به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، «نظاره سلطان صاحبقرانیه» نمایشگاهی است روایتگرانه با رویکردی تامل برانگیز از یک روایت تاریخی که ۲۳ مهرماه ا حضور مدیران دو مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران و کاخ گلستان، کارشناسان، اصحاب رسانه و علاقمندان به تاریخ در تالار آبی کاخ نیاوران گشایش یافت. نگاره پنهان ناصرالدین شاه محفوظ در گنجینه کاخ موزه صاحبقرانیه به همراه تصاویر روز تشییع او برای اولین بار در تالار آبی کاخ نیاوران رونمایی شد.

تابلوی نقاشی‌شده از ناصرالدین شاه اما بی‌نام و نشان از جهت خالق اثر است و در مخزن کاخ موزه صاحبقرانیه در نیاوران شناسایی شده است که عکسی از مراسم تشییع شاه قاجار توانسته تا حد زیادی گره‌گشا باشد.

در این نمایشگاه مجموعه آثاری که از کاخ گلستان به امانت گرفته شده در کنار مجموعه موجود در مخزن کاخ صاحبقرانیه به نمایش گذاشته می‌شود. این مجموعه شامل عکس، تابلوی نقاشی، دست‌خط و دیگر وسایل مرتبط با ناصرالدین‌شاه است. این آثار به شکلی گردهم آورده شده است که مراسم تشییع جنازه ناصرالدین‌شاه را روایت می‌کند.

در توضیح این نمایشگاه نیز آمده است: گاهی یک اثر، یک تابلوی نقاشی و یک عکس می‌تواند بهانه‌ای باشد برای ورود به عمق تاریخ. لازم نیست همیشه به دنبال مجموعه‌ای باشیم تا نمایشگاهی شکل بگیرد. بلکه یک شیء تاریخی و یک اثر به جا مانده از سرانگشتان حتی هنرمندی ناشناس می‌تواند بهانه‌ای باشد برای سیر در تاریخ.

آنچه در این میان می‌تواند خمیر مایه کار تلقی شود عشقی است که می‌آید و به کار قوام می‌بخشد. این همان چیزی است که نمایشگاه «نظاره سلطان صاحبقران» را شکل داده، افراد بسیاری را دور هم جمع کرده، تاریخ دیروز را پیش چشم ما قرار داده تا پیوندمان با گذشته و تاریخ برقرار بماند. ورق زدن تاریخ به بهانه یک تصویر کاری است نه چندان آسان، اما شدنی و لذت‌بخش است.

عین السلطنه این تابلو را نزدیک‌ترین نقاشی به چهره ناصرالدین شاه توصیف کرده بود. همچنین در چندین و چند تصویر به خصوص تصاویر تکیه دولت این تابلو وجود داشته و به عقیده کارشناسان، صورت ناصرالدین شاه را در این تابلو که در دیر بزرگ تکیه دولت قرار داشته، استاد کمال الملک کشیده و پیکره او را احتمالاً فرد دیگری نقاشی کرده است.

این تابلو یک سال در تکیه دولت بوده و بعد که مقبره ناصرالدین شاه را در آرامگاه شاه عبدالعظیم می‌سازند، آن را بر بالای مقبره قرار می‌دهند و تا قبل از انقلاب هم همانجا بوده است ولی بعد از آنچه اتفاقی برای تابلو می‌افتد که سر از کاخ صاحبقرانیه در می‌آورد پرسش پژوهشگران تاریخی است که قرار است دو هفته آینده نشستی با موضوع اصالت سنجی و اهمیت این تابلو از منظر هنری و تاریخی نیز برگزار شود.

همچنین چند اثر نیز از کاخ گلستان به‌امانت گرفته شده از جمله آثاری که در نمایشگاه روایت قتل ناصرالدین شاه وسایلی از جمله چراغ‌های پایه دار و آباژورهای مقبره به همراه دستمال خونی ناصرالدین شاه و دو عکس از داخل مقبره متعلق به آلبوم خانه کاخ گلستان هم برای نمایش به‌امانت به کاخ نیاوران منتقل شد.

