مصطفی رحیمی گفت: مشکلی که همیشه در آثار دفاع مقدس داریم اصرار بر اسطوره‌سازی بی‌منطق و دلیل هست، به طوری که اگر بخواهیم فلان فرمانده جنگ را به تصویر بکشیم انگار متوجه نیستیم که این یک کار گروهی بوده و کار یک نفر نبوده است، اما ما همه چیز را به یک نفر ختم می‌کنیم به طوری که همیشه یا در حال افراط هستیم یا تفریط.
او افزود: سال‌های ابتدایی (64 تا 70) بحث احساسی و معنوی خیلی حاکم بود به این شکل که در جنگ همه قهرمان بودند. در واقع بیشتر نوعی نگاه تمجیدی احساسی به جنگ وجود داشت و کسی خیلی به راستی و درستی جزییات جنگ توجهی نمی‌کرد، اما از دهه 80 به بعد نقدها و توجه به آثار بیشتر شد؛ نگاه روشنفکری به نقد و بررسی جنگ آمد و در این رویکرد روشن‌فکرانه عنوان کردند همه آدم‌های شرکت کننده در جنگ عادی بودند که البته 90 درصد درست است.
این پژوهشگر عنوان کرد: این درست است که در جنگ همه تیپ آدمی وجود داشت، اما نخ تسبیح این شهدا پاکی و اخلاص آن‌ها بود. ضمن این‌که نباید منکر این قضیه شد که آدم‌های بزرگ و کاربلد هم داشتیم؛ آدم‌هایی که به قول دکتر شریعتی حقیقتی بر گونه اساطیر، آن آدم‌ها واقعی بودند اما مثل افسانه‌ها زندگی کردند. به طور مثال آلمان صدتا مارشال داشت اما یکی از آن‌ها رومل شد.
مصطفی رحیمی با اشاره به رویکرد خاص باقری گفت: سردار رشید که از نظر من یکی از ژنرال‌های بزرگ و باهوش خاورمیانه است درباره حسن باقری می‌گفت: «حسن اصلا در قالب چارت سازمانی جا نمی‌گرفت، همه کار می‌کرد. همه جا می‌رفت. کارش اطلاعات عملیات بود ولی همه جا کار می‌کرد.»
او افزود: وقتی تصمیم گرفتم کتاب «نبرد تنگه‌ها» را تالیف کنم به این نگاه رسیدم که حسن باقری فرد خاصی در میدان جنگ ایران و عراق بوده است و به نوعی یک اسطوره است. این نگاه در نتیجه مرور اسناد و مدارک بسیاری بود. به طوری که شش سال با سندهای او شب و روز را گذراندم و حتی در ماشین فایل های صوتی، بیسیم‌ها، گفت‌وگوها و جلسات او را گوش می‌کردم و فکر می‌کنم پس از پایان کار، اثر درخوری شکل گرفت.
جزییات تازه از عملیات 3 مهر
در ادامه این برنامه مرتضی قاضی با تاکید بر ارزشمندی کتاب گفت: «نبرد تنگه‌ها» از نگاه من از نظر قالب و محتوا منحصر به فرد است، در این جنس کتاب هدف این است که دوربین پشت سر یک فرمانده قرار گیرد و او را روایت کند. شاید بگویید خوب زندگی‌نامه‌ها همه همین هستند، اما رحیمی اساس را گذاشتند روی یک عملیات و حسن باقری را در آن واقعه روایت می‌کنند و مجبور می‌شوند از سمت او تحلیل کنند.
این منتقد عنوان کرد: باید بگوییم «نبرد تنگه‌ها» چه هست و چه نیست و چه کار کرده و چه کار نکرده است. این کتاب 1165 صفحه متن دارد که در بخش‌های مختلفش دنبال حسن باقری است و ذره ذره حسن را به مخاطب می‌شناساند.
مرتضی قاضی گفت: موضع من در نقد این کتاب تواضع و تعظیم برای این حجم کار و دقت وافر مولف است. اگر به ابتدای اثر نگاه کنیم؛ مقدمه کتاب تصویری از آن در اختیار ما می‌گذارد، در مقدمه کتاب می‌خوانیم: «شامگاه یکشنبه 28 مارس 1982 برای فرمانده مقتدر سپاه چهارم ارتش عراق شامگاه آرزوهای شیرین و بلند پروازانه بود پیش چشمان بهت‌زده سرلشگر ستاد، حشام صباح البحری همه گستره زمین ماموریتش از دست رفته بود و حالا ستون‌های پی در پی سربازان فراری از میدان و قطارهای بی‌شمار زرهی خسته و متلاشی از کنارش می‌گذشتند و به سمت عقبه سپاه در عمق خاک عراق ادامه مسیر می‌دادند.
او هیچ‌گاه تصور نمی‌کرد که تنها در عرض هفت روز همه چیز را به دشمن باخته باشد. از دست دادن 2400 کیلومتر مربع زمین، تحمل 25000 کشته و مجروح به جا گذاشتن 15 هزار اسیر، فرمانده مقتدر سپاه چهارم ارتش عراق نمی‌دانست که او و ژنرال‌های مجرب و استخوان خورد‌کرده‌اش بازی جنگ را در نبرد تنگه‌ها به چند جوان شجاع و خوش‌فکر ایرانی واگذار کرده‌اند»
او افزود: مولف در تالیف کتاب ده هزار سند مرتبط را مورد بهره‌برداری قرار داد، 66 سند را به طور مستقیم بررسی کرد، 186 سند نیروی زمینی را مورد بازبینی قرار داد، 71 نوار کاست را که شامل 84 ساعت بوده، گوش کرد، 120 عنوان کتاب، 120 مصاحبه زمان جنگ، دو سفر به منطقه، این مقدمه یک کارگاه آموزشی است برای دریافت حقیقت، به قول حسن باقری، اطلاعات، شناسایی، باز هم شناسایی و عملیات آن‌قدر مهم بود که در فتح خرمشهر به همدانی و شهبازی گفت «دستتان به جاده خورد یا نه».
این منتقد در بررسی صفحه به صفحه کتاب در این جلسه عنوان کرد: دو سه فصل اول هنوز حسن باقری وارد نشده‌است و فصول ابتدایی کتاب به معرفی جغرافیای طبیعی و انسانی منطقه می‌پردازد. سپس در مورد نحوه این‌که حسن باقری چگونه شناخته می‌شود؛ با تماس بین محسن رضایی و شمخانی که محسن رضایی از حسن تعریف می‌کند.
قاضی گفت: نویسنده وفادارانه از ارتش حمایت کرده‌است و در مورد عقب‌نشینی‌های 3 مهر که آن زمان خیانت مطرح شد، به تحقیق و بررسی پرداخت و در این کتاب از قول ارتشیان آن را تدبیر نظامی تعبیر و به بیان جزییات آن پرداخته است.
نظر شما