به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خرم‌آباد، محمدجعفر محمدزاده در پنجمین نشست تخصصی «ایوار» با بررسی اساطیر در فرهنگ ایرانی و یادکرد اسطوره‌شناس و منتقد ادبی، زنده‌یاد محمدرضا محمودزاده در محل دانشنامه مطبوعات با حضور جمعی از نویسندگان و پژوهشگران استان‌های لرستان، مازندران، گیلان و البرز برگزار شد، گفت: ملتی که اسطوره ندارد حماسه هم ندارد و ملتی که حماسه نداشته باشد نمی‌تواند تاریخ قابل توجهی داشته باشد و دچار بی‌هویتی می‌شود.
رئیس موسسه مطالعات فرهنگ و رسانه با اشاره به اینکه اسطوره در تاریخ ملت‌ها زمانی به کار می‌آید که پای درک حسی و حتی عقل از بیان آرزوها و آرمان‌های یک ملت لنگ بزند، افزود: در این صورت اسطوره حماسه می‌آفریند و فراتر از زمان و مکان، آرزوها و آرمان‌های یک ملت را معنا می‌بخشد.
زبان فارسی زبانی گویا و زنده است
رئیس دانشنامه مطبوعات ایران با بیان اینکه زبان فارسی زبانی گویا و زنده است، افزود: زبان فارسی با داشتن ظرفیت‌های درونی ترکیب‌سازی، فارسی‌گری و با بهره‌مندی از گنجینه‌های ارزشمند خود توانایی این را دارد که نیازهای خود را برآورده کند.
محمدزاده درباره برخی کژتابی‌های اخیر راجع به زبان فارسی گفت: اینکه کسی زبان فارسی را زبانی فروبسته بداند نشان از ناآشنایی او با تاریخ تحول زبان و تغییرات ساختاری در دوره‌های زمانی و نو به نو شدن زبان است.
وی افزود: اگر کسی با علم زبان‌شناسی و دانش‌هایی چون تاریخ، ادبیات، سبک‌شناسی و سبک دوره و سبک شخصی سخنوران و شاعران زبان فارسی آشنا باشد خواهد دانست که زبان فارسی تا چه اندازه ضمن حفظ پی و پایه خود به صورتی سیال در هر دوره‌ای به اقتضای زمان تغییر کرده است.
محمدزاده بیان کرد: انجمن لرستان‌شناسی با برگزاری نشست‌های ایوار بر آن است تا هرچه بیشتر مولفه‌های قومی را در مناسبت با مولفه‌های ملی پیوند دهد؛ زیرا اعضای انجمن بر این باورند که اقوام در مناسبت با ایران اعتبار پیدا می‌کنند.
رئیس موسسه مطالعات فرهنگ و رسانه افزود: زنده‌یاد محمدرضا محمود به خاطر کوشش‌های فرهنگی و ادبی و تالیف آثاری ماندگار در شناساندن اسطوره‌های ایرانی و نظر به اینکه اندیشمندی لرستانی است موضوع یادکرد این نشست ایوار قرار گرفته و انجمن لرستان‌شناسی به دنبال آن است که ظرفیت‌های ملی لرستان را به جامعه علمی و فرهنگی کشور بشناساند.
کار کردن در گستره فرهنگی گویای دشواری وظیفه انسانی است
مختار عظیمی، نویسنده و پژوهشگر ادبیات مازندرانی در ادامه نشست با بیان دشواری‌های کار فرهنگی، گفت: کار کردن در گستره فرهنگی گویای دشواری وظیفه انسانی است که ویژگی‌های خود را دارد. نخست صلاحیت علمی و دیگری استواری و شکیبایی می‌خواهد. ضمن اینکه زمان‌بر است نیازمند آن است که سال‌ها دانشی در خور بیاموزی و بیندوزی. رفتن و اندیشیدن به شیوه علمی صلاحیت علمیِ در خورِ نقد خود را دارد که بی‌طرف، همه‌جانبه نگر و عدالت‌محور باشی، و چون به این مرحله رسیدی موانع بسیار سخت و دشمنانه در پیش رو آشکار می‌شود و آن انسان بودن، و انسان ماندن و شرافتمندانه زندگی کردن و به اندیشه انسانی دامن زدن و در این راه نلغزیدن است.
مولف کتاب کاوشی در شعر نیما، ضمن بررسی کارنامه علمی محمودزاده گفت: او برای دست‌یابی به رمز و راز فرهنگ ملی به شاهنامه پژوهی پرداخت و کلاس‌های شاهنامه‌خوانی برگزار کرد و در این راه عاشقانه عشق به شاهنامه‌خوانی و شاهنامه‌فهمی را گسترش داد. او همچنین با تشکیل کلاس‌های نیماخوانی، نیما را چنان شناساند که شایسته اندیشه‌های نیما است.
