به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در اصفهان، کارشناس ادبیات داستانی در این دورهمی با طرح این سؤال که چرا سراغ تاریخ می‌رویم و می‌خواهیم آن را در قالب داستان روایت کنیم، بیان کرد: روایت به ما کمک می‌کند گذشته را همانطور که بوده بازنمایی کنیم، یا آن طور که ممکن بوده باشد بازآفرینی کنیم. به همین دلیل بازآفرینی در آثار داستانی تاریخی اهمیت دارد. گاهی سراغ گذشته می‌رویم و به خاطر وجه درمانی‌اش روایتش می‌کنیم. گاهی سراغ گذشته می‌رویم تا با یادآوری‌اش چیزی تلخ را فراموش کنیم. مثلاً توصیه می‌کنند وقایع مربوط به آشویتس را کامل روایت نکنید و کوتاه و موجز و نزدیک به واقعیت روایت کنید تا تلخی‌هایش کمتر منتقل شود. این دست از بهره‌برداری‌ها نوعی ادای دین به بازماندگان و آسیب‌دیدگان و جلوگیری از آن اتفاقات تلخ در آینده است.
محمدرضا رهبری با اشاره به کتاب «دختری که پروانه» شد ادامه داد: در این کتاب روایتی از زندگی دختربچه‌ای را می‌خوانیم و داستان در صدر اسلام می‌گذرد. این داستان این پرسش را ایجاد می‌کند که روایت چنین داستانی به تاریخ وفادار بوده و آیا باید وفادارانه به تاریخ نگاه شود؟
روایت تاریخ با حکمتی عملی همراه است
او با تأکید بر اینکه تلاش نویسنده این است که گذشته را باورپذیر روایت کند، اظهار کرد: همه ما روایت‌هایی از صدر اسلام شنیده‌ایم. تاریخ می‌کوشد تصویری که به ما می‌دهد، شبیه واقعیت باشد؛ اگرچه تاریخ نمی‌تواند این ادعا را داشته باشد. تخیل ما هم در این میان چیزی درست می‌کند و در این میان شکافی وجود دارد که آن را رسانه‌ای به نام داستان می‌تواند پر کند. کما اینکه «دختری که پروانه شد» می‌کوشد از زندگی روزمره یک کودک عصر بعثت تصویری ارائه دهد. در حوادث زندگی دختر این داستان حوادث تلخی همچون زنده‌به‌گور شدن وجود داشته. در روایت چنین حوادثی توقع داریم جوری آدم‌های داستان را ببینیم که متفاوت با تصورات خود ماست و به دنبال نگاهی دیگرگون و متفاوت هستیم.
رهبری افزود: روایت تاریخ حتماً با حکمتی عملی همراه است و با مطالعه‌اش چیزی می‌آموزیم. می‌توانیم با کسی که ندیده‌ایم همدلی کنیم و این دستاورد این داستان‌هاست.
رفتن سراغ موضوعات تاریخی در عصر فراموشی ارزشمند است
این مدرس ادبیات داستانی با یادآوری این نکته که عصر ما عصر فراموشی است، خاطرنشان کرد: به نشر مهرستان و نویسنده تبریک می‌گوییم؛ چون در عصر فراموشی سراغ تاریخ رفته‌اند. اما این سوال باقی است که اگر هدف از روایت تاریخی برانگیختن حس همدلی است، این کتاب به این هدف رسیده؟
وی افزود: داستان زندگی این دختر گرچه تخیلی است و از وجه زیبایی‌شناسانه بهره برده، نویسنده کار درخوری انجام داده و ما با دختر داستان در چند نقطه همدلی می‌کنیم.
او با تصریح بر اینکه چنین آثاری دو حساسیت اخلاقی و قدرت همدلی ما با دیگری را در ما ایجاد می‌کنند، گفت: نویسنده جسارت کرده و روی نقطه تاریک عربستان دست گذاشته؛ زیرا اطلاعات کمی از آن زمان وجود دارد و اطلاعات جدید باستان‌شناسی نیز در حال تغییر تاریخ عربستان هستند.
رهبری خاطرنشان کرد: مرحوم شهیدی در کتاب «زندگانی فاطمه زهرا (س)» از نویسندگانی نام می‌برد که زنده به گور شدن را یا توجیه یا کتمان کرده‌اند. نویسنده با این زمینه به سراغ موضوعی رفته که ضرورتش کاملاً احساس می‌شود و حرکت شایسته‌ای بوده. این موضوع روی مخاطب از نظر پالایش روحی و روانی قدرت تأثیر دارد.
داستان یک تخیل شفابخش است
محمدرضا رهبری بیان کرد: روایت این داستان فقدان چیزی را جبران می‌کند؛ برای مثال، توجه به بانوان در آن بازه تاریخی کمرنگ بوده و این قصه با هدف جبران آن را روایت کرده. در این داستان دخترکشی روایت می‌شود تا این موضوع نیز جبران شود. داستان یک تخیل و خیال شفابخش است تا حال خوش‌تری پیدا کنیم. این حال خوش جایی دست می‌دهد که از یک شخصیت برتر و ابرقهرمان صحبت می‌شود.
او در انتقادی به نویسنده گفت: نویسنده به‌گونه‌ای به قرآن استناد کرده که گویا آن زمان نزول قرآن تمام شده است؛ درصورتی‌که آن زمان نزول قرآن هنوز تمام و آیات آن هنوز جمع نشده و واژه قرآن به آن اطلاق نمی‌شده است.
