فاطمه نیروی آغمیونی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) عنوان کرد: در لحن پایدارانه و حماسی باید عناصر زبانی یعنی واژگان، ترکیبات، صورخیال، نوع وزن و عناصر جزئی آن ازجمله خصائص شکوهمند شعر پهلوانی، رزمی و حماسی استفاده شود. همچنین شاعر و نویسنده باید بکوشد نه تنها عوامل زبانی بلکه مضامین پایداری و افکار حماسی نیز در آثارش نمود یابد. هر شاعری که بتواند این عناصر و تفکر اعتراضی و حماسی را همزمان به کارگیرد از لحن پایدارانه و حماسی بهره برده است.
این پژوهشگر ادبی توضیح داد: با توجه به بررسی‌هایی که در اشعار ناصرخسرو انجام شده برخی قصاید او شامل بیشترین استفاده از تلمیحات حماسی و دینی، واژگان و ترکیبات‌حماسی و سپس صورخیال وهنرنمایی‌های بدیعی و وزن‌هایی مانند وزن متقارب، سریع، رجز، مضارع و هزج و امثال و حکم شده است. همچنین از آنجا که مقاصد قصیده موضوعاتی از قبیل مدح، تهنیت، بزرگداشت، حماسه و مرثیه است، انتخاب قالب قصیده نیز از سوی ناصرخسرو رابطه مستقیم با لحن پایدارانه و حماسی دارد. بررسی اشعار و درون‌مایه و محتوای آن نیز نشان می‌دهد که مبارزه با جهالت و جنگ بیرونی است که بیشترین کاربرد را در اشعار ناصرخسرو داشته و جنگ با زمانه نیرنگ‌باز کمترین کاربرد را داشته است؛ این موارد با هم سبب افزایش لحن پایدارانه و حماسی در اشعار ناصرخسرو شده است.
وی با بیان اینکه لحن پایدارانه و اعتراضی یکی از لحن‌هایی است که در مقابل یک جریان فکری یا گروهی شکل می‌گیرد و کلام فرد بسته به میزان قدرت او قاطعانه و محکم یا ممکن است با ملایمت باشد، گفت: یکی از عرصه‌هایی که می‌توان از لحن اعتراضی بهره گرفت در مقابله با حکومت‌هاست. این نکته را هم باید در نظر داشت که یک اثر ممکن است دارای چندین لحن متفاوت باشد برای مثال لحنی معترضانه می‌تواند در بطن خود ستایشگر عقیده‌ای یا دادخواهی باشد. همان طور که ناصرخسرو این رویه را در اشعارش در پی گرفته و همزمان با لحنی پایدارانه در تقابل با حاکمان سلجوقی، لحنی ستایشگر از حاکمان فاطمی دارد.
این پژوهشگر ادبی ادامه داد: همچنین یکی از عوامل تأثیرگذار بر سبک ناصرخسرو مخالفت با سیطره سیاسی و فرهنگی حکومت زمان خود و نه تأثیرپذیری از سبک شاعران دیگر است. به عبارت دیگر او شاعر تأثیرپذیر از زمان نیست بلکه وی به‌نوع ایدئولوژی که به آن اعتقاد دارد، پایبند است. ایدئولوژی ناصرخسرو در زمانه‌ای که می‌زیست فراگیر نبود و نمی‌توانست در برابر سیطرة تفکرات مخالف خود حامیان گسترده‌ای پیدا کند.
نیروی آغمیونی توضیح داد: ناصرخسرو گویا به تدریج از اینکه آرای وی مسند قبول بیابد ناامید شده بود چرا که رفته‌رفته لحن خطاب و استدلال و کلامش حداقل در شعر ستیهندگی آشکار می‌یافت. این ستیهندگی و مخالف‌خوانی در مواردی عناصری داشت که توصیف آوردگاه‌های حماسی را به‌یاد می‌آورد. این توصیف‌ها را نه فقط در مقام استدلال و جدل بلکه گاه در مواضعی به‌کار می‌بست که اشعار او مایه‌های تعلیمی، روایی و حتی توصیفی داشت.
نظرات