سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فاطمه خداوردی: جلال‌الدین محمد بلخی، معروف به مولانا، یکی از بزرگ‌ترین شاعران تاریخ ادبیات فارسی است. او آموزگار و عارفی است که پیام‌های عمیق انسانی و معنوی‌اش هنوز هم در دل‌ها و ذهن‌ها زنده است. اهمیت شناخت مولانا برای کودکان و نوجوانان در این است که می‌تواند، آن‌ها را با مفاهیم عمیقِ عشق، دوستی و انسانیت آشنا کند. آثار او با داستان‌های جذاب، می‌تواند به عنوان پلی میان نسل‌ها عمل کند و ارزش‌های فرهنگی و اخلاقی را به نسل جدید منتقل کند. خواندن داستان‌های مولانا به شیوه‌ای امروزی‌تر، به کودکان این امکان را می‌دهد که با قصه‌ها و حکایت‌های او ارتباطی نزدیک‌تر برقرار کنند. این داستان‌ها با زبان و تصاویری که برای آن‌ها آشناست، می‌تواند جذابیت بیشتری داشته باشد و درک عمیق‌تری از پیام‌های مولانا را فراهم آورد. همانطور که خود مولانا گفته است: «چون که با کودک سر و کارت فُتاد پس زبان کودکی باید گشاد»؛ این جمله نشان‌دهنده اهمیت برقراری ارتباط با کودکان به زبانی ساده و دلنشین است.
سال ۲۰۰۷، مقارن با هشتصدمین سال تولد این عارف بزرگ، به عنوان سال جهانی مولانا نامیده شد. پس از آن، تصمیم بر آن شد که روز تولد مولانا، یعنی ۸ مهر، به عنوان روز بزرگداشت او شناخته شود. این اقدام نه‌تنها فرصتی برای تجلیل از آثار اوست؛ بلکه یادآور اهمیت ترویج ادبیات غنی فارسی است در میان نسل‌های آینده. یکی از راه‌های حفظ زبان فارسی و فرهنگ کهن، بازنویسی ادبیات کلاسیک برای کودکان و نوجوانان است. این کار می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا از زبان فارسی دور نشوند و در آینده دوباره به سراغ این آثار بروند. در ادامه، به معرفی ۶ کتاب کودک و نوجوان که برداشت یا اقتباسی از حکایت‌ها و قصه‌های مولانا هستند، پرداخته‌ایم. این کتاب‌ها می‌توانند دریچه‌ای تازه برای نسل جدید به روی دنیای شگفت‌انگیز مولانا بگشایند.
«دنیای رنگی آقاگرگه»
در مثنوی مولانا، جنگل بزرگی هست که هر یک از حیواناتش داستانی جذاب و خواندنی دارند. نویسنده در این روایت نوین، درباره گرگی در این جنگل می‌نویسد که از خودش راضی نیست. او خیلی دلش می‌خواهد شبیه طاووس شود؛ برای همین دست به هر کاری می‌زند. او خودش را داخل خمره رنگی میندازد و همانطور که آرزویش را داشت تبدیل به موجودی چند رنگ می‌شود؛ اما این تازه آغاز ماجراست.
در هنگام بازآفرینی در مقایسه با بازنویسی، ما با قصه‌ای متفاوت روبه‌رو می‌شویم؛ به‌گونه‌ای که وقتی قصه جدید را می‌خوانیم ممکن است مؤلفه‌های داستان تغییر کرده باشند و ما تنها مضمون و نکته اصلی قصه قدیمی را، از آن دریافت کنیم. قصه «دنیای رنگ‌رنگی آقاگرگه» هم یک نوع بازآفرینی است. این قصه را سمیه آورند نوشته، فرانک فرزاد ارجمند تصویرگری کرده و انتشارات میچکا (واحد کودک و نوجوان انتشارات مبتکران) در ۲۴ صفحه مصور رنگی به تازگی منتشر و روانه بازار نشر کتاب‌های کودک و نوجوان کرده است.
«داستان‌های مثنوی»
نشر تیرگان تعدادی از حکایت‌های مثنوی معنوی را به قلم زینب یزدانی به زبان کودکان و نوجوانان بازآفرینی کرده است و آن‌ها را در ۸ جلد روانه بازار نشر کتاب‌های کودک و نوجوان کرده است.
