به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مراسم نقد و بررسی ترجمه فارسی کتاب حَدیقه السُّعداء اثر حکیم و شاعر بلندپایه جهان تَشیّع، مولانا محمد فضولی و بررسی خدمات علمی مرحوم حسین محمدزاده صدیق در فضولی‌شناسی با حضور حجت‌الاسلام جوان آراسته؛ رئیس دانشکده عرفان دانشگاه ادیان و مذاهب، حجت‌الاسلام سیدبشیر حسینی، مسئول مجمع‌الشعرای ترک زبان قم و یحیی فغانی، مترجم کتاب «حدیقه السعدا» به فارسی برگزار شد. در این مراسم از خدمات دو شاعر پیشکسوت حسن مجیدزاده (ساوالان) و داوود طیب‌زاده مشکینی تجلیل شد و از تصویر عارفانه استاد مرحوم حسین محمدزاده صدیق رونمایی شد.
حیات دوباره فضولی
در ابتدای این مراسم ائلدار محمدزاده صدیق، فرزند مرحوم استاد حسین محمدزاده صدیق، مجموعه فعالیت‌های علمی پدرش در نشر و تصحیح آثار محمد فضولی را سبب حیات مجدد فضولی در دوران معاصر دانست و گفت: «مولانا حکیم ملا محمد فضولی، چهار قرن پس از حیات جسمانی خود، گو اینکه دوباره حیات یافته است. البته علما و فضلا با آثار ماندگار خود حاضر هستند و جاری. این میزان شعور و درک ما است که سبب شناختمان از ایشان می‌شود.»
صاحب امتیاز مجله «نامه صدیق» و انتشارات «قلم صدیق» توضیح داد: «تحقیقات گسترده پدرم درباره سیره، زندگی و آثار مولانا حکیم ملامحمد فضولی، عارف و شاعر نامی ایرانی چهار قرن پس از حیات او سبب شناخت بهتر و اصولی این شاعر و اندیشمند والاجای شیعی مذهب شده است. این متفکر و شاعر سه زبانه تاثیر عمیقی به‌ویژه در تاریخ ادبیات ترکی آذربایجانی بر جای نهاده است. به‌گفته صدیق، لقب «ملا» نشانه کلامی بودن وی و لقب «حکیم» بیانگر رویکرد او به فلسفه و حکمت است. به دیگر سخن، حکیم ملا محمد فضولی مانند ابوعلی سینا توانست کلام و فلسفه را به گونه‌ای آشتی دهد که بعدها از سوی حکیم ملا عبدالله زنوزی دنبال شد.»
محمدزاده صدیق در معرفی حکیم فضولی ادامه داد: «او شاعری اندیشمند است و در شعر ترکی، ید طولایی دارد. در مقدمه دیوان ترکی خود می‌گوید: شعر عاری از دانش همچون دیواری بی‌بنیان باشد و دیوار بی‌بنیان را سرانجام اعتبار نشاید. در همان جا، از تحصیل علوم عقلی و نقلی و پرورش استعداد شعری خود با دانش و معرفت سخن می‌گوید و اعتقاد دارد که: «شاعری، از الطاف الهی است که نصیب برخی از اولاد آدم می‌شود.» و شاعری را نوعی عبادت می‌شمارد. فضولی بنا به تصریح منابع زندگی‌گزاری دوران‌های گذشته، منسوب به ایل بیات بوده است و او را در برخی از تذکره ها به صراحت «بیاتلو» نامیده‌اند.»
حکیم فضولی، بنیانگذار سبک هندی است
در ادامه حجت‌الاسلام جوان آراسته گفت: با توجه به اینکه کتاب «حدیقه السعدا» مقتل امام حسین (ع) است، همزمانی بحث و بررسی این کتاب با ایام صفر و عزاداری امام حسین (ع) کاری پسندیده است. او ترجمه این کتاب به زبان فارسی را کاری ارزشمند دانست و اظهار امیدواری کرد تا این اثر جای خود را در بین اهل علم و کسانی که دنبال مطالب تاریخی در عصمت و طهارت هستند، باز کند.
او ادامه داد: محمد فضولی، ازجمله مفاخر بزرگ ما هستند که ناشناخته مانده‌اند و عموم مردم از این گنجینه ارزشمند بی‌بهره هستند. حکیم فضولی به سه زبان فارسی، ترکی و عربی شعر استوار داشته است و این بسیار ارزشمند است.
حجت‌الاسلام جوان آراسته ادامه داد: حکیم فضولی ازجمله شاعران ترک‌زبانِ پارسی گویی بوده است که در شعر فارسی از فارس‌زبان‌ها سبقت گرفته است.
