به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، شبه‌جزیره عربستان از سده ششم میلادی به کانون رقابت‌های دیپلماتیک ساسانیان و بیزانس برای دسترسی به راه‌های تجاری، دریایی و زمینی تبدیل شد. این کشاکش‌ها نقش بسیار مهمی بر سرنوشت تاریخی سرزمین عربستان و دو قدرت بزرگ امپراتوری در اواخر عهد باستان داشت و یکی از مهم‌ترین نتایج آن فتح منطقه یمن توسط نیروهای خسرو اول ساسانی بود.

کتاب «ساسانیان و اعراب: دیپلماسی و بیزانس در شبه‌جزیره عربستان در قرن ششم میلادی» به بررسی انگیزه‌ها و پیشینه رقابت دیپلماتیک ساسانیان و بیزانس در جنوب عربستان و مناطق مهم تجاری سواحل دریای سرخ بر اساس منابع کتیبه‌ای و متون یونانی و سریانی که تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند می‌پردازد.

موضوع این کتاب، بررسی کشاکش‌های دیپلماتیک دولت‌های ساسانی و بیزانس در شبه‌جزیره عربستان طی سده ششم میلادی است. رقابت دیپلماتیک میان این دو قدرت بزرگ جهان اواخر عهد باستان در پاره‌ای از منابع کهن مکتوب و کتیبه‌ای بازتاب یافته، اما تاکنون آنگونه که باید مورد توجه قرار نگرفته است.

کتاب «ساسانیان و اعراب: دیپلماسی و بیزانس در شبه‌جزیره عربستان در قرن ششم میلادی» در چهار فصل تنظیم شده است. پس از مقدمه، مدارک اصلی: نامه شمعون بیت آرشامی و شهادت‌نامه حارث، شبه‌جزیره عربستان در بستر تاریخ اواخر عهد باستان و کشاکش ایران و بیزانس در شبه‌جزیره عربستان آمده است و پایان‌بخش کتاب نیز به پیوستی با نام متن سریانی نامه سریانی شمعون بیت آرشامی در خصوص شهدای نجران اشاره شده است.



در این پژوهش کوشش شده تا از تمام منابع کهن که برای موضوع مورد بحث حائز اهمیت هستند، استفاده شود؛ از جمله این منابع می‌توان به منابع عربی ـ اسلامی، منابع سریانی، منابع فارسی میانه، منابع یونانی و همچنین کتیبه‌های یافت‌شده از شبه‌جزیره عربستان اشاره کرد. در این کتاب از یک متن کمتر شناخته‌شدۀ سریانی موسوم به «نامه شمعون بیت آرشامی درباره شهیدان نجران» استفاده شده است. متن سریانی این نامه که در میانه سده ششم میلادی توسط شمعون، اسقف مسیحیان میافیزیت قلمرو دولت ساسانی، در خصوص کشتار مسیحیان شهر نجران به دست نیروهای حمیری نگاشته شده، حاوی سرنخ‌هایی از چگونگی اهمیت روابط دیپلماتیک رومیان و ساسانیان در سده ششم میلادی در قبال شبه‌جزیره عربستان است.

اشارات موجود در این متن در تکمیل با داده‌های به‌دست‌آمده از سایر منابع کهن اساس این پژوهش را تشکیل می‌دهد. هدف اصلی این کتاب، نشان‌دادن اهمیت نقش دیپلماسی دولت ساسانی و بیزانس طی سده ششم میلادی در شکل‌دهی به اوضاع سیاسی و دینی شبه‌جزیره عربستان و همچنین تأثیر این رقابت دیپلماتیک در سرنوشت تاریخی عربستان طی قرن هفتم میلادی و برآمدن اسلام است. از آنجایی که چنین موضوعی تاکنون دست‌مایه پژوهش‌های بسیار زیادی به زبان فارسی بوده است، در این کتاب به شکل عامدانه سعی بر آن بوده تا از تکرار مکررات پرهیز و از دریچه‌ای دیگر به این موضوع نگریسته شود.

در سده ششم میلادی سیاست خارجی دولت‌های ساسانی و بیزانس به شکلی هم‌زمان از دو طریق جنگ و دیپلماسی پیش می‌رفته است. در حقیقت دیپلماسی را باید مهم‌ترین ابزار سیاست خارجی پیش و پس از جنگ دانست و به بیانی دیگر دیپلماسی را می‌توان ابزاری سیاسی تلقی کرد که بازیگران بین‌المللی از آن برای اجرای سیاست خارجی استفاده می‌کنند تا به اهداف سیاسی خود برسند.

از سوی دیگر یکی دیگر از ابزارهای پرقدرت پیشبرد سیاست خارجی جنگ است. پیوند میان سیاست و جنگ را نخستین بار کارل فن کلاوزویتس مطرح کرد، به گونه‌ای که باید او را مهم‌ترین نظریه‌پرداز جنگ در عصر مدرن دانست.

بخشی از عصر ساسانی را می‌توان دوران رشد دیپلماسی در روابط سیاسی میان قدرت‌های بزرگ دانست. در این میان بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد که از قرن ششم میلادی و به‌خصوص از دوران سلطنت خسرو اول تا پایان فروپاشی این سلسله به دست اعراب مسلمان، دیپلماسی همگام با جنگ یکی از مهم‌ترین ابزارهای پیشبرد سیاست‌های خارجی شاهان ساسانی به شمار می‌رفته است.

نگاهی به تاریخ روابط دیپلماتیک میان دولت ساسانی و همسایگان مرزی‌اش این حقیقت را آشکار می‌کند که هر چه در بستر تاریخ این سلسله به جلو گام برداریم، از سوی حاکمان این سلسله پیشرفت‌هایی بنیادین در اصول دیپلماسی و آداب دیپلماتیک به‌ویژه در مواجهه با همسایه غربی خود یعنی امپراتوری قدرتمند روم و بعدها بیزانس به چشم می‌آید که نشان‌دهنده پویایی و تکامل دیپلماسی در عصر ساسانی است.

کتاب «ساسانیان و اعراب: دیپلماسی و بیزانس در شبه‌جزیره عربستان در قرن ششم میلادی» تالیف مهناز بابایی در 136 صفحه، شمارگان 330 نسخه و بهای 27 هزار تومان از سوی انتشارات مروارید منتشر شد.