به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در کردستان، از سری نشست‌های پژوهشکده کردستان‌شناسی دانشگاه کردستان به مناسبت بیست و نهمین دوره هفته کتاب، شامگاه دوشنبه 24 آبان‌ماه وبیناری با عنوان «خبرگزاری کتاب، تجربه‌ها و چالش‌ها» با حضور دبیر بخش استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مدیرمسئول پایگاه کتابداری و اطلاع رسانی (لیزنا) و سردبیر پایگاه خبری، تحلیلی خانه کتاب کُردی برگزار شد.

کمال صادقی روزنامه‌نگار و دبیر بخش استان‌ها در خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در این وبینار تحلیلی با بیان اینکه مادر همه فُرم‌های رسانه‌ای اعم از گزارش، یادداشت، تحلیل، مصاحبه و سرمقاله، یک چیز است و آن «خبر» است، اظهار کرد: شما تا یک خبرنگار نباشید، نمی‌توانید گزارش‌نویس، یادداشت‌نوی، سرمقاله‌نویس و یا تحلیل‌گر و مفسر باشید.

خبر همان چیزی است که خود را از ما پنهان کرده و خبرنگار، کسی که آن را کشف می‌کند
دانش‌آموخته کارشناسی ارشد روزنامه‌نگاری از دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به تعاریف کلاسیک از تِرم «خبر»، ادامه داد: خبر همان چیزی است که پنهان است و خبرنگار همان کسی است که آن را می‌یابد. شما باید خبر را کشف کنید و تا این مکاشفه انجام نشود و از لایه‌های پنهانی که خبر در آن جا خوش کرده، عبور نکنید و آن را نشان ندهید و بازننمایانید، نمی‌توانید مصاحبه‌ای عمقی انجام دهید یا گزارشی میدانی تهیه کنید و قس علی هذا.

صادقی ضمن اشاره به «ارزش‌های خبری» که در متون کلاسیک روزنامه‌نگاری به آنها پرداخته می‌شود (اعم از دربرگیری، شهرت، برخورد و ...) افزود: بعد از میانه قرن بیستم، یوهان گالتونگ و مری روگ این تعاریف از ارزش‌های خبری را زیر سوال بردند و موارد جدیدی را به عنوان عوامل موثر بر تبدیل یک واقعه به خبر مطرح کردند؛ ازجمله اینکه آنها اخبار را عموما رویدادی می‌دانستند که دارای بار منفی باشد؛ وگرنه رسانه‌ها از کنار آن می‌گذرند.

حوزه کتاب در ایران آنقدر قدرتمند نیست که جریان خبری حول آن ایجاد شود
این روزنامه‌نگار در ادامه به مسائل و مشکلات خبرنگاری در حوزه کتاب اشاره و با تاکید بر لزوم وجود یک جریان قدرتمند در حوزه‌های خبری برای تبدیل آن به یک حوزه خبری فعال، این سوال را مطرح کرد که آیا امروز با توجه به اینکه وضعیت حوزه نشر و چاپ کتاب به تیراژ 100 نسخه رسیده است، می‌توان از چیزی به نام «خبرنگاری کتاب» صحبت کرد؟

 

برگزیده شش دوره «جشنواره سراسری کتاب و رسانه» در عین حال با تاکید بر اینکه خبرنگار کتاب می‌بایست مسلط بر تمام فرایندها و پروسه تولید تا مصرف کتاب باشد، گفت: کتاب صرفا یک حامل اطلاعاتِ صِرف نیست و می‌بایست آن را یک طیف در نظر بگیریم که از یک دست‌نوشته شروع می‌شود تا بعد از حروفچینی، ویراستاری، چاپ، نشر و توزیع، به دست مخاطب می‌رسد؛ یک خبرنگار حوزه کتاب لازم است به تمامی این حوزه‌ها تسلط داشته باشد.

دبیر بخش استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ادامه داد: حوزه کتاب در کشور ما به مثابه حوزه سیاست، اقتصاد یا ورزش نیست که جریان‌ساز باشد و اخبار آن، توجه مردم را جلب کند. زمانی که این حوزه جریان‌ساز باشد، خبر کتاب نیز می‌تواند در صدر اخبار قرار بگیرد. این از مسائلی است که فعالان رسانه‌ای این حوزه بایستی به آن واقف باشند و خود برای آن جریان‌سازی کنند.

