سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، فاطمه خداوردی: مدرسه داستان نشر بین‌المللی جمال با هدف ارتقای کیفیت نویسندگان و یافتن صداهای تازه در دنیای نویسندگی، دوره «نگارش طرح رمان» و دوره «نگارش رمان تخیلی فانتزی» را برگزار می‌کند. برای آشنایی با سازوکار این دو دوره و دریافت توضیح بیشتر درباره فضا و اهداف مدرسه داستان نشر جمال، با مسعود آذرباد، مدیر این مدرسه صحبت کرده‌ایم که این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
- ساختار آموزش داستان‌نویسی در نشر جمال به چه صورت است؟
قاعده ما این است که به صورت تخصصی دوره‌ها را برگزار کنیم و دغدغه‌مان هم این است که در حوزه آموزش‌های مرسوم دنیای نویسندگی به هنرجویان، تخصص‌هایی را آموزش دهیم که آن‌ها را توانمندتر کند از چیزی که حالا هستند تا در حوزه‌هایی وارد شوند که دیگران کمتر به سراغش رفته‌اند یا اگر به سراغش رفته‌اند به صورت ناقص بوده است. مثلاً ما در حوزه ادبیات، به فضای رمان امنیتی، رمان فانتزی و علمی‌تخیلی ورود جدی داشتیم و این‌ها دوره‌ای بوده که در گذشته برگزار شده و اکنون نیز در حال برگزاری است.
- چه کسانی می‌توانند در این کلاس‌ها شرکت کنند و نحوه شرکت در این مدرسه به چه صورت خواهد بود؟
کسانی که قصد دارند در دوره ما شرکت کنند، دست‌کم باید یک دوره اصول اولیه نویسندگی را گذرانده و با آن آشنا باشند؛ زیرا ما در مورد نکات اولیه نویسندگی، نکته‌ای را به دوستان آموزش نمی‌دهیم و به جای آن به صورت تخصصی مفاهیم موردنظر را به آن‌ها منتقل می‌کنیم. درنتیجه کسانی که ممکن است کتاب چاپ کرده باشند یا دوره‌های نویسندگی را به شکل جدی قبلاً گذرانده باشند، می‌توانند در این کلاس‌ها شرکت کنند. کلاس‌ها در دو شکل برگزار می‌شود؛ کلاس «ادبیات فانتزی و علمی‌تخیلی» به صورت مجازی برگزار می‌شود و کلاس «طرح رمان» هم بناست به صورت حضوری در شهر قم و به صورت مجازی برگزار شود تا علاقه‌مندان از کلاس‌ها استفاده کنند.
- روند دوره‌های آموزشی مدرسه داستان‌نویسی نشر جمال به چه صورت سپری خواهد شد؟
در هر دو دوره ۱۰ تا ۱۲ جلسه آموزشی به صورت هفتگی برگزار می‌شود و در هر هفته، استادان، بخشی از آموزش‌هایشان را به هنرجویان انتقال می‌دهند و با آن‌ها گفت‌وگو می‌کنند. هر جلسه یک تمرین هم دارد که هنرجویان موظف‌اند آن‌ها را انجام دهند. هفته بعد، استاد آن تمرین‌ها را می‌بیند، بررسی می‌کند و نکات موردنظر را به هنرجویان منتقل می‌کند و درنهایت، خروجی این تمرین‌ها تبدیل می‌شود به یک طرح رمان که هنرجو تصمیم می‌گیرد بعد از پایان دوره، نسخه کامل این طرح رمان را برای نشر جمال بنویسد یا خیر.
- این مدرسه داستان‌نویسی در پایان چه دستاوردی برای حوزه کتاب کودک و نوجوان و چه دستاوردی برای شرکت‌کنندگان در نظر گرفته است؟
دستاورد عمومی این دوره‌ها برای حوزه کتاب کودک و نوجوان، تربیت نویسندگانی است که به صورت تخصصی در نقاطی ورود پیدا می‌کنند که در ادبیات کودک و نوجوان حفره داریم؛ چراکه نویسنده آگاه، باتجربه و باسوادی در این بخش‌ها نداشته‌ایم که این بخش‌ها را پر کند. در این دوره‌ها، سطح آگاهی کلی نویسندگان هنرجوی ما بالا می‌رود و حالا او می‌داند که چه مسیری را باید برود و درست از نادرست در این مسیر چه ویژگی‌هایی دارد. درنهایت بزرگ‌ترین دستاوردی که شرکت‌کننده‌های مدرسه داستان نشر جمال دارند، این است که یک طرح کامل دارند که پس از تأیید مدرسه داستان و شورای تحریریه نشر جمال، منجر به ثبت قرارداد بین نویسنده و ناشر طبق همان عرف اقتصادی حوزه نشر می‌شود و هنرجوی ما درنهایت پس از پایان نگارش کتاب، هم صاحب یک اثر تألیفی می‌شود که انتشارات جمال روی آن اثر سرمایه‌گذاری و منتشر می‌کند و هم حق تألیف طبق قاعده‌ای که وجود دارد به او پرداخت می‌شود. همچنین مخاطب‌ها از این آثاری که به صورت جدی و هدفمند تولید می‌شود، نهایت استفاده را می‌برند.
