سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مصادف‌شدن حال‌وهوای عید غدیر خم و روز ملی ادبیات کودک و نوجوان دغدغه تولید کتاب‌های دینی و اخلاقی باکیفیت ویژه گروه سنی کودک را به ما یادآوری کرد. به این بهانه با کلر ژوبرت، نویسنده ادبیات کودک و نوجوان که آثار داستانی‌دینی متنوع و خلاقانه‌ای دارد گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
- امام علی(ع) شخصیت بزرگی هستند که ویژگی‌های مختلفی دارند: از مهربانی و محبت با یتیمان تا شجاعت در میدان نبرد. در کتاب کودک برای رده سنی کودک و خردسال بهتر است که بیشتر کدام ویژگی‌ها و ابعاد زندگی امیرالمومنین(ع) بیان شود؟ و کدام ابعاد کمتر پرداخته شود؟
ما باید در ابعاد متعدد شخصیت حضرت علی(ع) دنبال خصوصیاتی باشیم که برای کودکان، هم قابل درک باشند، هم قابل پذیرش و هم دوست‌داشتنی؛ مانند همان مثال‌هایی که شما زدید. به مهربانی و شجاعت ایشان زیاد پرداخته شده، است؛ در صورتی‌که تا جایی که می‌دانم، کمتر به خصوصیاتی مانند علم یا عبودیت یا حتی شوخ‌طبعی ایشان توجه شده است، و ویژگی‌های دیگری مثل دوراندیشی، پر کار و پر تلاش بودن، انصاف، ظلم‌ستیزی، عدالت اجتماعی و فقر‌زادیی.
- برخی این نظر را دارند که خشونت و رویدادهایی که در جنگ بر معصومین(ع) اتفاق افتاده است نباید به صورت جزئی برای کودک در کتاب‌ها نوشته یا به تصویر کشیده شود. نظر شما در این‌باره چیست؟
با این نظر موافقم و به گمانم نه نیاز کودکان است و نه به صلاح آنها که در این‌باره، جزئیات را بدانند. در صورت لزوم کافی است به شکل کلی و اشاره‌وار مطرح شود.
- از چه رده سنی‌ای جایز می‌دانید که در کتاب کودک و نوجوان حرفی از جنگ‌ها و وقایع تلخ و خشونت‌آمیز زندگی معصومین بویژه امام علی(ع) گفته شود؟
مانعی نمی‌بینم که در کتاب‌های کودک به ابعاد تلخ زندگی معصومین (ع) اشاره شود؛ به شرطی که به صورت ضمنی و هدفمند باشد؛ اما در کتاب‌های نوجوان می‌توان به تدریج وارد این مسائل شد تا کم‌کم با واقعیت‌های تاریخ شیعه آشنا شوند.
- یکی دیگر از مسائلی که در آثار هنری و رسانه‌ای با آن روبه‌رو هستیم، توصیف چهره معصومین(ع) است که ترجیح می‌دهند فقط صدای آنها باشد یا بر چهره‌شان نوری قرار دهند. در کتاب‌ها هم تصویرگرها چنین کاری می‌کنند و از چهره درخشنده استفاده می‌کنند. با این کار موافق هستید یا مخالف؟ چرا؟
این مسئله چالش بزرگی است. رایج‌ترین راهکار برای نشان‌ندادن چهره معصومین(ع) در تصاویر کتاب کودک، حذف کامل چهره و قرار دادن جلوه نوری به جای آن است. دو راه رایج دیگر عبارت‌اند از: کشیدن پوشه یا نشان‌دادن آنان از پشت سر. در حال حاضر بهترین راهکار از دید من این است که روش میانه‌ای اتخاذ شود؛ یعنی طراحی چهره معصومین(ع) به صورت محو و خیلی کم‌رنگ، تا هم بی‌چهره نباشند و هم چهره مشخصی در ذهن مخاطب حک نشود.
- اگر تصویرگر بتواند و این اجازه را داشته باشد که تصویری از چهره امامان(ع) نقاشی و تصویرگری کند، به نظر شما اثرش بر مخاطب کودک کتاب چه خواهد بود؟ آیا به درک بهتر مفاهیم و ملموس‌بودن زندگی معصومین برای او کمک خواهد کرد یا نتیجه عکس خواهد داشت؟
حذف کامل چهره معصومین(ع) در کتاب‌های بچه‌ها باعث می‌شود بعضی خردسالان و کودکان بترسند یا سؤالاتی برایشان ایجاد شود مانند این که بدون چشم چگونه می‌دیدند و بدون دهان چگونه حرف می‌زدند. روی آوردن به روش‌هایی غیر از حذف کامل، به بچه‌ها کمک خواهد کرد که ارتباط بهتری با این بزرگان بگیرند؛ اما به شرطی که شأن آنان کاملا رعایت شود و اگر چهره‌پردازی شود، این‌قدر ظریف انجام شود که پیدا کردن شباهت‌هایی با افراد مشخصی، غیرممکن باشد.
- حضرت علی(ع) را در بیشتر کتاب‌های کودک با ویژگی مهربانی و محبت با یتیمان ترسیم و توصیف می‌کنند. اگر شما بخواهید کتابی کودکانه بر اساس ویژگی دیگری از ایشان بنویسید، به سراغ کدام ویژگی یا برهه زندگی ایشان می‌روید؟
خیلی دوست دارم بتوانم درباره موضوعاتی مانند اطاعت مطلق امیرالمؤمین از خداوند و پیامبر (ص)، دقت‌های ایشان در رعایت حق‌الناس و حتی حقوق موجودات دیگر و عدالت و انصاف‌شان بنویسم. در ضمن به نوشتن داستان‌های تخیلی براساس حکمت‌های نهج البلاغه هم بسیار علاقه‌مندم.
- ضمن تبریک عید بزرگ غدیر خم، برایمان بگویید که آیا خاطره‌ای از حضور در اولین عید غدیر خم خود دارید؟ برایتان چه حس‌و‌حالی داشت؟
ان‌شاءالله که این عید عظیم بر همه مبارک باشد و در تمام روزهای سال برکت داشته باشد. اولین عید غدیرم را به یاد ندارم؛ اما دو روز پیش، در یک جمع داستان‌خوانی هفتگی، یکی از دوستان جشن خیلی ساده‌ای برپا کرد و مطالب کوتاهی راجع‌به نعمت عظیم ولایت ائمه و تداوم آن مطرح کرد که هم خیلی دلنشین بود و هم تفکربرانگیز و برای من از جشن‌های پر زرق‌وبرق و پرهیاهو شیرین‌تر بود.
یکشنبه ۱۸ تیر ۱۴۰۲ - ۲۲:۴۵
نظر شما