به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قزوین، کتاب خاطرات «رسام ارژنگی» (به انضمام اخبار و آثار او در مطبوعات) از چهار فصل تشکیل شده است:

فصل اول؛ خاطرات به قلم رسام ارژنگی است که در آن به شرح وقایع زندگی خود از دوران کودکی تا پیش از سال ۱۳۴۰ خورشیدی پرداخته است.

فصل دوم؛ به خاطرات وی دربارۀ عارف قزوینی، نیما یوشیج، میرزادۀ عشقی و فرخی یزدی اختصاص دارد که در سال ۱۳۵۰ در گفت‌وگو با «اسماعیل جمشیدی» در مجلۀ سپید و سیاه به چاپ رسیده است.

فصل سوم؛ در این بخش چند مقاله، خاطره، دل‌نوشته و نامه منتشر نشده رسام ارژنگی به نیما یوشیج به چاپ رسیده است.

فصل چهارم؛ در این بخش هر گونه خبر مربوط با رسام ارژنگی از روزنامه‌ها و مجلات عصر قاجار و پهلوی گردآوری شده است. اخبار یاد شده، اطلاعات و آگاهی‌های مهم و ارزشمندی را در اختیار می‌گذارد که برخی از آن‌ها منحصر به فرد و دارای نکات تازه‌یاب است.

پایان کتاب نیز به اسناد، تصاویر، عکس‌ها و نقاشی‌ها اختصاص دارد. از نکات مهم این بخش، چاپ منتخبی از کاریکاتورها و نقاشی‌های رسام ارژنگی در روزنامه ناهید و امید است که برای نخستین بار به چاپ رسیده است.

در مقدمه کتاب نوشته شده است:

«سید عباس رسام ارژنگی (۱۲۷۱ – ۱۳۵۴ خورشیدی) نقاش، مینیاتوریست، مجسمه‌ساز، کاریکاتوریست، طراح فرش، شاعر و نمایشنامه‌نویس از چهره‌های برجسته هنر و فرهنگ ایران در دوره معاصر است.

این هنرمند ارزنده در خانواده‌ای ریشه‌دار در هنر به دنیا آمد. نسب به وی به میرک نقاش مشهور اوایل عصر صفوی و از او به میرحیدر، خوشنویس دوره تیموری می‌رسد.

داشتن هنرهای گوناگون همچون خوشنویسی، نقاشی، حجاری و طبع شعر در این خاندان از عصر صفوی تا دوران قاجار موروثی بوده است.

وی با توجه به اینکه جد، عمو، پدر و برادرش نقاشان قابلی بودند و اغلب اوقات اجتماع نقاشان و بحث‌های هنری در منزل آن‌ها در تبریز تشکیل می‌شد، از همان دوره کودکی با نقاشی آشنایی یافت و بنا به علاقه فراوانی که به فراگیری این هنر داشت، در اوایل جوانی همچون پدر و برادر راهی هنرستان نقاشی تفلیس شد و از آنجا به آکادمی مسکو رفت و به تکمیل دانسته‌های خود پرداخت.

پس از ۸ سال هنرآموزی نزد استادان گوناگون در روسیه، بعد از پایان جنگ جهانی اول به تبریز بازگشت و در سال ۱۲۹۸ با خانواده‌اش راهی تهران شد و نگارستان ارژنگی را تأسیس کرد.

تأسیس این نگارستان که به یکی از کانون‌های هنری فرهنگیِ تهرانِ آن روزگار بدل شد، موجبات آشنایی او را با شاعران، سخنوران و شخصیت‌های معروف فراهم کرد و نامش را در پایتخت بر سر زبان‌ها انداخت.

از آن دوران به بعد، با خلق آثار ارزنده و انجام اقداماتی اثرگذار، منشأ خدمات متعددی شد و نقش مهمی در اشاعه و ترویج نقاشی در میان عموم مردم – که تا پیش از او هنری اشرافی و بیشتر در خدمت خواص بود - ایفا کرد.

رسام ارژنگی هنرمندی میهن‌دوست، فعال، پرکار و دارای پشتکار فراوان بود که در طول زندگی، آثار فراوانی از خود در زمینه‌های: نقاشی، مینیاتور، مجسمه، کاریکاتور، نقشه فرش، تصویرسازی کتاب، شعر، نمایش‌نامه، برپایی نمایشگاه و تدریس در مدارس گوناگون بر جای گذاشت.

وطن‌دوستی و علاقۀ شدید به ایران، به طور آشکار در تابلوهای نقاشی، نوشته‌ها و اشعار وی نمود دارد که از همین روی، او را نیز باید در شمار آن دسته از بزرگان و مشاهیر آذربایجان که دل در گرو مهر میهن داشتند و با خلق آثار ارزنده موجب اعتلای فرهنگ، هنر و ادب ایران شدند محسوب کرد.

نام رسام ارژنگی به دلایل زیر، با «نخستین» یا «نخستین‌ها» در تاریخ نقاشی و هنر ایران پیوند خورده است. وی:

- نگارستان ارژنگی را به عنوان نخستین نگارخانه خصوصی تهران که مخصوص آموزش، نمایش و فروش تابلوهای نقاشی و آثار هنری و مکانی برای گردهمایی فرهیختگان بود تأسیس کرده است.

- نخستین هنرمندی است که مجسمه فردوسی را ساخته است.

- نخستین یا جزو نخستین نقاشانی است که مدل آموزش نقاشی را برای استفاده دانش‌آموزان مدارس به چاپ رسانده است.

- نخستین نگارگری است که پرتره شعرا و سخنوران پس از انقلاب مشروطه را ترسیم کرده است.

- جزو نخستین نقاشانی است که موضوعات تاریخی را وارد عرصه نگارگری کرده است که از آن جمله می‌توان به تابلوهای: حملۀ نادر به هند، جنگ یعقوب لیث و خلیفه عباسی، کورش و بهرام گور اشاره کرد.

- نخستین یا جزو نخستین نقاشانی است که برای شرکت در نمایشگاه خارجی (آنورس بلژیک) موفق به دریافت دیپلم افتخار و مدال شده است.

- نخستین یا جزو نخستین نقاشانی است که به پژوهش در تاریخ هنر پرداخته و مقالاتی درباره نقاشی و زندگی‌نامه نقاشان قدیم ایران همچون: میرک، بهزاد و رضا تبریزی در مطبوعات اوایل عصر پهلوی به چاپ رسانده است.

- نخستین نگارگر ایرانی است که خاطرات خود را به رشته تحریر درآورده است.

کتاب خاطرات «رسام ارژنگی» (به انضمام اخبار و آثار او در مطبوعات) در ۳۲۸ صفحه با قطع رقعی و جلد شومیز به قیمت ۳۲۰ هزار تومان توسط انتشارات نامک به چاپ رسیده است.