مجموعه تصویری که مشاهده می کنید اسناد تاریخی مربوط به خدمت نظام وظیفه است که توسط سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران تهیه شده و قديمي‌ترين سند اين مجموعه مربوط به مرداد 1310ش. و حاوي قانون مجازات مجرمان در امور نظام وظيفه است.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) تفكر سربازگيري در جهان، به حدود 400 سال پيش از ميلاد مسيح برمي‌گردد، البته به خاطر موقعيت سياسي و اجتماعي آن زمان، جذب افراد براي خدمت به كشور به شكل قانونمند به مرحله عمل در نيامد و به همان اصول ابتدايي و استخدام افرادروزمزدو داوطلب محدود شد.
سربازگيري در ايران، در طول تاريخ نام‌هاي مختلفي مانند: محافظ، گارد جاويدان، ياران‌فناناپذير، قزلباش، قواي‌محلي، تفنگچي‌لر، قوللر، نسقچي‌لر، سپاهيان ايلات، قواي ولايتي و نام‌هاي ديگر، داشته است.
در اوايل سدة چهاردهم هجري شمسي و در نخستين سازمان ارتش ايران، شعبه‌اي به نام «جديــدگــيري» يــا «سربـازگيري» تأسيس شد كه يك‌سال بعد مقررات موقتي هم بر اساس ضوابط قبلي براي سربازگيري وضع و به تصويب مجلس شـوراي ملـي رسيد تا قانون كامل‌تري موافق مقتضيات اوضاع و احوال زمان تهيه شود.
چهارسال بعد، يعني در 16م خرداد سال 1304، در پي تشكيل اداره‌كل «احصائيه و سجل احوال»، قانون نظام وظيفة عمومي و احضار به خدمت زير پرچم، به پيشنهاد وزير جنگ وقت به تصويب مجلس شوراي ملي رسيد كه بر اساس آن همة مردان 21 ساله، بايد به اجبار به خدمت سربازي اعزام مي‌شدند. علاوه بر آن، قانوني هم براي تعيين جمعيت حقيقي كشور و ثبت احوال آن وضع و قانـــون خدمت اجباري سربازي نيـــز از تصويب مجلس گذشت و شعبة «سربازگيري» سابق، از 28م بـهمن همان سال به «دايرة نـظام اجباري» تغيير نام داد.
دايره نظام اجباري در ســال 1305ش. به «ادارة نظام اجباري» ارتقاء يافت؛ اما اين اداره نيز به تبعيت از اوضاع كشور، ثبات چنداني نيافت و در15م خرداد سال 1307، به «ادارة نظام وظيفة عمومي» تغيير نام داد.
قانون نظام وظيفة عمومي در سال 1317ش. جايگزين قانون مصوب سال 1304ش. شد كه البته تغييراتي نيز در آن روي داد. به نحوي كه در سال 1313ش. تعداد نواحي و حوزه‌هاي مستقل، مطابق سازمان لشکرهاي 17 گانه به 17 منطقة سربازگيري افزايش يافت.
در سال 1335ش. امور سربازگيري از ارتش به وزارت كشور واگذار شد، اما اجراي اين قانون به علت عد‌م آمادگي وزارت كشور، تا مهرماه سال 1341 به تعويق افتاد.
سرانجام از 29م اسفند سال 1343 امور نظام وظيفه به ژاندارمري كل كشور محول شد و در تاريخ 30م دي 1344 نيز لايحة قانوني انتقال افسران و درجه‌داران و اموال نظام‌وظيفه به ژاندارمري كشور به تصويب دو مجلس شورا و سنا رسيد. از اين تاريخ به بعد اداره‌كل مركزي به نام «ادارة وظيفة عمومي» تغيير نام داد.
اين قانون، تا پيروزي انقلاب اسلامي با تغييرات چنداني روبرو نشد تا اينكه با استفاده از تجربه‌هاي گذشته، قانون خدمت سربازي مشتمل بر 67 ماده و 57 تبصره در جلسة روز يكشنبه 29م مهرماه 1363 در مجلس شوراي اسلامي تصويب و در تاريخ هشتم آبان سال 1363 به تأييد شوراي نگهبان رسيد.
سرانجام، پس از حدود 27 سال، قانون اصلاح موادي از قانون خدمت وظيفه عمومي با هدف توانمندسازي، رشد و تعالي، بالندگي و ارتقاي منزلت اجتماعي، خوشايندسازي و بهبود وضعيت خدمت سربازان در 22 آبان سال 90 به تصويب مجلس هشتم رسيد.
