سرویس فرهنگ مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ بررسی و نقد کتاب «به قلم سوگند» با سخنرانی گلعلی بابایی، مولف کتاب، جواد کاموربخشایش، پژوهشگر و محسن شاهرضایی، استاد دانشگاه و منتقد شنبه بیست و دوم اردیبهشت در سالن مجمع ناشران دفاع مقدس نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد.
گلعلی بابایی در ابتدای این برنامه گفت: من در محله جی زندگی کردم که در جوار مسجد جواد الائمه است و محل تردد امیرحسین فردی و حبیب غنی‌پور که آن موقع در مسجد کتابخانه خیلی فعال بودند و بسیاری از فعالان این مسجد به جنگ رفتند و برخی شهید شدند و بعضی اکنون از مسئولان و چهره‌های مطرح ادبیات جنگ هستند.
او افزود: بعد از جنگ از افتخاراتم این بود که از مسجد بنویسیم. چون من در گردان مالک با هم حبیب غنی‌پور همرزم بودیم، بعد از گذشت سال‌ها که جشنواره کتاب غنی‌پور فعال شد، من احساس کردم حبیب می‌تواند سوژه مناسبی باشد که از نقش مسجد بنویسم. به نظرم مسجد نقش مهمی در پیروزی انقلاب و دفاع مقدس داشت و مردمی که در جنگ بودند از همین مسجد توانستند جنگ را اداره کنند. لذا این وظیفه را احساس کردم که با بررسی زندگی حبیب به مسجد ادای دین کنم.
مولف «به قلم سوگند» عنوان کرد: تلاش زیادی کردیم که کتاب «قلمی به رنگ خاک: سرگذشت‌نامه نویسنده خاکی‌پوش شهید حبیب غنی‌پور» را تجدیدچاپ کنیم، اما نشد. برای همین به فکر نوشتن کتاب به «قلم سوگند» افتادم. این کتاب می‌تواند برای افرادی که قصد نوشتن را دارند بسیار مفید باشد. به نظرم این کتاب می‌تواند نقشه راه باشد.
گلعلی بابایی گفت: سعی من بر این بود که حبیب را از تولد تا شهادت (۱۳۶۵- ۱۳۴۳) روایت کنم، برای همین از راویان و مدارک و اسناد بهره گرفتم تا روایت درست و متقنی از او ارائه دهم. اما درباره نام کتاب، ما هیچ وقت نمی‌توانیم حبیب را از قلم دور ببینیم و من هم برای پیدا کردن نام کتاب به نوعی از قلم استفاده کردم. او افزود: حبیب دوستان نزدیک زیادی داشت از جمله فرهاد نصیری، احمد امینی … دوست و داماد حبیب، حمید ریاضی بود و او وصیت کرد که اسناد و مدارکش در اختیارحمید ریاضی قرار بگیرد و ریاضی هم همه اسناد و مدارک را در اختیارم قرار داد. من در تدوین یادداشت‌ها از اسناد و مدارک موازی استفاده کردم و هر جا از حبیب صحبت شد از یادداشت‌های حبیب بهره گرفتم. این کتاب زندگی غنی‌پور از تولد تا شهادت با محوریت مسجد است. اگرچه هنوز فکر می‌کنم مسجد حلقه مفقوده ادبیات دفاع مقدس است.
همذات پنداری مخاطب با حبیب
محسن شاهرضایی گفت: یکی از نکاتی که اشاره کردید بحث مسجد است که نه انسان لزوماً دهه شصت بلکه دهه چهل و پنج و حتی عقب‌تر در زندگی نخبگانی مانند سهروردی و مالک اشتر هم نقش بالایی دارد حتی در پرورش انسان قرون اول هجری. اما اوج نقش مسجد در دهه پنجاه متبلور شد. چرا مسجد نقش مهمی پیدا کرد؟ برای پاسخ نخست به خود مسجد برمی‌گردد که محل تعلیم و تربیت است. در کتاب «الممالک و المسالک» ابن حوقل نقل می‌کند که مسجد محل تفسیر قرآن بود.
او افزود: امیرحسین فردی در مسجد جمعی را گرد آورد. او در ابتدا افراد را شناسایی، ساماندهی و جذب کرد و بعد آموزش داد. به نظر می‌رسد ایجاد کانون‌های نخبه‌پرور در کشور مسجد را احیا کرد. مسجد چه جایی است و چه جایگاهی در فرهنگ ما دارد؟ به نظرم درباره مسجد ابتدا بهتر است آن را شناسایی کنیم و از آن بنویسیم همچنان که گلعلی بابایی «به قلم سوگند» را نوشت.
این استاد دانشگاه اظهار کرد: وقتی کتاب را می‌خوانیم، قلم بابایی مرا به فضای آن روزگار می‌برد. این خیلی مهم است که در هنگام مطالعه بتوانید همذات‌پنداری کنید و در تونل تاریخ فرو بروید. مولف در این اثر با پژوهشی که انجام داده جزییات را در کنار روایت حوادث دخالت می‌دهد و مخاطب را در واقعه فرو می‌برد.
شاهرضایی گفت: به نظرم غنی‌پور یک نخبه است که ابتدا تحت تاثیر امیرحسین فردی و بعد دوستانی دیگر در کنارش قرار گرفتند و او را رشد دادند. در این کتاب با جزئیاتی که آمده، کتاب رسالت خودش را ایفا کرده و زندگی شهید غنی‌پور را به خوبی انعکاس داده است. در این کتاب ویژگی انسان نسل انقلاب را می‌بینیم و پروراندن ظرفیت‌های درونی را دنبال می‌کنیم و در آن روحیه معلمی حبیب را در هر زمان و مکان می‌بینیم.
او با ارائه پیشنهاداتی در راستای بهتر شدن کتاب عنوان کرد: کتاب نمایه ندارد و نام‌های بزرگی در کتاب آمده که نیاز به معرفی دارد. امیدوارم در چاپ‌های بعدی نمایه اضافه شود. همچنین به نظرم در مقدمه خوب بود تعداد مصاحبه‌ها و منابع، مآخذ یادداشت‌ها بیاید. با این همه معتقدم مسجد حلقه مفقوده ادبیات مقاومت است.
نقش کتابخانه در ساختن شخصیت غنی‌پور
کامور بخشایش گفت: وقتی کتاب را ورق می‌زنید با انبوه یادداشت‌هایی مواجه می‌شوید که اطلاعات زیادی از عملیات‌ها و اتفاقات جنگ را منعکس می‌کند. نکته دیگر خود شخص غنی‌پور است که خود در خانواده مذهبی رشد می‌کند و بعد وارد مسجد می‌شود و رشد و نما پیدا می‌کند. به نظرم او شخصی عارف مسلکی است که ابعاد شخصیتی‌اش به دلیل شهادت زودهنگامش چندان بروز پیدا نکرد.
او ادامه داد: شناسایی و مطالعه نخبگانی چون غنی‌پور خوب است چون ما در این زمانه به چنین کتاب‌هایی نیاز داریم. افرادی که در مسجد رشد پیدا کردند. در مسجدی که کتابخانه فعالی دارد که چه‌قدر در ساختن شخصیت غنی‌پور مفید است.
نظر شما