به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، احسان عباسلو، نویسنده و مدرس داستان‌نویسی در نشست «مسئله آموزش داستان‌نویسی» که در دومین روز نمایشگاه کتاب ۱۴۰۳ تهران در سرای ادبیات برگزار شد، درباره آسیب کارگاه‌های داستان‌نویسی گفت: برای رسیدن به راه حل، پرسشگر، جواب‌دهنده و خود سوال اهمیت زیادی دارد. کسانی که باید در بدنه اجرایی باشند امروز در جای درستی قرار ندارند و یک نهاد باید متولی سر و سامان بخشیدن به معیارهای درست داستان باشد. تنها نهادی که به نظر می‌رسد انسجام‌بخش این حوزه باشد، خانه کتاب و ادبیات است. بعد از ایام کرونا و ایجاد امکان برگزاری کلاس‌های مجازی، تعداد کلاس‌های نویسندگی افزایش یافت، اما باید برای مخاطب ارزش قائل شد، این کلاس‌ها باید برای مخاطب خروجی داشته باشند و صرفاً با هدف درآمدزایی نباشند.
عباسلو مطرح کرد: امروز کلاس‌ها دیگر متمرکز بر تهران نیست و امکان آموزش دیدن بیشتر شده اما متاسفانه استانداردها رعایت نمی‌شود و هر کسی مدرس داستان‌نویسی شده است. این موضوع مهم است که هرکسی نمی‌تواند داستان‌نویسی آموزش دهد و در این زمینه نقش خانواده‌ها اهمیت زیادی دارد. اگر خانواده‌ها ندانند داستان‌نویسی امری تخصصی است و باید به صورت جدی آموزش داده شود، دانش‌آموزان و دانشجویان در اوقات فراغت به کلاس‌های نادرست می‌روند. ما باید ذهن مخاطب را متوجه کنیم که داستان نیازمند آموزش و تخصص است و خانه کتاب و ادبیات پیشرو فضای فرهنگی کشور در حوزه فرهنگ و کتاب و موثرترین سیاست‌گذار این حوزه است. نهاد های زیرمجموعه وزارت فرهنگ نیز بخشی از مخاطبان و متولی این امر هستند. متاسفانه دانشگاه‌ها با ادبیات معاصر فاصله دارند و تمرکزشان بر روی ادبیات کهن باقی‌مانده است که در بحث سیاست‌گذاری باید به این مسئله توجه کرد.
وی در پاسخ به این سوال که باید چه کلاس‌های آموزشی را برای فرزندمان در نظر بگیریم؟ گفت: آموزش را باید براساس مخاطب تدوین کرد و به تناسب مخاطب مفاد آموزشی متفاوت می‌شود. ندانستن زبان داستان از مشکلاتی است که امروز با آن مواجه هستیم.
این مدرس داستان افزود: در دوره‌های مقدماتی می‌توان ساختارهای زبانی و آموزش‌های پایه‌ای را آموزش داد و شروع آموزش و پایه‌گذاری مطالب باید از دبیرستان باشد، اتفاقی که امروزه نمی‌افتد. برنامه‌ریزی آموزش باید بر اساس نیاز داستان‌نویسی و مخاطب آن باشد. همچنین در آثار ترجمه شده، مسئله، قالب، زبان، ساختار و موضوع قابل مقایسه با داستان‌نویسی ایرانی نیست. ما باید به داشته‌های خود بپردازیم و مسائل و زبان ایرانی را در اولویت قرار دهیم. باید یک پک آموزشی برای تمام مخاطب‌ها طراحی شود.
داستان‌نویسی تلفیقی از علم و هنر است
این مدرس داستان‌نویسی همچنین عنوان کرد: داستان ترکیبی از اصول و خلاقیت، آموزش و درونی‌سازی است اما بعد از آموزش اصول بازگشت به درونیات خود، مهم است. در داستان باید دیوانگی کرد؛ ما می‌توانیم چیدمان طبقات را به مدرس ارائه دهیم اما نحوه آموزش و انتخاب منابع به انتخاب او بستگی دارد. اینکه چگونه یک داستان‌نویس ایرانی می‌تواند از تمام منابع موجود برای خلق داستان خود استفاده کند مسئله‌ای است که باید ذیل یک شورا مطرح شود و به آن رسیدگی کرد. چه چیزهایی نیاز یک مدرس داستان‌نویسی است؟ حداقل‌های آموزش چیست؟ باید مرجعی برای خانواده‌ها وجود داشته باشد تا برای پاسخ به این سوالات به آنها کمک و راهنمایی کند.
