سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): شب چله یکی از قدیمی ترین و کهن ترین رسوم ایرانیان است که با شروع فصل زمستان در اخرین روز از فصل پاییز جشن گرفته می‌شود اما خوب است بدانیم شب یلدا یا به تعبیر اقوام کرد زبان «شو چله» ریشه و پیشینه ای دارد که با حفظ و نگهداری آن از نسل های پیشین تاکنون حفظ ‏‏شده و امروز به دست ما رسیده است.

اگر چه این شب امروزه تنها به شکلی نمادین و بیشتر به عنوان یک جشن و جزئی از رسوم قدیمی از گذشتگانمان به جا مانده اما این شب در گذشته پیشینه ای عمیق و بر گرفته از حوادث پیش آمده در آن زمان بوده است.

بر همین اساس به منظور آشنایی با فلسفه شب یلدا در گذشته به سراغ یکی از محققان و پژوهشگران کرمانشاهی رفتیم تا علاوه بر فلسفه این شب از آداب و رسوم مردمان کرد زبان استان کرمانشاه و زاگرس نشین در غرب کشور اطلاعاتی کسب کنیم.

صمد امیریان پژوهشگر، مولف و شاهنامه پژوه برتر و نامدار استان کرمانشاه که تحقیق بسیار در حوزه تاریخی و رسوم داشته در تشریح شب یلدا و چگونگی برگزاری آن از گذشته تاکنون در گفتگو با خبرنگار کتاب ایران (ایبنا) اظهار کرد: در گذشته شب برای مردم نماد و معرفی از آشفتگی نخستین است که در جهان حکمفرما بوده است و مردم معتقد بودند که پیشتر جهان در تاریکی بوده و رفته رفته این تاریکی نماد خوبی برای مردم نبوده و مردم برای گذراندن این شب بدون ترس و وحشت سعی داشتند به نحوی آن را بگذرانند که بر همین مبنا نیز سعدی می گوید: «باد آسایش گیتی نورزد بر دل ریش / صبح صادق ندمد تا شب یلدا نرود».

به گفته این محقق و پژوهشگر کرمانشاهی با توجه به اینکه شب یلدا پیام آور زمستان و سردی هوا است در گذشته به دلیل کمبود امکانات و محدود بودن اقلام خوراکی، پدران و مادران و پدربزرگان دانه ها را خشک می‌کردند و در شب چله مقداری از هر کدام را می آوردند و به منظور دلگرمی اهالی خانه به خاطر داشتن آذوقه زمستانی از آن تناول می کردند.

امیریان در مورد اینکه چرا در بین میوه های شب یلدا انار و هندوانه بیشتر از همه استفاده می شده و هنوز هم این میوه جزو اصلی ترین اقلام شب یلدا محسوب می شود، افزود: انار به دلیل پیوستگی دانه ها و خوش آب و رنگی نشانی از همبستگی و زندگی مسالمت آمیز است بر همین اساس مردم معتفد بودند در این فصل نیز به دلیل سختی های در مسیر زندگی، همگی باید به دور از توجه به اختلافات با چشم پوشی از مشکلات در کنار یکدیگر یکپارچه بمانند.

وی افزود: همچنین انتخاب هندوانه نیز در وهله اول به دلیل رنگ قرمز که در گذشته نمادی از حرارت بوده و دانه های این هندوانه به دلیل بار داشتن در سال پیش رو نمادی از نعمت رونق کشاوزی در سال آینده بوده است.

وی در ادامه با اشاره به اینکه مردم در گذشته ۱۲ ماه سال را به دو قسمت تقسیم می کردند که بخش نخست آن به مدت هفت ماه را تابستان بزرگ و از آبان ماه تا اسفند ماه را زمستان کوچک می نامیدند، بیان کرد: در این زمستان دو جشن شامل جشن شب یلدا و جشن صده بود که جشن صده در دهمین روز از ماه بهمن برگزار می شد که در این روز صد روز از زمستان برای مردم سپری شده بود و عملاً برای عبور از فصل زمستان جشن می گرفتند که در شاهنامه فردوسی نیز به این مسئله به وضوح اشاره شده است.

امیریان ادامه داد: اما جشن شب یلدا یا جشن چله به معنی میلاد است که واژه یلدا در واقع یک واژه سوریانی بوده که در زمان گذشته مردم زمستان را به ۲ چله بزرگ و چله کوچک تقسیم می کردند و شب یلدا در چله بزرگ و با شروع فصل زمستان توسط مردم جشن گرفته می شد که این چله بزرگ از اول دی ماه آغاز و تا ۱۰ بهمن ماه ادامه داشته و چون در این مدت سرما در دل زمین رخنه می کرده و سرمای استخوان سوزی بر طبیعت حاکم بوده به نام چله بزرگ نامگذاری شده است و چله کوچک نیز از ۱۰ بهمن ماه تا یکم اسفندماه ادامه داشته و چون هوا رو به گرما می رفته این دوره ۲۰ روزه را به نام چله کوچک نامگذاری می‌کردند.

وی اظهار کرد: گرچه برخی از رسوم برچیده شده و منسوخ شده اما یکی از آدابی که در اقوام کرد و لک در استان کرمانشاه وجود داشته این بوده که پس از پایان فصل زمستان و در آخرین روز از این فصل، مراسم «بنی بران» برگزار می‌شده به این معنی که یکی از گوسفندان خود را که در ایام زمستان پرورش می دادند را به خاطر گذشتن سلامت از سرمای زمستان قربانی می کردند.