«شکوه هنر قاجار» شامل نه مقاله از جنیفر اِسکِرس، نویسنده و پژوهشگر اسکاتلندی است که توسط مترجمان این کتاب از منابع مختلف گردآوری شده و مباحثی چون فرهنگ قاجار، سیر تحولات تصویری، معماری، کاخ‌سازی، باستان‌گرایی و مشخصا کاشی‌کاریِ این دوره را در برمی‌گیرد. اسکرس از جمله پژوهشگرانی است که چندین دهه در حوزه هنرهای خاورمیانه و ایرانِ عصر قاجار قلم زده و از قضا کمتر مورد عنایت و شناخت محققان و خوانندگان داخل واقع شده است.
عناوین مقالات این کتاب عبارتند از هنر ایران از نگاه سیاحان بریتانیایی قرن نوزدهم، تفریح و تفرج در شرق و غرب: سه رویارویی میان ایرانیان و اروپاییان در عصر قاجار، هنر و معماری عصر قاجار، باستان‌گرایی در هنر قاجار، سیری در کاخ‌های سلطنتی قاجار، معماری و تزئینات کاخ گلستان: اهداف و دستاوردهای فتحعلی‌شاه و ناصرالدین‌شاه، تجلی فرهنگ مذهبی و عامیانه در کاشیکاری قاجار، نقش رنگ در مضامین و تکنیک‌های کاشیکاری قاجار و علیمحمد اصفهانی کاشیکار تهرانی.
تاریخ و فرهنگ عصر قاجار، همچون هر دوره‌ای، علاوه بر نارسایی‌ها و کاستی‌ها، محاسن و دستاوردهایی نیز داشته است که برخی از آنها مبتکرانه و بعضا بی‌سابقه‌اند. اما به هر حال وجه انتقادی این فرهنگ، به‌ویژه طی دهه‌های گذشته و از سوی برخی منابع، گاه چنان غالب و چیره بوده که سایر جوانب را تحت‌الشعاع خود قرار داده و به حاشیه رانده است. بر مبنای همین معیارها و سازوکارهای نظری و جانبدارانه، مبحثی به نام «هنر قاجار» نیز حوزه‌ای کم‌مایه با برداشت‌هایی سطحی و غیراصولی از فرهنگ و هنر غرب شمرده می‌شد و در قیاس با شاهکارهای هنریِ اعصار گذشته ایران (بالاخص تیموری و صفوی) کمتر رغبتی را برای تأمل و تفحص برمی‌انگیخت.
اما به مرور زمان، با مطالعات بیشتر و فراگیرتری که در این زمینه صورت گرفت، برخی پژوهشگران معاصر -چه در داخل کشور و چه خارج- با دیدگاهی خوشبینانه‌تر، یا دست‌کم بی‌طرفانه، برای هنر قاجار -بنا به شرایط و مقتضیات زمانیِ عصری که در آن پرورش یافته بود -ارزش و اعتبار ویژه‌ای قائل شدند و آن را صاحب هویتی مستقل و منحصر دانستند- اگرچه هنر ادوار گذشته جایگاه دیگری برای خود داشت.
در بخشی از مقدمه‌ی این کتاب آمده است: «تاریخ و فرهنگ عصر قاجار، همچون هر دوره‌ای، علاوه بر نارسایی‌ها و کاستی‌ها، محاسن و دستاوردهایی نیز داشته است که برخی از آنها مبتکرانه و بعضاً بی‌سابقه‌اند. اما به هر حال وجه انتقادی این فرهنگ، علی‌الخصوص طی دهه‌های گذشته و از سوی برخی منابع، گاه چنان غالب و چیره بوده که سایر جوانب را تحت‌الشعاع خود قرار داده و به حاشیه رانده است. به مرور زمان، با مطالعات بیشتر و فراگیرتری که در این زمینه صورت گرفت، برخی پژوهشگران معاصر – چه در داخل کشور و چه خارج – با دیدگاهی خوشبینانه‌تر، یا دست‌کم بی‌طرفانه، برای هنر قاجار ارزش و اعتبار ویژه‌ای قائل شدند و آن را صاحب هویتی مستقل و منحصر دانستند»
کتاب «شکوه هنر قاجار» با ترجمه علیرضا بهارلو و مرضیه قاسمی و مقدمه‌ی مهدی مکی‌نژاد در 296 صفحه، مصور و با قیمت 80 هزار تومان، از سوی انتشارات خط و طرح روانه بازار نشر شده است.
نظر شما