. متاسفانه هنوز برای یک جوان ایرانی، ضرورت خواندن کتاب تفهیم نشده است، در نتیجه در شرایط محدودیت‌های رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی نمی‌توان توقع داشت که این جوان در شرایط فعلی از کتابفروشی اینترنتی یا غیرحضوری خرید کند؛ و به این وسیله به کتاب‌فروش و خودش کمک کند. متاسفانه این پیش‌زمینه‌ها در کشور ما ساخته نشده‌است.
مسائلی مانند همه‌گیری بیماری کووید19 در 50 سالِ اخیر کشور بی‌سابقه است. زمانی که با این بحران روبه‌رو شدیم، هیچ فرد و هیچ صنفی جایگزین و راه حلی برایش پیدا نکرد و هنوز هم کسی نمی‌تواند راهکاری ارائه دهد. باید اقداماتی ساختاری انجام شود تا در صورت تکرار چنین اتفاق‌هایی مردم سختی‌های این دوران را به خاطر بیاورند، مسئولین بتوانند اقداماتی انجام دهند تا کتاب به‌عنوان کالای ضروری شناخته شود و مخاطبان کتاب، بتوانند از آن استفاده کنند. در شرایطی که دولت و نهاد‌های دولتی، هیچ اقدامی انجام نشده است، تصور اینکه یک نفر با یک معجزه، شرایط را تغییر دهد، غیرممکن است.
به نظر شما در دوران پساکرونا -که هرچند دیر در ایران شروع شود- برای اینکه کتاب‌فروشی‌ها بتوانند به فعالیت خود ادامه بدهند، چه اقداماتی باید انجام شود؟
کتاب‌فروشان قدرتی ندارند؛ از طریق صنف باید اقداماتی شود. خبر دارم که صنف اقداماتی انجام داده؛ اما ستاد مبارزه با کرونا با این دیدگاه مخالفت کرده است و کتاب‌فروشان را در گروه اصنافی قرار داده است که باید در زمان اوج همه‌گیری بسته باشند؛ این واقعا خوشایند نیست. در این شرایط باید به فروش اینترنتی رجوع کنیم تا بتوانیم خود را زنده نگه داریم؛ اما متاسفانه فروش اینترنتی به شکل کسب و کار اینترنتی خانگی درآمده است و افراد مختلف، در خانه به فروش کتاب مشغول شده‌اند. در چنین وضعیتی کتاب‌فروشان نمی‌توانند از فروش اینترنتی بهره‌مند شوند. از هر طرف به بن‌بست رسیدیم و واقعا هیچ راه چاره‌ای در این زمینه نداریم. شرایط خیلی سختی است تا بتوانیم در این زمان نفس بکشیم.
امیدوارم این سال‌ها و شرایط سخت ناشران، موزعان و کتاب‌فروشان برای موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تجربه‌ساز باشد. یک پیشنهاد دارم؛ طرحی که با تمام ریزه‌کاری‌ها به آن فکر کردم تا به وزات فرهنگ و ارشاد اسلامی و موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران پیشنهاد دهم؛ طراحی سایت فروش کتاب.
درباره این ایده بیشتر توضیح دهید؟
در این سایت می‌توان، مانند نمایشگاه مجازی کتاب، کتاب‌فروشان کتاب‌های خود را بارگذاری کنند. مخاطبان نیز با ورود به این سایت کتاب‌های مورد نیاز را از نزدیک‌ترین کتابفروشی محل تهیه کنند. مهم این است که سایت، طراحی و بارگذاری شود و کتاب‌فروشان موظف باشند، هر روز اطلاعات موجودی کتابفروشی را به‌روز کنند و کتاب‌ها را برای مشتری ارسال کنند.
«فروشگاه‌های مجازی کتاب» هم عنوان پیشنهادی من برای این سایت فروش است. تخلف‌های احتمالی هم از سوی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قابل بررسی است. فکر می‌کنم هر سال می‌توان به پربارترشدن این سایت امید‌وار بود.
باید برای نجات کتاب‌فروشی‌ها دست به کار شد
آیا این سایت در تمام مدت سال فعال باشد یا دوره فعالیت محدودی برای آن در نظر گرفتید؟
می‌تواند در تمام روزهای سال فعال باشد؛ همچنین می‌تواند در زمان‌های بحرانی مانند شرایط فعلی که کتاب‌فروشان مجبور به تعطیلی شده‌اند، فعال شود. هر شخص می‌تواند در هرکجای ایران، کتاب‌های مورد علاقه خود را تهیه کند و کتاب‌فروشان آن را همه‌جای ایران ارسال کنند.