الان کدام روزنامه‌‌ی ما کتاب‌های مهم روز را در صفحات خود معرفی می‌کند؟!
صادقی، ضعف موجود در ایران را در این بخش با کشورهای مثل ژاپن و هندوستان مقایسه کرد و افزود: این در صدر نبودنِ خبرهای حوزه کتاب نشان می‌دهد که ما در این حوزه با بحران مواجهه هستیم چرا که در سایر کشورها کتاب بازار پررونقی دارد. روزنامه‌هایی مانند لوموند، نیویورک‌تایمز، لُس‌آنجلس تایمز، گادرین و ... به صورت روزانه یا هفتگی، صفحات ریویوی کتاب دارند. الان کدام روزنامه‌ی ما به این صورت، کتاب‌های مهمی را که منتشر می‌شوند، معرفی می‌کند؟

وی همچنین به ضعف دانش فعالان این حوزه نیز گریزی زد و بیان کرد: خیلی از فعالان رسانه‌ای حوزه کتاب، تهیه اطلاعات خبری خودشان را محدود کرده‌اند به سرچ‌های اینترنتی و بعضا ویکی پدیایی و مع‌الاسف باید اذعان کنم که خبرنگاران حوزه کتاب ما، ذهن پرسشگرشان را به کار نمی‌اندازند تا با دید کارشناسی و انتقادی، مسائل و مشکلات حوزه کتاب را انعکاس دهند.

خروجی رسانه‌های ما مملو از «اظهار نظر» و در واقع «شبه خبر» است
این روزنامه‌نگار با بیان اینکه امروز خروجی رسانه‌های حوزه کتاب پر شده است از اظهار نظر، عنوان کرد: خیلی از اخباری که روی خروجی رسانه‌های ما می‌رود، درواقع خبر نیست و «شبه خبر» است و اطلاعاتی است که با رویکردِ تبلیغِ کتاب‌ها منعکس می‌شود که اساساً ماهیت خبری ندارد. در اینجا مسئله مهم این است که خبرنگاران این حوزه با نگاه انتقادی با کتاب‌هایی هم که منتشر می‌شوند، مواجهه شوند و با به چالش کشیدن مسائل، اخبار واقعی را پیرامون آنها منتشر کنند.

صادقی تاکید کرد: محتواهای رسانه‌ای حوزه فرهنگ و کتاب در روزنامه‌ها - البته در صورت وجود - در صفحات میانی نشریات یا همان صفحات فیچر منتشر می‌شود؛ خودِ همین سوال است که چرا این مطالب به صفحات اصلی صفحات خبری نرفته است؛ به عقیده من تا زمانی که خبرنگاران حوزه کتاب، از کتاب خبر (به معنی واقعی کلمه‌ی خبر) نسازند، نمی‌توان آینده‌ای برای خبرنگاری در حوزه کتاب متصور بود.

دبیر بخش استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) فقدان رسانه‌های مستقل را هم از مسائلی برشمرد که در نشر اخبار واقعی در حوزه کتاب تاثیرگذار است و اضافه کرد: ساختار رسانه‌های ما، یک ساختار وابسته است؛ عمدتاً وابسته به نهادهای دولتی و یا نهادهای قدرت و ثروت و به همین خاطر، رسانه‌گاریِ ما دچار یک کژکارکردی است. این ساختار معیوب رسانه‌‌ای باعث می‌شود چنان که باید و شاید مسائل و مشکلات عرصه واقعی منعکس نشود. خبرنگاری حوزه کتاب هم به‌مانند سایر حوزه‌ها تابعی است از این وضعیت.

وی تشکیل انجمن صنفی خبرنگاران کتاب، اعزام خبرنگاران کتاب به کشورهای خارجی و حضور در رویدادهای بزرگ مرتبط با حوزه خبری‌شان مثل نمایشگاه‌های خارجی کتاب را از راهکارهای پویاییِ خبرنگاریِ حوزه کتاب برشمرد و عنوان کرد: این‌ها حق خبرنگاران این حوزه است و آنها بایستی این حقوق را مطالبه کنند.
 
معرفی، ایجاد انگیزه، نقد، تبلیغات و اطلاع‌رسانی کتاب، از راه‌های ترویج کتابخوانی است
در ادامه این وبینار، مهسا فرد حسینی مدیرمسئول پایگاه کتابداری و اطلاع‌رسانی (لیزنا) در سخنانی توسعه و دسترسی همگانی به اطلاعات، روشن ساختن افکار عمومی و ارتقای سطح معلومات و دانش مردم را از ضرورت‌های ایجاد خبرگزاری برشمرد و اظهار کرد: در همین راستا ترویج کتابخوانی به عنوان مهمترین ضرورت شامل مولفه‌های تالیف، نشر، ترجمه، برپایی و تجهیز کتابخانه‌ها، دسترسی به کتاب‌ها و ایجاد انگیزها از ضرورت‌های راه اندازی خبرگزاری حوزه کتاب است.
 