عباسلو در پاسخ به خبرنگار ایبنا مبنی بر اینکه تدوین نوع مطالعه برای کودکان بر عهده کیست گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و خانه کتاب مسئولان این امر هستند و ما ابزارهایی داریم که نحوه استفاده درست از آنها را نمی‌دانیم. اگر کسی می‌خواهد داستان را بیاموزد، حتماً کلاس رفتن را به او پیشنهاد کنید.
در ادامه احمد شاکری مدرس داستان نویسی و منتقد ادبی درخصوص اهمیت رعایت محورهای آموزشی گفت: یکی از نیازهای نمایشگاه کتاب برگزاری این‌دست جلسات است و چیزی که متداول در نمایشگاه است، جنب فروشگاهی آن است. درحالی که با رشد و توسعه کتاب ما باید ارتباطات را تقویت و شبکه‌سازی کنیم. دو هدف داریم که اولی ارائه الگویی برای انتخاب موضوعات است. مسئله مهم این است که بدانیم ما به لحاظ علمی چگونه باید به موضوع ورود کنیم؟ مسئله ما مسئله آموزش است که آیا آموزش تبدیل به مسئله شده؟ برای چه کسانی؟ مسئله‌مندان آموزش چه کسانی هستند؟ حوزه نشر و ترجمه؟ دانشگاهی؟ حوزه نقد؟ مدرسانِ داستان؟ مسئله ما در بسیاری از حوزه‌ها به‌خصوص حوزه آموزش، مواجهه با افرادی است که خودشان به جهل خود واقف نیستند. نمی‌توان مسئله‌مند آموزش بود و در جریان جزئیات و روند آن نبود. علم اجمالی یعنی می‌دانیم چیزی هست اما ابعاد آن را نمی‌دانیم. آثار داستانی که در کشور تولید می‌شود سطح مطلوبی ندارد و تناسبی میان افزایش آموزش و کیفیت داستان‌ها دیده نمی‌شود. ما اصل مسئله را نمی‌شناسیم و این پرده‌ای از جهل مرکب است. خطر این است که ما براساس این جهل مرکب درحال پاسخ دادن به مسئله‌ای هستیم که هنوز آن را درک نکرده ایم.
باید ساحت مسائل داستان‌نویسی را تفکیک کنیم
شاکری تأکید کرد: اینکه چه چیزی قابل آموزش است و چه‌چیزی نیست، به فلسفه داستان برمی‌گردد و تلاش برای شناخت عناصر اولیه داستان مهم است و اولین گام فهم ایده است. پیدا کردن مسائل اصیل در هندسه معرفتی بسیار مهم است و ما با چرخه‌ای از مسائل مواجه هستیم. باید بدانیم در داستان‌نویسی تحت چه چهارچوب‌هایی باید زندگی و روایت را نشان داد؟ مسائل را از یک حوزه آموزشی استخراج می‌کنیم و حوزه دانشی به ما موضوع می‌دهد، موضوع هم مسئله می‌دهد و نمی‌شود چیزی را آموزش داد که جوانب آن واضح نیست.
وی افزود: ما در مسئله شناسی یک حوزه نظر داریم و یک حوزه عمل و می‌توانیم درباره آموزش داستان و روش‌شناسی آنها بحث نظری کنیم. اما مسائل در بیرون از ساحت نظر هم وجود دارند و ارتباط این دو حوزه با یکدیگر اهمیت دارد. ما متاسفانه حوزه‌ای که این دو ساحت را منطبق کند، نداریم.
نمایشگاه کتاب تهران ۱۴۰۳ با شعار «بخوانیم و بسازیم» ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت‌ماه در مصلای امام خمینی (ره) برگزار می‌شود.
نظر شما