سرویس هنر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - نازنین فاطمه سامنی: امروز، ۷ اکتبر، سالگرد طوفان‌الاقصی مصادف با روز ملی کودک است، روزی که اهمیت توجه به حقوق کودکان و محافظت از آنها در برابر خشونت و بی‌عدالتی را یادآور می‌شود. در این راستا، مصاحبه‌ای با یک تصویرگر کتاب کودک انجام داده‌ایم که موضوع کتابش درباره کودکی در غزه است. این کتاب نه تنها داستانی درباره کودکی در میان بحران و درگیری‌ها را روایت می‌کند، بلکه پیامی از امید، مقاومت و تلاش برای زنده نگه‌داشتن روحیه کودکان در شرایط سخت جنگی دارد.
در ادامه، از زبان سعید شمس این تصویرگر کتاب «برگه‌های سفید، دیوهای سیاه» می‌شنویم که چگونه هنر تصویرسازی می‌تواند ابزاری برای بیان این داستان‌ها و ایجاد آگاهی در میان خوانندگان باشد.
سعید شمس، یکی از تصویرگران برجسته ایرانی است که بیشتر به خاطر آثارش در حوزه کتاب‌های کودکان شناخته می‌شود. وی در کنار فعالیت در تصویرگری کتاب‌های کودکان، در پروژه‌های متنوعی نیز کار کرده است که شامل پوسترها، طراحی‌های هنری و همکاری با مجلات و نشریات مختلف می‌شود. آثار او علاوه بر ایران، در نمایشگاه‌های بین‌المللی نیز به نمایش درآمده است که بازتاب دهنده توانایی‌های او در ایجاد تصاویری خلاقانه و پویاست.
سعید شمس همواره تلاش می‌کند تا با نوآوری‌های جدید در تکنیک‌های تصویرسازی، مخاطبان را درگیر داستان و مفاهیم نهفته در تصاویر خود کند.
- فعالیت تصویرسازی شما از چه زمانی و چطور شروع شد؟
بنده به دلیل علاقه‌ای که به حوزه نقاشی داشتم، از سال ۸۵ وارد عرصه طراحی و گرافیک شدم و پس از آن از سال ۹۰ به‌طور جدی تصویرسازی و کاریکاتور را شروع کردم و تا به امروز نیز بیشتر در این دو بخش متمرکز هستم.
- حال حاضر اثری در دست بررسی یا چاپ دارید؟
بله، در حال حاضر مشغول تصویرگری یک کتاب کودک در حوزه دفاع مقدس هستم و آن را در دست دارم.
- معمولاً برای تصویرسازی کتاب، از چه تکنیک‌هایی استفاده می‌کنید؟
سالیان گذشته کارها با تکنیک های مختلف دستی انجام می‌شد، اما در حال حاضر بیشتر کارها به صورت دیجیتالی انجام می‌شوند و نقاشی دیجیتال و نرم‌افزارها نقاشی‌های دستی را به حاشیه بردند.
آثار را چطور برای تصویرگری انتخاب می‌کنید؟ متن داستان چه اندازه در انتخاب شما نقش دارد؟ تصویرگری کتاب‌های شعر و کتاب‌های متنی تا چه اندازه باهم متفاوت هستند؟
همیشه سعی کرده‌ام حوزه فعالیتم را به نوعی انتخاب و سازماندهی کنم که در راستای دغدغه‌ها و ارزش‌هایم باشد و به رشد و یادگیری مخاطب کمک کند. به این معنا که خواندن آن برای مخاطب یک ارزش‌افزوده و دستاورد داشته باشد. در تصویرسازی، کتاب شعر یا داستان تفاوتی ندارد چرا که تنها بیان تغییر کرده است و مهم هدف است که چه‌چیزی نویسنده در ذهن دارد و می‌خواهد به مخاطب القا شود. پس از آن هوشمندی تصویرگر است که چگونه با طراحی و قلمش مخاطب را به درک کامل اثر برساند و به نوعی طراحی‌اش تاثیرگذار باشد.