وی افزود: کتاب در دیالوگ و زبان دچار چالش است. برای مثال گرفتار انتقال اطلاعات است. در آثار تاریخی رسیدن به زبانی که هم راحت دریافت شود و هم حس گذشته را در ما بیدار کند، سخت است. اینجا باورهای دینی نویسنده نیز باعث محدودیت شده است. در این میان، جملاتی در دیالوگ‌ها آمده که ساختار امروزی دارد و از نحو کهن بهره نبرده است.
در خصوص زندگی اهل‌بیت (ع) تشنگی زیادی در مخاطب دیده می‌شود
مدیر نشر مهرستان در این برنامه اظهار کرد: اولین کتابی که با محوریت اهل بیت (ع) چاپ شد، «سفری که پرماجرا شد» بود و با دیدن استقبال از این کتاب فهمیدیم بازار تشنه این فضاست. اکنون نیز که حدود سی عنوان در این زمینه داریم، خلأ این فضا و تشنگی در خصوص آن برای ما مشهودتر شده است؛ زیرا کارهای خوب به چاپ‌های مکرر خواهد رسید. مصوب کرده‌ایم پنجاه درصد آثارمان با محوریت اهل‌بیت (ع) باشد؛ اما انتخاب فضای تاریخی و چگونگی ارائه آن را به نویسنده واگذار کرده‌ایم.
سید احمد حسینی گفت: رمان قابلیت ارائه محتوای چندانی ندارد و ما به این موضوع آگاهیم. در همین باره با صحبت با نویسندگان صحبت کرده‌ایم که هر رمان، گوشه‌ای از محتواهای تاریخی و زندگی اهل‌بیت (ع) را شامل شود و توقع بیان کل زندگی یکی از این بزرگواران را در یک اثر نداریم.
حسینی ادامه داد: در «دختری که پروانه شد» دوست داشتیم وقتی بچه‌ها آن را خواندند، حس خوبی به حضرت زهرا (س) پیدا کنند و هدف و توقع دیگری نداشتیم و به این هدف نیز رسیدیم. منتظر جلد دوم این کتاب از طرف نویسنده هستیم.
برای کودکان و نوجوانان در خصوص حضرت فاطمه (س) آثار کمی تولید شده است
نویسنده «دختری که پروانه شد» در این دورهمی گفت: اولین کتابم «حنانه شو» بود که در سال ۹۸ منتشر شد و مجموعه داستانی درباره معجزات پیامبر از زبان اشیا همچون بیان معجزه شق‌القمر از زبان ماه بود. بعد از آن «سفر به قلعه خورشید» را در سال ۹۹ نوشتم که داستان سفر امام رضا (ع) از مدینه تا مرو برای کودکان و نوجوان است. این اثر امسال جزو منابع کتاب رضوی انتخاب شد و به چاپ پانزدهم رسیده است. بعد از آن به سفارش نشر مهرستان کتاب «دختری که پروانه شد» را درباره حضرت زهرا (س) نوشتم؛ چرا که در این خصوص کتاب‌های کمی تولید شده است.
رقیه بابایی بیان کرد: مدیر نشر منابعی به بنده معرفی کردند که این امتیاز بزرگی برای نویسنده است و همچنین با اساتید تاریخ اسلام جلسات حضوری داشتیم. کار پژوهش برای نگارش این اثر شش ماه طول کشید و شش ماه هم صرف نوشتن شد. هنگام مطالعه منابع به نتیجه رسیدم که درباره کودکی و نوجوانی حضرت زهرا (س) مطلب بسیار کم است و تصمیم گرفتم به این برهه از زندگی ایشان بپردازم. این کتاب اکنون به چاپ یازدهم رسیده است.
نویسندگان شخصیت‌های خیالی را از تاریخ بیرون بکشند
بابایی با اشاره به اینکه شخصیت‌های خیالی داستانش در حین پژوهش شکل گرفتند، ادامه داد: توصیه من این است که نویسندگان شخصیت‌های خیالی را از تاریخ بیرون بکشند.
او در خصوص تجربه‌اش در انتخاب منابع برای مطالعه گفت: در انتخاب منابع هرچقدر سعی کنیم سراغ کتاب‌های قدیمی‌تر و دست‌اول‌تر برویم، موفق‌تر خواهیم بود؛ چون کتاب‌های بعد از آنها نیز برگرفته از آن منابع است و ممکن است نویسنده در آنها دخل و تصرف کرده باشد. آثار نویسندگان قوی در تاریخ اسلام را فراموش نکنید مثل «حکمت نامه فاطمی» آیت‌الله محمدی ری‌شهری یا مجموعه مقالات سه جلدی درباره حضرت خدیجه که در فضاسازی آن زمان بسیار به من کمک کرد. گاهی برای یک دیالوگ باید یک کتاب بخوانیم. بعد از ننوشتن کتاب به منابع جدیدی رسیدم و بابت این مسئله ناراحت شدم که چرا زودتر به این منابع نرسیدم.
این نویسنده شیرازی اظهار کرد: تصمیم دارم در این حوزه کارم را ادامه دهم. به‌تازگی از فضای رمان دینی وارد زندگینامه شهدا شده‌ام و چندی پیش زندگینامه شهید محمد اسلامی، شهید دهه‌هشتادی شیرازی را نوشتم و یک ماه پیش این کتاب رونمایی شد.
نظر شما