این سایت باید با نمایشگاه مجازی کتاب که برای ناشران برگزار شد، تفاوت داشته باشد. مخاطب با مراجعه به این سایت می‌تواند بدون اینکه مجبور باشد، با تک‌تک کتاب‌فروشی‌ها برای تهیه کتاب مورد نظر، تلفنی تماس بگیرد، درباره کتاب همه کتاب‌فروشی‌ها اطلاعات داشته باشد که برای دسترسی به همه کتاب‌ها، امکان خیلی بزرگی است.
این طرح را ارائه می‌دهم، به این دلیل که فروشگاه‌های اینترنتی مانند دیجی‌کالا و اسنپ در حال اجرای چنین طرح‌هایی هستند و تخفیف‌های بالا می‌خواهند و دوره پرداخت طولانی برای صنف نشر دارند. این اقدام می‌تواند از ورود اصنافی که می‌خواهند غیرتخصصی وارد این صنف شوند، جلوگیری کند.
شرایط سخت‌تر خواهد شد
آیا در این شرایط، دولت باید وام‌های بلاعوض یا اقدامات دیگری انجام بدهد؛ زیرا روند محدودیت و تعطیلی کتاب‌فروشی‌ها طولانی و تکراری شده‌است؟
نه‌تنها در صنف کتاب‌فروشان بلکه در همه اصنافی که تعطیل هستند، از طرف اتحادیه‌های مرتبط، برای دریافت وام قول‌هایی داده شده است؛ اما این وام‌ها آن‌طور که باید به‌صورت واقعی به کتاب‌فروشی‌ها تزریق نشد. دولت به مشکل برخورده و شرایط بحرانی است. با اینکه صبوری میکنیم نزدیک دو سال است، در شرایط بحرانی هستیم و به‌صورت مکرر فعالیت کتاب‌فروشان را تعطیل می‌کنند.
با شرایطی که در جامعه شاهد آن هستیم، به نظر می‌رسد بعد از پایان عزاداری‌ها دوره تعطیلی خواهیم داشت. همان‌طور که در پیک‌های قبل دیدیم، احتمال اوج بیماری در شهریور و تعطیلی گسترده وجود دارد و شرایط سخت‌تر می‌شود. از طرفی مردم، سفرهای تابستانه را از سر گرفته‌اند؛ متاسفانه هنوز شرایط همه‌گیری را قبول نکردیم تا باور کنیم کشور در شرایط بحرانی است. هرفرد با محدودکردن تفریحات، با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی، عزاداری خانگی و رعایت شرایط، باید به کم‌شدن انتقال بیماری کمک کند؛ اما متاسفانه به این مسائل توجه نمی‌شود؛ این اتفاق بدی است.
چک‌های وصول نشده؛ ارمغان دیگر کرونا برای کتاب‌فروشان
ماه‌های ابتدایی همه‌گیری درباره رکود بازار نشر صحبت می‌کردیم، اعلام شده بود که کتاب‌فروشان نمی‌توانند چک‌های ناشران را پرداخت کنند. بعد از گذشت نزدیک دو سال شرایط به چه صورت است؟
پخش‌کنندگان کتاب و ناشران در این دو سال تا جایی که توانستند، همکاری لازم را با کتاب‌فروش‌ها کردند؛ اما این چک‌ها در صنف در حال گردش است. وقتی کتاب‌فروش چند بار با ناشر تماس می‌گیرد و از او برای نگه‌داشتن چک خواهش می‌کند؛ اما بعد از چند بار، کاری از دست ناشر بر نمی‌آید و اعلام می‌کند که چک را در بازار خرج کرده است. در این زمان، کتاب‌فروش مجبور می‌شود مبلغ را از فرد دیگری قرض بگیرد و چک را پرداخت کند.
شرایط کاملا بحرانی است به‌خصوص برای صنف کتاب‌فروش که نیازمند حضور مشتری است و اینکه کتاب در ایران کالای ضروری نیست و سطح مطالعه خیلی پایین است.
نظر شما