عناوین این ۸ جلد عبارت‌اند از: «داستان‌های مثنوی ۱: راز رهایی»، «داستان‌های مثنوی ۲: دوستی خاله‌خرسه»، «داستان‌های مثنوی ۳: دوستی با خدا»، «داستان‌های مثنوی ۴: طوطی خوش‌سخن»، «داستان‌های مثنوی ۵: دیو و سلیمان»، «داستان‌های مثنوی ۶: خرگوش باهوش»، «داستان‌های مثنوی ۷: جوجه مرغابی» و «داستان‌های مثنوی ۸: از تو حرکت، از خدا برکت».
«خرگوشان چشمه ماه»
«خرگوشان چشمه ماه» کار مشترکی از محمدهادی محمدی به عنوان نویسنده و بازآفرین و امیر شعبانی‌پور به عنوان تصویرگر است که از سوی انتشارات کتاب تاک (انتشارات مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان) در ۳۲ صفحه مصور رنگی منتشر شده است. این اثر برگرفته از حکایتی کهن است که در «کلیله و دمنه» آمده و سده‌ها بعد، مولوی در مثنوی آن را به شکل تمثیلی درون یکی از سروده‌های خود قرار داده است. این حکایت به فیل‌هایی اشاره دارد که بر اثر تشنگی و خشکی سرزمین‌شان تصمیم می‌گیرند به سرزمین خرگوشانی بروند که چشمه‌ای زیبا و پرآب، معروف به چشمه ماه، در آن می‌جوشد و سرزمینی سبز و آباد است؛ اما پشت این حکایت، سخن دیگری است. روایت زندگی بشری از آغاز تا کنون که هر جا دست قدرت در کار بوده، با خود ستم و سرکوب به دنبال است. فیل‌ها در این داستان نماد قدرت هستند؛ اما حکایت، به ستم بر خرگوشان محدود نمی‌ماند و مبارزه آن‌ها برای رهایی از دست فیل‌های زورگو، هسته اصلی این روایت شیرین را می‌سازد.
ویژگی این اثر، در زبان ویژه‌ای است که نویسنده برای بازآفریدن دوباره این حکایت به کار گرفته است. این زبان در کنار تصویرهای زیبا و خیال‌انگیز تصویرگر، اثری ویژه را برای مخاطبان فارسی‌زبان خلق کرده است. کتاب «خرگوشان چشمه ماه» دومین کار مشترک از سه‌گانه‌ای است که محمدهادی محمدی با تصویرگری امیر شعبانی‌پور پیش برده‌اند. نخستین اثر از این سه‌گانه، «طوطی و بقال» است و سومین آن‌ها کتاب «شیرشاه» و روایت شیر در نخچیرگاه است که باز در آن خرگوشان، نقش اصلی را دارند. شیرشاه، داستان شیری زورگو است که جنگل را با خشم و خشونت زیر چنگال‌های خود گرفته و جانوران برای رهایی از این ستم، خود را از پیش قربانی می‌بینند و تصمیم می‌گیرند تسلیم شوند و با پای خود به درگاه شیر بروند تا او آن‌ها را بِدَرد و خوراک خود کند. در این میان اما خرگوشی از میان خرگوشان راه مبارزه را پیش می‌گیرد و در فرجام با حیله و نیرنگ، شیر را در چاه سرنگون می‌کند. داستان شیرشاه روایت کهنه بی‌قدرتانی است که تاریکی و بیچارگی را می‌پذیرند؛ اما در تاریکی روزگار تسلیم، کسانی پیدا می‌شوند که قدرت را به چالش می‌گیرند و کم‌کم از راه اندیشه و با کنش‌های حساب‌شده، آن را به جایی می‌رسانند که در چاه سرنوشت سرنگون می‌شود.
«دو طوطی: بر اساس حکایتی از مثنوی مولوی»
کتاب تصویری «دو طوطی: بر اساس حکایتی از مثنوی مولوی» داستان دوستی، آزادی و آزادگی است. همان‌گونه که از عنوان کتاب برمی‌آید، این داستان برگرفته از یکی از حکایت‌های مولاناست. راشین خیریه، نویسنده و تصویرگر این اثر است و انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آن را در ۳۶ صفحه مصور رنگی منتشر و در بازار کتاب‌های کودک و نوجوان عرضه کرده است.
