خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ تداوم و ماندگاری ویروس کرونا و تحمیل عوامل دیگری چون تورم و فشارهای اقتصادی، صنعت نشر را دربرابر تغییر و تحول، ناگزیر می‌کند. تغییر در استراتژی‌ چاپ کتاب و رفتن به سمت استراتژی «چاپ به‌ازای سفارش» یکی از این تغییرات است که شواهد و قرائن، از رشد آن حکایت دارد.

سعید منفرد فعال حوزه چاپ در گفت‌وگو با ایبنا، با اشاره به استقبال از چاپ دیجیتال در ماه‌های اخیر گفت: به‌دنبال شیوع بیماری کرونا، گرانی کاغذ و ملزومات چاپی، استقبال از چاپ دیجیتال رو به افزایش بوده است. با وجود اینکه صنایع دیگر در ایام شیوع کرونا، رکود داشتند اما بخش چاپ دیجیتال، رشد داشته و حتی می‌توان گفت که رونق گرفته است.
 
گرانی؛ عامل اصلی استقبال از چاپ دیجیتال
وی با اشاره به افزایش تقاضا برای تهیه دستگاه‌های چاپ دیجیتال و نشر رومیزی ادامه داد: اگرچه در بخش صحافی و چاپ افست ما با افت تقاضا از سوی فعالان این حوزه روبه‌رو بودیم ولی به جرات می‌توانم بگویم در بخش چاپ دیجیتال، به‌خصوص در حوزه کتاب و لیبل و بسته‌بندی، تقاضای بیشتری نسبت به گذشته داشتیم.
 
منفرد درباره چرایی این وضعیت توضیح داد: ما شاهد بودیم که در ماه‌های اخیر زینک رشد قیمت زیادی داشت. همچنین کاغذ به شدت گران شد و این موضوع طبیعی است که مخاطبان و فعالان حوزه نشر به‌سراغ چاپ دیجیتال و نشر رومیزی برای چاپ کتا‌ب‌هایشان بروند و از این طریق کتاب‌های خود را منتشر کنند. وی با بیان اینکه افرادی که از قدیم به حوزه چاپ دیجیتال وارد شده بودند در این مدت سفارش‌های بیشتری داشتند، گفت: با توجه به تحریم‌های ظالمانه علیه ایران، در تحویل ماشین‌ها با مشکلات زیادی روبه‌رو شدیم. این مشکلات البته همه را مرتفع می‌شوند اما مساله اینجا است که دستگاه‌ها و مواد مصرفی آن‌ها وارداتی‌اند و قیمت‌ها با نرخ ارز محاسبه می‌شوند؛ بنابراین با توجه به افزایش چند برابری ارز، با تورم بالایی در این حوزه مواجهیم.
 
منفرد یادآور شد: چاپخانه‌دارانی که از قدیم دستگاه چاپ دیجیتال داشتند و کار می‌کنند، از وضعیت راضی هستند اما اگر کسی بخواهد در شرایط موجود، به این حوزه وارد شود، با مشکلات جدی روبه‌رو خواهد شد.

این فعال حوزه چاپ با اشاره به پیشینه چاپ دیجیتال در ایران و در صنعت نشر، گفت: ۱۵ سال قبل که دستگاه‌های چاپ دیجیتال به ایران وارد شد، خیلی شناخته‌شده نبود و بسیاری از ناشران می‌گفتند که ما کتاب‌هایمان را با دستگاه‌های دیجیتال چاپ نمی‌کنیم. بسیاری از ناشران بزرگ حتی از اسم چاپ دیجیتال فراری بودند؛ زیرا تیراژ کتاب‌ها نسبت به الان خیلی بالاتر بود. از سوی دیگر؛ کیفیت دستگاه‌های دیجیتال تا آن زمان، خیلی خوب نبود. همچنین؛ به‌دلیل توزیع کاغذ دولتی و ضرورت شمارش کاغذ سهمیه‌ای، اگر ناشران از دستگاه‌های دیجیتال استفاده می‌کردند، نمی‌توانستند از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کاغذ بگیرند.
 
منفرد با بیان اینکه اکنون شرایط به‌گونه‌ای شده است که بسیاری از ناشران به سمت استفاده از این دستگاه‌ها آمده‌اند، افزود: اکنون کیفیت دستگاه‌های چاپ بسیار بهتر شده و چاپ دیجیتال به‌خوبی در میان جامعه ناشران شناخته شده است. شرایط فعالیت نیز به‌گونه‌ای شده که بسیاری از فعالان حوزه نشر مجبور به ورود به این حوزه شده‌اند.

