همه ما آگاهیم که در عصر اطلاعات زندگی میکنیم. گفته شده است که هر ماه یا هر هفته میزان اطلاعات در جهان دو برابر میشود. شاید این گفته اغراقآمیز به نظر برسد اما چیزی که با اطمینان میتوان اظهار کرد این است که ما همه روزه در دنیای اطلاعات غرق میشویم. دادهها در واقع همان خردهاطلاعاتند. در پژوهش، از دادهها به عنوان مواد خام پژوهشی استفاده میکنیم، تا درباره برخی مسائل به نتایجی دست یابیم. اینکه در پژوهش چه دادههایی باید جمعآوری شوند، بستگی به موضوع تحت بررسی دارد.
اگر چه به نظر میرسد که بسیاری از دادهها واقعیت محضاند و تا ابد معرّف حقیقتاند، واقعیت چیز دیگریست. دادهها نه تنها مبهم و فریبندهاند، بلکه عمر بسیار کوتاهی نیز دارند. آنها شاید در یک مکان خاص و برای یک مدت خاص، آنچنان که یک فرد خاص مشاهدهشان کرده است، درست باشند، اما روز بعد، همان دادهها ممکن است کاملاً متفاوت باشند. به عنوان مثال، یک نظرسنجی روزانه را درباره اهداف مردم از رأی دادن در انتخابات آینده در نظر داشته باشید. در این حالت، نتایج هر روز با روز بعد متفاوت خواهد بود، حتی اگر دقیقاً از افراد یکسانی خواسته شود تا در هر دو نظرسنجی شرکت کنند. دلیل این امر این است که در این فاصله، برخی افراد نظر خود را بر اساس آنچه شنیده یا دیدهاند، تغییر میدهند.
دادهها، نه تنها عمر بسیار کوتاهی دارند، بلکه تباهشدنی نیز هستند. شایعات، گزارشهای دست دوم و دیدگاهای متعصبانه اغلب به عنوان حقیقت ظاهر میشوند. هر چه بیشتر از یک رویداد فاصله بگیرید، احتمال وجود تناقضات و اشتباهات بیشتر میشود. اطلاعات از حافظهها محو میشوند، جزئیات از دست میروند، روشهای ثبت اطلاعات اجازه دستیابی به یک تصویر کامل از یک رویداد را نمیدهند و در نهایت انحراف در تفاسیر رخ میدهد.
از آنجا که پافشاری پژوهشگر بر این ادعا که دادهها و یافتهای حاصل از آن مصون از خطایند، امر مخاطرهآمیزی است، اغلب نتایج پژوهش با استفاده از عباراتی غیرقطعی بیان میشوند. از میان آنها، میتوان از عبارات «به نظر میرسد که»، «این احتمال هست که»، «منجر به این گمان میشود که» و غیره یاد کرد. با این حال، این بدان معنا نیست که دانش به دست آمده عبث و بیهوده بوده است، بلکه معنایش آن است که دانش حاصل شده، همانند بسیاری از مسائل دیگر در این دنیا، مطلق و قطعی نیست.
تقریباً هر درس دانشگاهی شامل مؤلفهای پژوهشی است که باید به طور مستقل، توسط دانشجو به اجرا درآید. این پژوهشها میتواند در قالب طرحهای پژوهشی و پایاننامها باشد و هرچه سطح علمی بالاتر رود، محتوای پژوهش نیز گستردهتر میشود. در محل کار نیز اغلب نیاز به پژوهش احساس میشود. این امر اغلب اوقات به منظور توسعه و ترقی در کسب و کار و خدمات ارائهشده صورت میگیرد به طوری که ادامۀ حیات برخی از تجارتها و کسب و کارها در گرو اجرای طرحهای پژوهشی است.
روشهای پژوهش ابزار و فنونی برای اجرای پژوهشاند. واژه پژوهش اصطلاحی است که بدون هیچ محدودیتی به هر نوع جستجویی برای پرده برداشتن از حقایق جالب و جدید باشد، اطلاق میگردد. جدیت در هر فعالیتی در کیفیت نتایج آن فعالیت منعکس میشود و امر پژوهش نیز از این موضوع مستثنی نیست. حوزهایی که در این کتاب به آنها پرداخته شده عبارتند از علوم طبیعی، علوم اجتماعی، انسانشناسی اجتماعی، روانشناسی، علوم سیاسی، ورزش و فراغتپژوهی، علوم مهمانداری، بهداشت، درمان و پرستاری، محیط زیست، تجارت و کسب و کار، علوم تربیتی و آموزشی و علوم انسانی است.
روشهای پژوهشی طیف وسیعی از ابزارها هستند که برای یافتن پاسخ انواع مختلف سؤالات به کار میروند. این کتاب در صدد آن است که اطلاعات اساسی را دربارۀ ابزار پژوهش و شرایط و موقعیتهای استفاده از آنها فراهم آورد. چگونگی استفاده از ابزار پژوهش نیز به طور خلاصه با ارائۀ مثالهای کاربردی در این کتاب آمده است.
فصلهایی از این کتاب به توصیف زمینهای نظری پژوهش و اندیشهای متفاوتی که به ایجاد روشهای مختلف پژوهش منجر شده است میپردازد. بنابراین، این کتاب به دو بخش اصلی تقسیم میشود. بخش اول که دربردارنده فصلهای ۱ تا ۵ است، شامل مقدمهای بر نظریها و به طور کلی کاربردها در پژوهش است. بخش دوم کتاب، فصلهای ۶ تا ۱۱، شامل روشهای اصلی پژوهش است که برای جمعآوری و تجزیه و تحلیل دادهها مورد استفاده قرار میگیرند. این بخش همچنین به ارائه پیشنهادهای روشن و کاربردی در زمینه اجرای مسائل عملی پژوهش میپردازد.
از آنجا که این کتاب همچون مقدمهای بر اصول و روشهای پژوهش است، احتمالا این نیاز در خواننده ایجاد میشود که به اطلاعات بیشتری در مورد بسیاری از نکات ذکرشده در زمینه پژوهش دسترسی پیدا کند. بنابراین در پایان هر فصل، پیشنهادهایی برای مطالعه بیشتر ارائه شده است. مسائل مرتبط با پژوهش با استفاده از واژگان و اصطلاحات تخصصی بیان شده است. در این کتاب هر اصطلاح تخصصی به هنگام استفاده نخستین در متن، به صورت پررنگ نمایش داده شده و سپس آن اصطلاح تعریف شده است. برای دسترسی آسانتر خواننده به تعاریف این واژگان تخصصی، بخشی با عنوان «فهرست واژگان» در قسمت پایانی کتاب گنجانده شده است.
این کتاب نهتنها بینشی درباره ابعاد مختلف نظری و کاربردی در پژوهش به خواننده میدهد، بلکه به درک این نکته میانجامد که چه مواردی در اجرای طرح پژوهشی مطرح است. خواننده همچنین میتواند با بهکارگیری موارد بیان شده در این کتاب، به ارزیابی ادعاهای مطرح شده از سوی دانشگاهیان، کارشناسان حوزهای مختلف، سیاستمداران، تبلیغکنندگان و ... بپردازد و درباره کیفیت مستندات مطرحشده در پژوهشهای این افراد که بر اساس استدلالهای آنهاست، داوری کند.
انتشارات روزنه کتاب «درآمدی بر روشهای پژوهش» نوشته نیکلاس والیمن را با ترجمه مریم شکوری، ساسان بالغیزاده و صالح طباطبایی در 200 صفحه با قیمت 49500 تومان منتشر کرده است.
نظر شما