سرویس فرهنگ مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): «من به دلیل اجرای برنامه‌های فرهنگی، شناخت چندانی از آئین‌نامه‌های داخلی سپاه نداشتم و واقعاً نمی‌دانستم به عنوان یک نظامی نباید در تجمع‌های سیاسی شرکت کنم. خیلی به کارهای سیاسی علاقه‌ای نداشتم همه توانم را صرف فعالیت‌های فرهنگی در جبهه و پشت جبهه برای تشویق مردم به حضور در صحنه می‌کردم. بنابراین، چون در مراسم صبحگاه شرکت نداشتم، تقریباً از همه چیز بی‌خبر بودم. یک روز آقای صمدی از من دعوت کرد تا به برنامه‌ای بروم که راجع به انتخابات مجلس بود. فواد کریمی، آقای شیخ محسن اراکی، و آقای گلاب‌کش کاندید شده بودند. هر کدام از آنها طرفداران زیادی داشتند. در آن جلسه بحث‌های تندی بین دو طرف درگرفت. گاهی تا حد مشاجره و دعوا هم پیش می‌رفتند. خدا را شاهد می‌گیرم که آن زمان اصلاً نمی‌دانستم حضور پاسداران در این گونه جلسات ممنوع و جرم است و سپاه با فرد خاطی برخورد می‌کند. چند روز بعد انتخابات تمام شد و آقای فواد کریمی نماینده اهواز شد. نامه‌ای برایم آمد که دو روز دیگر برای پاسخگویی به دادسرای نظامی اهواز بیا. تعجب کردم که چرا احضار شده‌ام! اصلاً یک ذره هم ذهنم به شرکت در این جلسه سیاسی انتخاباتی نرفت، چون از قواعد و قوانین سپاه بی‌خبر بودم. وقتی به داسرا رفتم، دیدم علاوه بر من، بقیه افرادی که در آن جلسه کذایی شرکت کرده بودند هم احضار شده‌اند.»
این سطوری از خاطرات صادق آهنگران، مداح و مرثیه‌خوان هشت سال جنگ تحمیلی است که درباره او کتاب‌های متعددی به چاپ رسیده و «حماسه‌خوان خمینی؛ خاطرات حاج صادق آهنگران از انقلاب اسلامی و دفاع مقدس» تازه‌ترین کتابی است که درباره روایتگر خاطرات حماسی او در جنگ عراق و ایران و زندگی که در کنار جنگ جاری بود. کتاب با مصاحبه و پژوهش محمدمهدی بهداروند در انتشارات جمکران منتشر شد. قرار بود که برای آن رونمایی برگزار شود که به دلایلی انجام نشد و بالاخره در سی و پنجمین نمایشگاه کتاب تهران با حضور صادق آهنگران، محمدرضا سنگری، گلعلی بابایی و محمدمهدی بهداروند رونمایی شد. در همان رونمایی نکاتی درباره کتاب طرح شد از جمله تعدد کتاب‌هایی که با محوریت حضور آهنگران در جنگ تالیف و منتشر شده است. بهداروند در پاسخ به برخی انتقادات تفاوت این کتاب را در محتوای آن دانست. محمدمهدی بهداروند، پژوهشگر و مولف کتاب در گفت‌وگوی زیر به بعضی از پرسش‌ها درباره «حماسه‌خوان خمینی» پاسخ داده است.
- کتاب «حماسه‌خوان خمینی» در نشر جمکران چه تفاوتی با روایت محمدصادق آهنگران «با نوای کاروان» چاپ مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس دارد؟
اولاً دو جلد «کتاب آهنگران» درباره خاطرات حاج صادق انتشارات یا زهرا منتشر کرده که سبک و سیاق خودش را دارد؛ ۲۲۰ صفحه از این کتاب به خاطرات صادق آهنگران اختصاص یافته و بیش از ۷۰۰ صفحه، شامل متن نوحه‌های اجرا شده توسط او در سال‌های دفاع مقدس (تا مقطع رحلت حضرت امام خمینی (ره)) است. کتابی که در مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در قالب تاریخ شفاهی (به صورت پرسش و پاسخ) تنظیم شد، یعنی روایت انسانی و عاطفی نیست.