اسطوره ایرانی پاسبان سپهر همگانی ایرانی است
در ادامه جلسه عبدالمجید مبلغی استاد دانشگاه و استادیار پژوهشکده اندیشه سیاسی، انقلاب و تمدن اسلامی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: اسطوره ایرانی پاسبان سپهر همگانی ایرانی است. سپهر همگانی پهنه‌ای است که در آن، فراتر از علایق شخصی یا سلایق جمعیت‌های کوچکتر از واحد ملی، «حضور ملی» تحقق می‌یابد. این سپهر زیست‌بوم آگاهی مشترک و مشاعی نزد ایرانیان است که ریشه در تاریخ کهن این مرز و بوم دارد.
مبلغی با بیان تفاوت اساطیر ایرانی با اساطیر هندی و یونانی گفت: از آنجا که اسطوره نزد ایرانیان (بر خلاف اسطوره‌های یونانیان و هندیان) محدود به یکی از دو قلمرو ذهنی یا عینی نیست، حائز استعدادی تاریخی برای این نحوه از حضور به‌هم‌رساندن در سپهر همگانی گردیده است. تامل در پندار، کردار و گفتار اسطوره‌های ایرانی این مهم را به خوبی نشان می‌دهد. نکته آنجاست که نحوه‌های کنش‌گری اسطوره‌های ایرانی مبتنی بر حکمت عملی ایرانی است. این بدان معناست که اسطوره‌های ایرانی در عین توجه به امر ملی، که خصلتی فراگیر و ذهنی دارد، دل‌مشغول رفع و رجوع مناسبات دم‌دستی و روابط جزئی این دنیایی‌اند.
نویسنده کتاب سیر اندیشه سیاسی در غرب برای بیان منظور خود تاکید کرد: حلول حکمت عملی ایرانی در وجه اساطیری سنت ایرانی به آنجا انجامیده است که اسطوره‌های ایرانی کاربردی مشخص بیابند. دفاع از ایران در موقعیت‌ها و شرایط دشوار آفاقی با تکیه بر آگاهی انفسی مدافع ایران لذا کارکرد اصلی اسطوره را نزد ایرانیان باید پاسبانی ایران دانست و کارویژه کانونی آن را باید پاسداری از سپهر همگانی ایرانیان لحاظ کرد.
مردم دنیا ما را فقط با حافظ و سعدی و مولوی می‌شناسند
در ادامه این نشست علمی، حسن کیائیان مدیر انتشارات چشمه با بیان این پرسش که چرا ادبیات ما به طور اعم و ادبیات داستانی ما به طور خاص جهانی نشده است و همچنان مردم دنیا ما را فقط با حافظ و سعدی و مولوی می‌شناسند، گفت: از انتشار کتاب رومئو و ژولیت بیش از ۴۰۰ سال می‌گذرد. جنگ و صلح حدود ۱۵۰ سال پیش نشر شده است، چاپ اول آناکارینا ۱۴۰ سال پیش بوده و کتاب اولیس حدود ۱۰۰ سال پیش چاپ شده، با این حال همچنان تجدید چاپ می‌شوند و همچنان خواننده دارند. پس چرا ما نتوانسته‌ایم چنین بازاری برای کتاب‌های داستانی‌مان فراهم کنیم؟
خدمات استاد محمودزاده ارزشمند و ماندگار است
نویسنده کتاب چشمه بی‌خرد و گل زیبا در پاسخ به این پرسش‌ها گفت: یک علت این است که نویسندگان ما نتوانسته‌اند ارتباط پایدار با مخاطب بیابند این است که در اکثر آثار محتوا بر فرم غلبه داشته است و اگر از استثنائاتی بگذریم تنها در چند دهه اخیر به سعی منتقدانی چون مرحوم محمودزاده نویسندگان ما بیشتر متوجه فرم شده‌اند و از این زوایه خدمات استاد محمودزاده ارزشمند و ماندگار است.
تلاش مرحوم محمودزاده برای شناساندن عظمت فرهنگ و هویت ملی ایران از معبر شاهنامه
سهیل معینی، کنشگر اجتماعی و روزنامه‌نگار، دیگر سخنران این نشست بود که با بازخوانی زیست فرهنگی و اجتماعی این شاعر فقید گفت: مرحوم محمودزاده این هنر را داشت که پس از کنشگری‌های اجتماعی قبل از انقلاب خود را به ساحل فرهنگ برساند و هیجانات درون را تبدیل به شعر و ادبیات کند و تلاش برای عظمت فرهنگ و هویت ملی ایران را از معبر شاهنامه بشناسد و بشناساند.