 

وی راه‌های ترویج کتاب و ضرورت ایجاد خبرگزاری حوزه کتاب را ارتباط دوسویه عنوان کرد و افزود: معرفی، ایجاد انگیزه، نقد، تبلیغات و اطلاع‌رسانی از راه‌های ترویج کتابخوانی است که خبرگزاری حوزه کتاب می‌تواند به آن بپردازد.

مدیرمسئول پایگاه کتابداری و اطلاع‌رسانی (لیزنا) معرفی کتابخانه‌ها، حمایت از کتابدارها، پوشش خبری حوزه کتابداری و اطلاع رسانی را از جمله اهداف اختصاصی خبرگزاری کتابداری برشمرد و افزود: ثبت دامنه اختصاصی، دریافت مجوز انتشار، انتشار اخبار حوزه موضوعی، به روزرسانی خبرگزاری کتابداری، انتشار گفت‌وگوها و گزارش‌ها، فعالیت در شبکه‌های اجتماعی از راه‌ها و روش‌ها و تکنیک‌های خبرگزاری حوزه کتابداری است.
 
همچنین فرشاد سلیمی سردبیر پایگاه تحلیلی خبری خانه کتاب کُردی در وبینار «خبرگزاری کتاب، تجربه‌ها و چالش‌ها» در سخنانی اظهار کرد: مسیر آینده ما در گروه مطالعه کتاب و نشر و توسعه فرهنگ کتاب است.

«خانه کتاب کُردی» با نام پایگاه خبری ثبت شده، اما خود را به این دایره محدود نکرده است
وی با بیان اینکه بخش اعظمی از رنج‌های ما ناشی از فاصله گرفتن از کتاب است، افزود: خانه کتاب کُردی با نگاهی به چالش‌ها، مشکلات، امکانات حوزه کتاب کُردی پا گرفت و اولین و تنها مرجع کتابشناسی کُردی در بستر وب است که اگرچه با نام پایگاه خبری تحلیلی فعالیت دارد، اما خود را به این دایره محدود نکرده است.

سلیمی با تاکید بر لزوم شکل‌گیری شبکه منسجم کتاب کردی متشکل از نویسندگان، ویراستاران، ناشران و کتابفروشان و تمامی پدید‌آورندگان این آثار، عنوان کرد: این شبکه منسجم در قالب خبرگزاری و پایگاه اطلاع‌رسانی می‌تواند فقدان اطلاعات ارتباطی را به سمع خوانندگان برساند و با مرجعیت و نگاه اطلاعاتی به کتاب متمرکز باشد.

ما یک شبکه ارتباطی میان جامعه‌ی کاربران حوزه کتاب کُردی نداریم
سردبیر پایگاه تحلیلی خبری خانه کتاب کُردی با انتقاد از فقدان صنعت و اقتصاد کتاب در حوزه کتاب کُردی اضافه کرد: برخورد عموم ما با کتاب غیرتخصصی و غیرحرفه‌ای و به مانند کالایی است که در انبار می‌ماند و تمام فعالیت‌هایی که از تولید تا مصرف آن صورت می‌کیرد، بدون وجود ویترینی برای معرفی و نقد و بررسی رسانه‌ایِ محتواهای مکتوب، ناقص می‌ماند و زنجیره کتاب را کامل نکرده‌ایم.

وی در همین رابطه ادامه داد: به صِرف رفتن کتاب وی ویترین کتابفروشی، نمی‌توان گفت که کتاب به طور کامل متولد شده است؛ کتاب زمانی تولد می‌یابد که کتابخوان کتاب را به قصد مطالعه بخرد.
 

 

مرجعیت رسانه‌های حوزه کتاب به خاطر نبود اقتصاد حوزه کتاب زیر سوال رفته است
سردبیر پایگاه تحلیلی خبری خانه کتاب کُردی با ذکر این نکته که ما هنوز جایگاه نقد را در حوزه کتاب متوجه نشده‌ایم، افزود: مرجعیت رسانه‌های حوزه کتاب به خاطر نبود اقتصاد حوزه کتاب و عدم توجه نهادهای متولی این حوزه، متاسفانه دچار چالش است و لازم است فعالان رسانه‌ای به این حوزه بیش از پیش توجه کنند.

وی در پایان با تاکید بر اینکه کتاب ضرورت زندگی و نیاز اولیه ما است، یادآوری کرد: بخش اعظم مشکلات ما به خاطر این است که کتابخوان نیستیم و برای تغییر این نگاه ایجاد گروه‌های کتابخوانی، فعالیت مدنی و اجتماعی و تکاپوی نهادی برای فراهم کردن بستر این مهم بیش از هر چیز دیگری ضرورت دارد.