آنچه در انتشارات مسجد جمکران چاپ شده، بازنویسی از خاطرات شفاهی حاج صادق است که تغییر فاحشی نسبت کتاب منتشر شده در مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس دارد.
- این کتاب در سرفصل‌ها هم با کتاب «نوای کاروان» متفاوت است؟
اشاره کردم در کتاب مرکز اسناد همه مباحث به صورت تلگرافی آمده به صورتی که من و حاج صادق معتقد بودیم که خیلی از نکات در میان سوال و جواب‌ها محو شدند. لذا تصمیم گرفتیم کار را به صورت دقیق‌تر و جذاب‌تر در قالب دیگری دربیاوریم که با عنوان «حماسه‌خوان خمینی» در انتشارات جمکران منتشر شد.
- تقریباً سرفصل‌های در هر دو کتاب یکسان است؟
بله، عنوان سرفصل‌ها یکی است.
- به دلیل مشابهت عناوین سرفصل‌ها سوال پیش آمد که چرا کتاب در دو نشر چاپ شد؟
در عناوینی که در کتاب‌های مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس درج شده درباره عملیات والفجر، بیت‌المقدس، کربلای پنج و … در کل عناوین یکی است اما محتوا فرق دارد. کتاب «حماسه‌خوان خمینی» در ۱۹ فصل تدوین شده و ۲ فصل پایانی آن با عنوان در «رثای یاران» و «از چشم یاران» شامل یادداشت‌های حاج صادق آهنگران در مورد دوستان و همرزمان و فصل بعدی یادداشت‌های دوستان و شخصیت‌ها در مورد اوست.
- در کتاب «حماسه‌خوان خمینی» به خاطرات خانوادگی و شخصی آهنگران پرداخته شده است؟
در این کتاب به عواطف و شخصیت انسانی بیشتر پرداخته شده، به نوعی زندگی و زمانه حاج صادق است، اما در کتاب مرکز اسناد تقریباً روایت واقعه بود و بیشتر سبک و سیاق پژوهشی داشت. در کل این نوع پژوهش برای پژوهشگران و استادانی است که می‌خواهند از نگاه جامعه‌شناسی پدیده نوحه‌خوانی و تهییج روحیه رزمنده‌ها در هشت سال دفاع مقدس به صورت نظامند و روش‌شناسی به چه شکل بوده است کتاب «با نوای کاروان» روایت تاریخ شفاهی محمدصادق آهنگران از دفاع مقدس را باید بخوانند.
- وقتی کتاب «با نوای کاروان» در مرکز اسناد منتشر شد، به این فکر رسیدید که بهتر است کتابی با جزئیات بیشتر درباره آهنگران در نشر دیگری چاپ شود؟
وقتی کتاب خاطرات حاج صادق آهنگران آماده شد، مسئولان بخش تاریخ شفاهی مرکز اسناد تصمیم گرفتند، کتاب به صورت سوال و جواب منتشر شود. در حالی که سبک و سیاق من در تاریخ شفاهی یا خاطره شفاهی چه در کتاب «زندان الرشید»، «گمشده من» و «شب بی‌ستاره» همه به صورت سبکی است که در انتشارات مسجد جمکران منتشر شده است. کتاب «با نوای کاروان» اولین و آخرین کتابی از من بود که به صورت سوال و جواب به چاپ رسید.
- چه نکاتی از مصاحبه با حاج صادق آهنگران در ذهنتان مانده است؟
جلب رضایت آهنگران برای بیان خاطراتش حدود چند ماه طول کشید و در نهایت، او راضی به گفت‌وگو شد. با شروع جلسات مصاحبه، صادق آهنگران با دقت، خاطراتش از نخستین سال‌های زندگی تا پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن جنگ تحمیلی را روایت کرد. او در خلال گفت‌وگوهایش برای شرح دقیق ماوقع و بیان جزئیات از فرماندهان، دوستان، خانواده و آشنایانش کمک گرفت. بعد از برگزاری هر جلسه، نوارهای مصاحبه پیاده و تدوین اطلاعات آنها از طریق دوستان مشترکمان تکمیل می‌شد که این کار بسیار سخت‌تر از جلسات مصاحبه بود.
نظر شما