رئیس دانشکده عرفان دانشگاه ادیان و مذاهب ادامه داد: حکیم فضولی پیش‌تر از بافقی شعر می‌سرود و او بنیانگذار سبک هندی است. هرچند که ما بیشتر سبک هندی را با بیدل و صائب تبریزی می‌شناسیم. او با بیان اینکه سبک هندی در شعر فارسی فاخر است، ادامه داد: سایه سبک هندی بر شعر ما مشهود است و در شرایطی که در دوران بازگشت ادبی هستیم، بررسی آثار فضولی از ارزش بالایی برخوردارست.
او به لزوم ریشه‌یابی اشعار فضولی در مجامع ادبی تاکید کرد و گفت: باید بدانیم که مدیون چه شاعرانی هستیم.
آراسته در بخشی از صحبت های خود به تسلط حکیم فضولی به سایر علوم اشاره کرد و گفت: حکیم فضولی در رساله هفت جام از موسیقی سخن می‌گوید. همچنین مسائل و منازل سلوکی در این رساله مطرح است.
نگذاریم، دیگران بزرگانمان را مصادر کنند
یحیی فغانی، مترجم اثر «حدیقه السعدا» به فارسی نیز گفت: ضرورت نشر و بازنشر آثار شاعران و نویسندگان آئینی بسیار احساس می‌شود. در طول سال‌های متمادی آنچه در نشر آثار مذهبی به چشم می‌خورد، نوعی برخورد سنتی و تکراری با کتاب‌های مذهبی و شعر است. اما باید در نظر داشت که علاوه بر نیاز به ایجاد زیبایی بصری در نشر کتب آئینی، در بعضی موارد نیاز به تصحیح و توضیح نیز احساس می‌شود.
او گفت: «حدیقه السعدا» در سبک «روضه الشهدا» ی حسین واعظ کاشفی است که کتاب جامعی شده است. فضولی تالیف خود را نظیره و ترجمه‌ای از «روضه الشهدا» می‌نامد. «حدیقه السعدا» به برکت نام امام حسین (ع) و رتبه ادبی فضولی در سه زبان فارسی، ترکی و عربی شهرت قابل ملاحظه‌ای کسب کرده است و در محافل مذهبی خوانده می‌شود.
فغانی، سجع دلپذیر، زیبایی‌های ادبی، مستندسازی روایت با کتاب‌های معتبر حدیثی و روایی و تاریخی را ازجمله ویژگی‌های این اثر دانست و گفت: اگر ما قدر و منزلت بزرگان خود را ندانیم، دیگران آنها را مصادره می کنند. امروز باید قدر و ارزش مرحوم حسین محمدزاده صدیق را بدانیم، تا دیگر کشورها این اندیشمند معاصرمان را به نام خود مصادره نکنند.
تجلیل از شاعر منظومه آپاردی سئللر سارانی
در ادامه مرتضی مجدفر، تجلیل مفاخر را کاری پسندیده دانست و درباره حسن مجیدزاده گفت: پس از انقلاب اسلامی در ایران، استاد حسن مجیدزاده متخلص به «ساوالان» تلاش بسیاری برای انتشار مجله به زبان ترکی آذربایجانی انجام دادند. ایشان ازجمله اولین کسانی هستند که «حدیقه السعدا» را تصحیح کرده و به زبان ترکی در ایران منتشر کردند و با منظومه معروف «آپاردی سئللر سارانی» معروف شدند.
مرتضی کرامتی، دیگر سخنران این مراسم درباره داوود طیب‌زاده و اشعار ایشان بیان کرد: طیب‌زاده یکی از ستارگان درخشان و خیره‌کننده آسمان ادبیات فارسی به‌ویژه در زبان ترکی است. به‌طوری که که شعاع پرتو و اشعه تابان این ستاره درخشان در کلیه نقاط آسمان ادبیات ترکی ایران و خارج از کشور به خوبی نمایان است.
او ادامه داد: به علت امتیازاتی که اشعارش از حیث محتوی و ظروف (قالب شعری) دارد، از اشعار شعرای دیگر به خوبی تشخیص داده می‌شود. به‌ویژه آهنگین بودن شعر طیب‌زاده بر اهمیت سخنش افزوده است. استاد طیب‌زاده مشکینی در اثر تجربیات و مهارت و مطالب مکتسبه و مطالعات دامنه‌دار توانست کلام خود را در نظم و نثر استغنا بخشد و کامل نماید و مستغنی از مراجعه به مراجع معرفی کند. مطالعه دیوان ۱۰ جلدی استاد در زبان ترکی و فارسی مؤید صحت این ادعا است.