وی گفت: اگر ما امروز محمودزاده را به نام استاد می‌شناسیم حاصل چند دهه کنش فرهنگی و مرارت و سخت کوشی برای بازخوانی هویت ملی و راز و رمز اساطیر و باورهای ایرانی دارد.
اهالی قلم فارغ از دغدغه‌های رایج به تولید دانش بپردازند
مجتبی رومانی رئیس بنیاد ایران‌شناسی شعبه لرستان نیز در سخنان کوتاهی با یادآوری جایگاه برخی از مفاخر لرستان بر ضرورت همدلی و همگرایی اهالی فرهنگ تاکید کرد و گفت: اهالی قلم باید فارغ از دغدغه‌های رایج به تولید دانش بپردازند و ما وظیفه داریم امکان شناساندن اهالی فرهنگ را فراهم کنیم چرا که در سایه شناخت امکان تعالی و ارتقا وجود دارد.
اسطوره برگرفته از آرمان‌های یک ملت است
ساسان والیزاده دبیر این نشست نیز با نقد اندیشه‌های زنده‌یاد محمودزاده پرداخت و گفت: اساطیر برگرفته از باورهای ازلی و ابدی مردمانی هستند که صاحب تاریخ و تمدن باشند. بنابراین اسطوره نه برگرفته از تخیل بلکه بازمانده اعتقادات و بال دادن به آرمان‌های یک ملت است.
والیزاده با بازخوانی قطعاتی از اشعار و آثار محمودزاده گفت: آثار این شاعر و منتقد فقید نشان‌دهنده ذهنی کنشگر است که سنجه‌ای عدالت‌خواهانه برای آفرینش ادبی دنبال می‌کرد و برای همین میان اساطیر ایرانی و ادبیات معاصر پل زده بود.
مولف کتاب «ژغرافیای لرستان» افزود: محمودزاده شخصیتی چند وجهی داشت. از یک سو فضایی رمانتیک بر دل‌نوشته‌ها و خلوت او ساری بود که برگرفته از خوانش آثاری چون لامارتین بود. از طرفی دغدغه‌های اجتماعی داشت که متاثر از آثار جلال آل احمد بود و از طرف دیگر به شناخت عمیقی از شاهنامه و اساطیر ایرانی رسیده بود که نشان از تلاش او برای کشف ریشه‌های هویت ملی ایرانیان داشت.
محمودزاده دغدغه فرهنگ و اجتماع را داشت
شهرزاد معینی، همسر زنده‌یاد محمودزاده نیز در سخنان کوتاهی ضمن قدردانی از گردانندگان جلسه به بیان خاطراتی از قریب به نیم قرن همراهی و همنشینی با این منتقد فقید لرستانی پرداخت و گفت: رضا همواره در حال یاد گرفتن و یاد دادن بود. هم شعر می‌گفت و هم در پی شناخت اسطوره‌ها بود و هم به دنبال فهم شاهنامه بود و هم شعر معاصر و ادبیات معاصر را نقد می‌کرد و من همواره شاهد تلاش‌های پربار و پیگیر او بودم. او دمی در پی آسایش نبود. دغدغه فرهنگ و اجتماع داشت و همیشه ذهن جستجوگری داشت.
در ادامه جلسه محمد محموزاده برادر مرحوم استاد محمودزاده ضمن بیان خاطراتی به قرائت اشعاری در سوگ استاد پرداخت و شعری از نصرت‌الله مسعودی قرائت شد. همچنین راحله آزاد شهابی به اجرای نقالی از داستان گردآفرید و سهراب پرداخت که با استقبال حضار مواجه شد. پخش فیلمی کوتاه از زندگی مرحوم محمدرضا محمودزاده بخش دیگری از این نشست فرهنگی بود.
زنده یاد محمودزاده اسطوره‌پژوه و شاعر فقید بود که چند دهه از عمر خود را صرف پژوهش و نگارش آثار ارزشمند فرهنگی و ادبی کرد و در ۱۸ مهر سال جاری در زادگاهش خرم‌آباد درگذشت. «افراسیاب در اسطوره و حماسه و زخم عمیق رستم» و «بازخوانی تصویری بوف کور» و «گامی در اساطیر» آثار شاخص این نویسنده هستند. محمودزاده، از اعضای هیئت تحریریه و مؤلفان فصل‌نامه «فروردین» یکی از نشریات پیشرو خطه مازندران بود. از آثار محمودزاده، «فرهنگ لغات شاهنامه»، با تأکید بر کنایات، اشارات و اصطلاحات این اثر فاخر و پژوهشی پیرامونِ «تأثیر اساطیر ایرانی بر اساطیر شاهنامه» به همراه چند دفتر شعر در دست چاپ است.
نظر شما