در روزگاران دور، بازرگانی ایرانی و ثروتمند بود که دوستان فراوانی داشت. روایت این کتاب از این قرار است که یک روز یکی از دوستان بازرگان به حجره او می‌آید و هدیه‌ای نفیس از سرزمین هندوستان برایش می‌آورد: پرنده‌ای سخن‌گو و زیبا با پرهای سبزرنگ. مرد بازرگان از دیدن این هدیه بسیار خوشحال می‌شود و تصمیم می‌گیرد به‌خوبی از پرنده‌اش مراقبت کند. کمی بعد قفسی بزرگ و طلایی می‌خرد تا طوطی را خوشحال کند؛ اما با وجود بزرگ و زیبابودن این قفس، طوطی غمگین است و مدام گوشه‌ای از قفس کِز می‌کند. بازرگان ناراحتی طوطی را می‌بیند؛ اما از آنجا که طاقت دوری او را ندارد، نمی‌خواهد او را آزاد کند. اوضاع به همین منوال ادامه پیدا می‌کند تا اینکه یک روز بازرگان تصمیم می‌گیرد به هندوستان برود. هرکدام از اهالی خانه چیزی از او می‌خواهند؛ اما خواسته طوطی از همه عجیب‌تر است و همین خواسته اتفاقات بعدی این حکایت را رقم می‌زند. راشین خیریه، گرافیست و تصویرگر برجسته ایرانی است؛ از جمله فعالیت‌های او می‌توان به طراحی کاراکترهای انیمیشن معروف شکرستان، تصویرگری کتاب‌های کودکان و طراحی لوگوی ایرانی گوگل برای جام‌جهانی اشاره کرد. استفاده از شخصیت‌های دفورمه و فیگورهای اغراق‌آمیز، ویژگی بارز طرح‌های راشین خیریه است.
«قصه‌های قشنگ و قدیمی ۶: ۱۰ قصه از مثنوی مولوی»
«مثنوی معنوی» کتابی است با قصه‌های فلسفی و حکمت‌آمیز بسیار که خواندن و فهم آن ساده نیست. حسین فتاحی در این کتاب که جلد ششم از مجموعه «قصه‌های قشنگ و قدیمی» است، قصه‌هایی از مثنوی را انتخاب و به زبانی ساده برای کودکان بازآفرینی کرده است. در این مجموعه سعی شده، داستان‌های پندآموز «مثنوی معنوی»، به زبان ساده برای کودکان به تصویر کشیده شود تا آن‌ها معانی عرفانی درون این داستان‌ها را بهتر دریابند. انتشارات قدیانی این مجموعه‌داستان را در ۱۳۲ صفحه با تصویرگری بهار اخوان به بازار کتاب‌های کودک و نوجوان عرضه کرده است. عناوین داستان‌های این مجموعه عبارت‌ند از: «طوطی و بازرگان»، «پندهای گنجشک»، «اژدها و مارگیر» «سلطان‌محمود و دزدها»، «طوطی و بقال»، «فیل در تاریکی»، «نحوی و کشتی‌بان»، «موش و شتر»، «شغالی که طاووس شد» و «موسی و شبان».
کتاب صوتی «پرنده‌ی گرفتار و باغبان طمع‌کار»
داستانِ حکایت کتاب صوتی «پرنده‌ی گرفتار و باغبان طمع‌کار» از این قرار است که باغبانی، صاحب باغی سرسبز و پرمیوه است که پرندگان زیبا و خوش‌آواز بر شاخسار درختان سربه‌فلک‌کشیده آن لانه کرده‌اند. یک روز باغبان تصمیم می‌گیرد برای پرندگان دامی بگذارد تا آن‌ها را شکار و از گوشت‌شان غذایی لذیذ مهیا کند. او درنهایت موفق می‌شود پرنده‌ای زیبا را به دام خود بیندازد. باغبان قصد دارد پرنده را کباب کند که پرنده ناگهان به زبان می‌آید و به باغبان می‌گوید که اگر مرا آزاد کنی، در عوض من، سه پند باارزش به تو می‌دهم؛ اما این پایان ماجرا نیست و وقایعی که در ادامه رقم می‌خورد، این حکایت کوتاه را به داستانی شنیدنی بدل می‌کند.
این کتاب که جلد دوم از مجموعه «قصه‌های مثنوی» برای کودکان دبستانی است، به قلم جعفر ابراهیمی (شاهد) بازنویسی و با تصویرگری میترا عبداللهی در ۲۴ صفحه مصور رنگی از سوی انتشارات مدرسه در بازار کتاب‌های کودک و نوجوان منتشر شده است. نشر صوتی سماوا نیز با همکاری انتشارات مدرسه این اثر را در مدت‌زمان ۱۸ دقیقه با صدای ایلیا وخشور تهیه و منتشر کرده است.
نظر شما