صنعت نشر آینده‌نگر نبود؛ وگرنه...
وی با اشاره به موضوع اضافه شدن امکان چاپ در مراکز نشر با استفاده از دستگاه‌های چاپ رومیزی، به بیان خاطره‌ای پرداخت و گفت: در سال 1389 ما از همه ناشران دعوت کردیم تا در سمیناری درباره دستگاه‌های چاپ دیجیتال شرکت کنند. ما به عنوان کارآفرین توانسته‌ بودیم تسهیلاتی بگیریم که ناشران در صورت خرید دستگاه‌های چاپ بتوانند ۴۰ میلیون تومان وام بگیرند و این مبلغ را طی دو سال پرداخت کنند. از میان حدود ۳۰۰ ناشر، تعداد بسیار‌ محدودی نسبت به خرید دستگاه، ‌تمایل نشان دادند.
 
منفرد با بیان اینکه اکنون خریداری یک دستگاه چاپ دیجیتال و نشر رومیزی معمولی، حداقل حدود ۵۰۰ میلیون تومان است، تاکید کرد: اگر ناشران از سال‌ها قبل به این حوزه وارد می‌شدند و پیش‌بینی آینده صنعت نشر را داشتند، در شرایط خیلی بهتر می‌توانستند ماشین‌های این حوزه را خریداری کنند. درحالی که الان نرخ دلار خیلی بی‌رویه بالا رفته و خریداری دستگاه‌ها با چالش‌هایی همراه است.
 
وی با طرح این موضوع که با توجه به رکود کاری چاپخانه‌ها و نوسانات بازار ارز، خریداری دستگاه‌های جدید چندان برای چاپخانه‌داران نیز توجیه اقتصادی ندارد، خاطرنشان کرد: به‌نظرم باید صبر کنیم قیمت دلار منطقی شود یا درآمدها افزایش پیدا کند تا سرمایه‌گذاری در این بخش توجیه داشته باشد تا فعالان این حوزه نیز بتوانند برای آینده کاری خود برنامه‌ریزی مدونی داشته باشند.
 
این فعال صنعت چاپ ادامه داد: در سال‌های اخیر یک‌سری دستگاه‌های دست دوم به کشور وارد می‌شود و استقبال از این ماشین‌ها بیشتر شده. اکنون بحث قیمت از کیفیت مهمتر شده است و به همین دلیل از دستگاه‌های اروپایی دست دوم بیشتر استفاده می‌شود؛ نه دستگاه‌های نو و جدید.
 
چاپ به‌ازای سفارش و آینده دستگاه‌های دیجیتال
منفرد با بیان اینکه صنعت نشر در سال‌های اخیر به استراتژی چاپ به‌ازای سفارش و تقاضای مشتری، خیلی نزدیک شده است، گفت: اکنون بسیاری از ناشران بر اساس نیاز و تقاضای مخاطبان خود در بازه زمانی دو تا سه ماه کتاب چاپ می‌کنند؛ نه بیشتر. به زودی شرایطی ایجاد می‌شود که فعالیت در حوزه نشر از چاپ افست به‌صورت کامل خارج می‌شود و افست فقط برای چاپ و بسته‌بندی استفاده خواهد شد.
 
وی ادامه داد: آینده صنعت نشر قطعا در تصرف چاپ دیجیتال است؛ البته نه چاپ دیجیتالی که ما امروز از آن استفاده می‌کنیم، زیرا تکنولوژی‌های این حوزه به‌سرعت در حال به‌روز شدن است و ماشین‌ها تغییرات زیادی می‌کنند.
 
منفرد با بیان اینکه دستگاه‌های چاپ دیجیتالی اکنون وجود دارند که حتی نمونه‌ای از آن‌ها در ایران موجود نیست، گفت: این دستگاه‌ها شامل لاین کامل چاپ کتاب هستند؛ به عنوان مثال ماشین‌هایی آمده است که بعد از چاپ به صورت آنلاین، به بخش چسب گرم منتقل می‌شود و کتاب به‌صورت صحافی شده در یک بازه زمانی کوتاه مدت چاپ می‌شود.
 
وی با طرح این موضوع که استفاده از این ماشین‌ها هزینه نهایی را برای ناشر بسیار کاهش می‌دهد، عنوان کرد: مساله اینجا است که هزینه تمام شده چاپ دیجیتال با افست برابری می‌کند. در گذشته شاید ناشر تنها یک کتاب را به شکل دیجیتال چاپ می‌کرد اما اکنون تیراژها بیشتر شده‌اند؛ زیرا هزینه تمام شده نسبت به افست پایین‌تر آمده است.
 
به گفته منفرد، استفاده از دستگاه‌های چاپ دیجیتال مزیت‌های زیادی دارد که چون اتومات هستند هزینه کارگر کم می‌شود از سوی دیگر دقت و کیفیت نهایی کار رشد دارد.