کتاب «تنظیم نفس از دیدگاه سید بن طاووس؛ شرح محاسبه النفس» اثر حجت‌الاسلام مصطفی خلیلی در ۳۶۰ صفحه به همت مؤسسه بوستان کتاب به چاپ چاپ دوم رسید.

رساله حاضر شرح و تبیین یکی از گرانبهاترین آثار اخلاقی سید بن طاووس است که صاحب تفسیر قیم المیزان علامه طباطبایی از آن به عظمت بزرگی و اتقان یاد نموده و در مقدمه این کتاب محاسبه النفس آن را مورد توجه و ستایش قرار داده و صاحبان بصیرت را به مطالعه و دقت در آن توصیه نموده است. علامه محاسبه نفس را مهم‌ترین وسیله تکمیل انسانیت و تحصیل سعادت دانسته که هدفی بالاتر از آن وجود ندارد، به همین جهت سعی شده تا با همین هدف مقدس به تفسیر بیانات آن عارف بزرگ به مدد آیات و روایات پرداخته شود تا شاید نفوس مستعده را مفید افتد.

ساختار اثر

این اثر در پنج باب تألیف شده است؛ در ابتدای این اثر، ضمن بیان اهمیت اخلاق از دیدگاه از نگاه امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری و تقریظ علامه طباطبایی (ره)، به معرفی سید بن طاووس پرداخته شده است.

در باب اول این اثر که با عنوان «محاسبه نفس در آینه آیات» به رشته تحریر درآمده، به مباحثی از جمله مراقبان الهی، عدم محاق اصوات، کاتبان اعمال، علم الهی و معرفت بشری، و محاسبتِ دنیا و مسرّت عقبی پرداخته شده است.

در باب دوم این اثر که به «محاسبه نفس در آینه روایات» اشاره شده، ضمن بیان جایگاه محاسبه در ادیان و شرایع و آیین های یهود و مسیح و بودا، محاسبه در مواعظ معصومین (ع) تشریح شده است.

«ایام محاسبه» عنوان سومین باب از این اثر است که ویژگی روز دوشنبه و پنجشنبه و فضیلت روز پنجشنبه و جمعه بیان شده و مبحث عرضه اعمال از دیدگاه میرزا جواد ملکی تبریزی (ره) و از نگاه امام خمینی (ره) و همچنین از دیدگاه استاد مطهری مطرح و در پایان به روایت داوود رقّی و توقیع امام زمان (عج) به شیخ مفید در این راستا اشاره شده است.

در باب چهارم «مهم‌ترین زمان‌ها و مکان‌های محاسبه» به رشته تحریر درآمده و پس از بیان مکان‌ها و زمان‌های مقدس، قداست زوال ظهر، قداست وقت خواب و هنگام سحر، قداست ماه محرم، مراقبت از ماه صفر، مراقبت از ربیع الاول و ربیع الثانی، مراقبت از جمادی‌الاول و جمادی الثانی، قداست ماه رجب، مراقبت از ماه شعبان، اهمیت ماه رمضان، مراقبت از ماه شوال، جایگاه ماه ذی‌القعده، فضیلت ماه ذی‌الحجه، و اهمیت عید غدیر تبیین شده است.

در پنجمین و آخرین باب از کتاب حاضر «فضیلت محاسبه» بیان شد که در این راستا ضمن بیان اهمیت معرفت نفس، به حدیث مجاشع پرداخته شده و دو دیدگاه در معرفت نفس نیز تبیین و مباحثی از جمله سفرهای چهارگانه نفس، حجاب معرفت از منظر ملاصدرا، جهاد با نفس در روایات، معنا و جایگاه محاسبه نفس، عناصر سه گانه کمال، مراتب مرابطه، مراقبت نفسانی و خواطر انسانی، روش‌های مراقبه، تأکید امام خمینی (ره) بر مراقبه در جوانی، حقیقت مراقبه و درجات آن، مراقبت نظری و عملی، مراقبت پس از عمل، مجازات نفس، مجاهده با نفس، شعوانه و شرط ورود به بهشت جاودانه، و معاتبه و سرزنش نفس مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

در آخرین قسمت از این کتاب که به «جهاد با نفس در کلام بزرگان» اختصاص یافته، به مباحثی از جمله بالا بردن اعمال به واسطه فرشتگان، محل نشستن دو فرشته نگهبان، حالت و دعای پیامبر (ص) هنگام غروب آفتاب، حالات ائمه (ع) در اوقات شبانه روز، سیره سید بن طاووس در محاسبه، کمال و سعادت در پرتو محاسبه و عبادت، طلب سعادت در حالت ضعف و نقاهت، بیداری از غفلت، شیوه دعا از ائمه هدی (ع) و فواید محاسبه پرداخته شده است.

علاقه مندان برای تهیه این کتاب می توانند به نشانی اینترنتی مؤسسه بوستان کتاب به آدرس www.bustaneketab.ir مراجعه کنند.