- به نظر شما یک تصویرگر چطور باید تعادل بین تخیل و واقعیت را در تصاویر خود حفظ کند تا به کودکان کمک کند علاوه بر اینکه دنیای داستان را درک می‌کنند، در عین حال به آسانی به خیال‌پردازی نیز دسترسی داشته باشند؟
در این نکته متن هم بسیار موثر است، در طول روایت، داستان متن و تصویر با هم در حرکت هستند و همدیگر را تکمیل می‌کنند و نکته بعدی تجربه کودک بودن است که همه ما از سرگذراندیمش و در شرایطی می‌توان خود را جای آنها گذاشت و مانند آنها خیال‌پردازی کرد. من نیز همیشه سعی بر این دارم که در انجام کار مثل آنها فکر کنم تا تصاویر خیلی دچار پیچیدگی نشوند و طوری باشند که از محدوده درک آنها خارج نشود؛ این تنها راهی است که می‌توان آنها را با خود همراه کرد.
- شما در رابطه با موضوع جنگ تصویرگری کرده‌اید. آیا تا به حال در تصویرگری این نوع کتاب با چالشی مواجه شده‌اید؟
بله در رابطه با موضوع جنگ، در بخش‌هایی مثل کتاب، پوستر و کاریکاتور فعالیت کردم و چالشی که همیشه برای من وجود دارد، اثرپذیری من است به این معنا که هر کار و تصویرگری به اندازه تجربه کردن یک جنگ در من اثر می‌گذارد، در طول انجام کار تا حدودی جنگ و سختی‌های آن را لمس می‌کنم و برای تک تک شخصیت‌های داستان ناراحت می‌شوم.
- آیا تجربه خاصی از بازخورد کودکان یا والدین درباره تصاویر خود دارید که برایتان جالب بوده باشد؟
در نمایشگاه کتاب ۱۴۰۳ با یک موضوع جالب برخورد کردم و آن هم این بود که بچه به حدی شیفته شخصیت شده است که پدر و مادرش را مجبور کرده است عروسک آن شخصیت را سفارش دهند و برایش بسازند. تجربه جالبی بود که والدین این کودک برای من تعریف کردند.
- رویای شما در دنیای تصویرگری کتاب کودک چیست؟ چه خواسته و دغدغه‌ای در حوزه کتاب و کتابخوانی کودکان دارید؟
رویای من این است که هیچ وقت جنگی نباشد تا مجبور شویم کتابی با موضوع جنگ کار کنیم، دغدغه ای هم که وجود دارد این است که شرایطی فراهم شود تا بچه هایی با توان مالی ضعیف در سراسر کشور بتوانند کتاب های دلخواه خودشان را داشته باشند، البته کارهای خوبی در این زمینه انجام شده امیدوارم این جور کارها با خلاقیت و جدیت بیشتر دنبال شود.
- در نهایت با توجه به ۷ اکتبر و موضوع غزه چرا تصمیم گرفتید این کار را تصویرگری کنید؟
همه جهان شاهد فاجعه‌ای هستند که بر کودکان غزه روا داشته شده است. این واقعه بسیار ناراحت‌کننده و دردآور است. هزاران کودک بی‌گناه، که باید در حال بازی و لذت بردن از کودکی خود باشند، جان خود را از دست داده‌اند. این کودکان به جای اینکه با دنیای بازی‌ها و تخیلات کودکانه خود سرگرم باشند، درگیر جنگی نابرابر و خشونت‌بار شده‌اند و با بمب‌های مرگبار مواجه هستند.
ظلمی که به این کودکان می‌شود، برای من به عنوان یک انسان، بسیار سخت و غیرقابل تحمل است. از این رو، تلاش کردم تا بخشی از زندگی این کودکان در این شرایط دشوار را به تصویر بکشم و صدای آنها را به گوش جهان برسانم.
امیدوارم که این جنگ به زودی به پایان برسد و دیگر هیچ‌گاه در هیچ جای دنیا شاهد جنگ و خشونت نباشیم. کودکان باید در محیطی امن و آرام بزرگ شوند و دوران کودکی‌شان را با شادی و بازی سپری کنند، نه با ترس و رنج جنگ.
نظر شما