- به عقیده شما اهمیت آموزش داستان‌نویسی در فضای کنونی کشور چیست؟
فضای ادبی ایران طی صد سال گذشته به این شکل بوده است که آدم‌ها بر اساس علایق شخصی خود و دغدغه‌ها و مسائلی که داشتند به سراغ نویسندگی می‌آمدند؛ درنتیجه ممکن بوده برخی از آن‌ها مسیر را اشتباه بروند یا حتی مسیر را با رنج و سختی فراوان بگذرانند. از یک دوره به بعد، این دورهمی‌های نویسندگی شروع به آموزش نویسنده‌های تازه‌کار یا نوقلم کرد. در این دوره ما شاهد ویژگی مهمی هستیم؛ اینکه بیشتر علایق شخصی و سلایق فردی حاکم بوده و ممکن است یک نفر به فراخور قدرت کاریزمای شخصی که داشته است، نویسندگان دیگر را به سمت‌وسوی خاصی سوق دهد. تغییری که ما در این مدت داشتیم، این بوده که کلاس‌های داستان‌نویسی از آن فضای شخصی و فردی گذر کرده، متون نظری در حوزه داستان‌نویسی ترجمه شده و تجربه‌ای که خود نویسندگان داشتند باعث شده است آن‌ها ساختار بهتری در آموزش نویسندگی داشته باشند؛ ولی باز هم چیزی که ما طی تمام این سال‌ها با آن مواجه بودیم این است که فضای کارها کاملاً نظری و اصطلاحاً در خلأ بوده است؛ یعنی ما به نویسنده آموزش شخصیت‌پردازی می‌دادیم، گفت‌وگونویسی را به او یاد می‌دادیم، فضاسازی را نیز و چیزهایی از این قبیل ولی هیچ‌وقت به او نمی‌گفتیم حالا اثری که داری می‌نویسی در ارتباط بین نویسنده و ناشر چه مسیری را باید طی کند؛ درواقع اقتصاد نشر را به او توضیح نداده و ارتباط نویسنده با مخاطب را به او یاد نداده‌ایم. ما در فضای کنونی نیازمند این هستیم که این خلا را بشکنیم و به این سمت‌وسو برویم که نویسنده از آن تنهایی و خلوت خودش بیرون بیاید و با مخاطب و ناشرش ارتباط بگیرد تا صنعت نشر ما، چرخه دقیق‌تری را در این‌باره طی کند.
- واردشدن ناشران بزرگ حوزه کتاب کودک و نوجوان، مثل نشر جمال به فضای آموزشی داستان‌نویسی، از چه منظر حائز اهمیت است؟
اهمیتش در دو مورد است؛ یکی اینکه ناشران بزرگ هم متوجه شده‌اند اگر قرار است کیفیت و کمیت را توأمان باهم داشته باشند باید آن‌ها هم نقش فعالی ایفا کنند و صرفاً منتظر آمدن نویسنده‌ها نباشند. آن‌ها هم باید به فراخور و به اندازه سهم‌شان نقشی در تکمیل و پیشبرد صنعت نشر در حوزه نویسندگی داشته باشند. از طرفی خودشان هم صاحب ایده هستند و می‌توانند با نویسنده‌ها، ایده‌هایشان را به اشتراک بگذارند و آموزش‌های موردنظرشان را به آن‌ها منتقل کنند و بعد، در کنار این نویسندگانی که صدای تازه‌ای در ادبیات محسوب می‌شوند و ممکن است صاحب رزومه جدی هم نباشند، این فرصت را داشته باشند که ایده‌هایشان را با ناشر محک بزنند و ناشر هم از تجربیات خود در حوزه مخاطب و اقتصاد نشر به آن‌ها منتقل کند تا اثری که تولید می‌شود هم در چرخه نشر دیده شود و هم اثربخشی محتوایی لازم در حوزه کودک و نوجوان را داشته باشد؛ این نکته‌ای است که نباید از آن غفلت کرد.
- شما وضعیت دوره‌های آموزشی داستان نویسی در ایران را چطور می‌بینید؟
همانطور که قبل‌تر اشاره کردم آموزش داستان‌نویسی در ایران بر فرض اینکه نکات موردنظر را به صورت دقیق و علمی به هنرجو منتقل کنیم، کم است. در این بحث کسانی که ادعا می‌کنند استاد دوره داستانی‌نویسی هستند، رویکردشان کاملاً دقیق و علمی و مبتنی بر دانش روز نویسندگی نیست و فراموش می‌کنند که ساختار داستان‌نویسی را درست به مخاطب انتقال دهند. وقتی ما می‌گوییم این نویسنده اثر خوبی نوشته است، باید ببینیم برای چه مخاطبی باید بنویسد و وقتی قصد دارد برای این مخاطب بنویسد، چه اقتضائاتی را باید رعایت کند؛ مثلاً اثری که در یک دورهمی نویسندگی جذاب است، آنقدری جذابیت دارد که هزار نفر را به عنوان مخاطب به سمت خودش بکشاند؟ یا مثلاًً واجد این قدرت درونی است که جدای از تبلیغات، به چاپ‌های متعدد برسد؟ این در خلأ و دوربودن از مخاطب، یکی از معضلات اساسی دوره‌های آموزش داستان‌نویسی در ایران است.
در پایان دوست‌دارم یک نکته را به دوستانی که این گفت‌وگو را می‌خوانند منتقل کنم که خیلی با رویکرد کمال‌گرایانه به این دوره‌های آموزشی نگاه نکنند و اگر واقعاً علاقه‌مند هستند، بیایند و در این دوره‌ها شرکت کنند تا شرایط را برای خودشان آسان کنند؛ ما هم از شنیدن صداهای تازه در حوزه ادبیات خوشحال می‌شویم.
به گزارش ایبنا، مهلت ثبت‌نام در مدرسه داستان نشر جمال تا ۲۰ تیرماه ۱۴۰۳ است و کلاس‌های این دوره در تاریخ ۲۷ تیرماه آغاز خواهد شد.
نظرات