چرا نگاره از سلطان صاحبقران تاکنون پنهان بود؟

محمدرضا بهزادی پژوهشگر دوره قاجار درباره برگزاری نمایشگاهی از پرتره دیده نشده ناصرالدین شاه گفت: «نظاره سلطان صاحبقران» عنوان نمایشگاهی با موضوع رازگشایی نگاره مهجوری از ناصرالدین شاه قاجار است که امروز ۲۳ مهر ماه در تالار آبی کاخ نیاوران برگزار شد در این نمایشگاه که تا ۱۲ آبان ماه دایر است، تابلویی به نمایش در می‌آمد که تا کنون دیده نشده و برای اولین بار از آن رونمایی شد.

این پژوهشگر دوره ناصری بیان کرد: از سال‌ها قبل به دنبال تابلویی از ناصرالدین شاه بودم که عین السلطنه آن را نزدیک ترین نقاشی به چهره او توصیف کرده بود. همچنین در چندین و چند تصویر به خصوص تصاویر تکیه دولت این تابلو وجود داشته ولی نمی‌دانستیم کجاست. صورت ناصرالدین شاه را در این تابلو که در دیر بزرگ تکیه دولت قرار داشته؛ استاد کمال الملک کشیده و پیکره او را احتمالاً فرد دیگری نقاشی کرده است.

این پژوهشگر بیان کرد: این تابلو یک سال در تکیه دولت بوده و بعد که مقبره ناصرالدین شاه را در آرامگاه شاه عبدالعظیم می‌سازند، آن را بر بالای مقبره قرار می‌دهند و تا قبل از انقلاب هم همانجا بوده است ولی نمی‌دانیم بعد از آنچه اتفاقی برای تابلو می‌افتد که سر از کاخ صاحبقرانیه در می‌آورد.

وی افزود: در بررسی پروژه‌هایی که داریم از جمله احیای بافت تاریخی صاحبقرانیه از منظر اسناد، متون و تاریخ محلی، همچنین انتشار کتابی درباره کتیبه‌های آستان شاه عبدالعظیم به این موضوع پی بردیم که باید چنین تابلویی وجود داشته باشد. با خانم اسدی آن را مطرح کردم و او هم گفت که در مخزن صاحبقرانیه چنین تابلویی را مرمت کرده است. متوجه شدم این همان تابلوست که در وضعیت نه چندان مناسبی نگهداری می شده است. از این دست تابلوها در مخزن کاخ وجود دارد که کسی نمی‌داند کجا قرار داشته و یا داستانش چیست چون تنها حاوی اطلاعات اولیه هستند.

بهزادی گفت: این تابلو که تصویر نادیده ای از ناصرالدین شاه را نشان می‌دهد، در کنار آثار دیگری به نمایش در می‌آید امسال مجموعه عکسی که متعلق به یک مالک خصوصی در از خارج از کشور بود را به ایران آوردیم و در این نمایشگاه در معرض دید خواهیم گذاشت. این عکس‌ها، تصاویر دیگری از تشییع ناصرالدین شاه را به ما نشان می‌دهد. ضمن اینکه در یکی از این عکس‌ها، همین پرتره ناصرالدین شاه هم هست.

وی ادامه داد: همچنین چند اثر نیز از کاخ گلستان به امانت گرفته شده از جمله آثاری که در نمایشگاه روایت قتل ناصرالدین شاه نتوانستیم به نمایش بگذاریم یا قرآنی که جزو کتابخانه سلطنتی بوده و ناصرالدین شاه آن را از پاریس خریداری کرده و به ایران می‌آورد و بعد مظفرالدین شاه آن را به مقبره ناصرالدین شاه هبه می‌کند. وسایلی از جمله چراغ‌های پایه دار و آباژورهای مقبره به همراه دستمال خونی ناصرالدین شاه و دو عکس از داخل مقبره متعلق به آلبوم خانه کاخ گلستان هم برای نمایش به امانت گرفته‌ایم.

وی گفت: قرار است دو هفته آینده نشستی با موضوع اصالت سنجی و اهمیت این تابلو از منظر هنری و تاریخی نیز برگزار شود.

نمایشگاه «نظاره سلطان صاحبقرانیه» با رازگشایی از نگاره مهجوری از ناصرالدین شاه در تالار آبی کاخ نیاوران میزبان علاقمندان به تاریخ است. در این نمایشگاه که تا ۱۲ آبان ماه دایر است، تابلویی پرتره ناصرالدین شاه به نمایش درآمد که تا کنون در معرض نمایش عموم نبوده و برای اولین بار از آن رونمایی شد.