در حال حاضر، خدمت وظيفة عمومي در ايران، شامل چهار دورۀ ضرورت، احتياط و ذخيرة اول و دوم است و در زمان صلح افراد ذكور ايراني بايد دورة دو سالة ضرورت را بگذرانند، این دوره، به تشخيص شواري عالي دفاع و در صورت وجود مشمولان مازاد، قابلیت کاهش تا 18 ماه را دارد.
سربازگيري در ايران، در طول تاريخ نام‌هاي مختلفي مانند: محافظ، گارد جاويدان، ياران‌فناناپذير، قزلباش، قواي‌محلي، تفنگچي‌لر، قوللر، نسقچي‌لر، سپاهيان ايلات، قواي ولايتي و نام‌هاي ديگر، داشته است.
در اوايل سدة چهاردهم هجري شمسي و در نخستين سازمان ارتش ايران، شعبه‌اي به نام «جديــدگــيري» يــا «سربـازگيري» تأسيس شد كه يك‌سال بعد مقررات موقتي هم بر اساس ضوابط قبلي براي سربازگيري وضع و به تصويب مجلس شـوراي ملـي رسيد تا قانون كامل‌تري موافق مقتضيات اوضاع و احوال زمان تهيه شود.
چهارسال بعد، يعني در 16م خرداد سال 1304، در پي تشكيل اداره‌كل «احصائيه و سجل احوال»، قانون نظام وظيفة عمومي و احضار به خدمت زير پرچم، به پيشنهاد وزير جنگ وقت به تصويب مجلس شوراي ملي رسيد كه بر اساس آن همة مردان 21 ساله، بايد به اجبار به خدمت سربازي اعزام مي‌شدند. علاوه بر آن، قانوني هم براي تعيين جمعيت حقيقي كشور و ثبت احوال آن وضع و قانـــون خدمت اجباري سربازي نيـــز از تصويب مجلس گذشت و شعبة «سربازگيري» سابق، از 28م بـهمن همان سال به «دايرة نـظام اجباري» تغيير نام داد.
دايره نظام اجباري در ســال 1305ش. به «ادارة نظام اجباري» ارتقاء يافت؛ اما اين اداره نيز به تبعيت از اوضاع كشور، ثبات چنداني نيافت و در15م خرداد سال 1307، به «ادارة نظام وظيفة عمومي» تغيير نام داد.
قانون نظام وظيفة عمومي در سال 1317ش. جايگزين قانون مصوب سال 1304ش. شد كه البته تغييراتي نيز در آن روي داد. به نحوي كه در سال 1313ش. تعداد نواحي و حوزه‌هاي مستقل، مطابق سازمان لشکرهاي 17 گانه به 17 منطقة سربازگيري افزايش يافت.
در سال 1335ش. امور سربازگيري از ارتش به وزارت كشور واگذار شد، اما اجراي اين قانون به علت عد‌م آمادگي وزارت كشور، تا مهرماه سال 1341 به تعويق افتاد.
سرانجام از 29م اسفند سال 1343 امور نظام وظيفه به ژاندارمري كل كشور محول شد و در تاريخ 30م دي 1344 نيز لايحة قانوني انتقال افسران و درجه‌داران و اموال نظام‌وظيفه به ژاندارمري كشور به تصويب دو مجلس شورا و سنا رسيد. از اين تاريخ به بعد اداره‌كل مركزي به نام «ادارة وظيفة عمومي» تغيير نام داد.
اين قانون، تا پيروزي انقلاب اسلامي با تغييرات چنداني روبرو نشد تا اينكه با استفاده از تجربه‌هاي گذشته، قانون خدمت سربازي مشتمل بر 67 ماده و 57 تبصره در جلسة روز يكشنبه 29م مهرماه 1363 در مجلس شوراي اسلامي تصويب و در تاريخ هشتم آبان سال 1363 به تأييد شوراي نگهبان رسيد.
سرانجام، پس از حدود 27 سال، قانون اصلاح موادي از قانون خدمت وظيفه عمومي با هدف توانمندسازي، رشد و تعالي، بالندگي و ارتقاي منزلت اجتماعي، خوشايندسازي و بهبود وضعيت خدمت سربازان در 22 آبان سال 90 به تصويب مجلس هشتم رسيد.
در حال حاضر، خدمت وظيفة عمومي در ايران، شامل چهار دورۀ ضرورت، احتياط و ذخيرة اول و دوم است و در زمان صلح افراد ذكور ايراني بايد دورة دو سالة ضرورت را بگذرانند، این دوره، به تشخيص شواري عالي دفاع و در صورت وجود مشمولان مازاد، قابلیت کاهش تا 18 ماه را دارد.
نظر شما