او ادامه داد: در اشعار طیب‌زاده معانی حقیقی و مجازی به خوبی از هم تشخیص داده می شود. عشق در دیوان‌های استاد به عشق مجازی و عشق حقیقی تقسیم می شود. عشق حقیقی تعشّق به ذات پروردگار و خداوند متعال است. عشق الهی در نظر استاد ناشی از توجه به معبود ازلی و حیرت در عظمت اوست و منظور از طرّه یار، اسرار الهی است نه طره معشوق زمینی.
کرامتی ادامه داد: علاوه بر شاعری، طیب‌زاده مترجمی کارآمد و متبّحر و زبردست، مورخی مطّلع و بصیر و بی‌ملاحظه، واقف به جریانات تاریخی و محققی خستگی‌ناپذیر و دارای وسواس بوده که وقایع و حوادث و واقعیت‌ها را آن‌چنان درج می‌کند که گویی خواننده در صحنه بوده و به چشم خود وقایع را مشاهده کرده است. دیوان حافظ را به علت آگاهی از عرفان و تصوف و خط فکری حافظ و مقایسه افکار تابناک او با عرفای دیگر به ترکی آذربایجانی برگردانده است. ناگفته نماند استاد بعضی از غزلیات شعرای طراز اول ازجمله سنایی، خاقانی، مولوی، نظامی، سعدی و حافظ را استقبال و نظیره‌گویی کرده است و به‌طور تحسین‌آمیز از عهده برآمده که هر خواننده بصیر، مطلع و نکته‌سنج را به حیرت واداشته است.
مدیر انتشارات «قاف» اندیشه ادامه داد: طیب‌زاده برای آنکه اشعارش رونق و جلاء داشته باشد، مطالب و مفاهیم عرفانی و مضامین دلنشین را ملون و رنگ‌آمیزی کرده است. اشعار و آثار طیب‌زاده در غزل، مثنوی و قصیده دارای مفاهیم عرفانی بوده و یادآور شعرای عارف پیشه ازجمله سعدی، حافظ، نظامی، مولوی، عطار، خاقانی شیروانی و خواجوی کرمانی است. طیب‌زاده مطالعات عمیقی در عرفان و تصوف داشت و برای مقبولیت اشعار خود و شیوایی آن مطالب عرفانی و مضامین دلپذیر متصوفه را وارد آثار خود در زبان‌های ترکی، فارسی و عربی کرده است.
شهرت سقا، شاعر اهل جمهوری آذربایجان، این مراسم را بی‌نظیر دانست و گفت: تاکنون در جمهوری آذربایجان با این دقت آثار فضولی ازجمله «حدیقه‌السعدا» مورد بحث و بررسی قرار نگرفته بود و این نشان‌دهنده جاری بودن دانش در جمهوری اسلامی ایران است.
غلامرضا رزمی، دیگر سخنران این مراسم، حکیم فضولی را دنباله روی امیرعلی شیرنوایی دانست و آثار وی را در زبان‌های فارسی، ترکی و عربی کم‌نظیر عنوان کرد.
شعرخوانی شعرا، تجلیل از استاد داوود طیب‌زاده و استاد حسن مجیدزاده (ساوالان) و رونمایی از تصویر عارفانه استاد مرحوم دکتر حسین محمدزاده صدیق ازجمله دیگر بخش‌های این مراسم بود.
به گزارش ایبنا؛ کتاب «حَدیقه‌السُّعداء» به برکت نام امام حسین (علیه السلام) و رتبه ادبی حکیم فضولی در سه زبان عربی، فارسی و ترکی شهرت قابل ملاحظه ای کسب کرده و در محافل مذهبی خوانده می‌شود. از جمله ویژگی هایی این اثر فاخر، می‌توان به سجع‌های دلپذیر، مستندسازی روایت با کتب معتبر حدیثی، روایی و تاریخی اشاره کرد.
حَکیم فضولی، حَدیقه السُّعداء را در ۱۰ باب تنظیم کرده است. باب اول: احوال انبیاء، باب دوم: بلاهایی که رسول اکرم (ص) از قریش دید، باب سوم: کیفیت وفات حضرت سیدالمرسلین (ص)، باب چهارم: وفات حضرت فاطمه زهرا (ع)، باب پنجم: وفات حضرت مرتضی علی (ع)، باب ششم؛ در احوالات امام حسین (ع)، باب هفتم: در احوالات امام حسین (ع)، باب هشتم؛ در شهادت حضرت مسلم ابن عقیل (ع)، باب نهم؛ در بیان آمدن حسین (ع) از مکه به کربلا و باب دهم؛ جنگ امام حسین (ع) با لشکر یزید، است. کتاب در خاتمه با بیان رفتن اهل بیت (ع) به شام، مرثیه حضرت امام حسین (ع)، اظهار تولد حضرات ائمه اطهار (ع) و مناجات به پایان میرسد.
نظرات