به گزارش خبرگزای کتاب ایران(ایبنا) توسعه و مطالعات مربوط به آن یکی از حوزه‌های مهم و در عین حال گسترده در علوم انسانی است. توسعه بعد از جنگ جهانی دوم همواره به کلید واژه کشورهای مختلف تبدیل شده است، کلید واژه‌ای که بر عکس ظاهر یکسان، معانی متفاوتی از آن مراد شده و می‌شود. «پنجاه متفکر کلیدی توسعه» کتابی است به تالیف دیوید سایمون و ترجمه مهدی فرهمندنژاد که به تازگی و به همت نشر ثالث روانه بازار نشر شده و سعی در جمع‌آوری آرای مهم‌ترین اندیشمندان حوزه مطالعات توسعه کرده است. در حقیقت این کتاب را می‌توان نوعی دانشنامه توسعه نامید چرا که شاخص‌ترین و در عین حال متنوع‌ترین اندیشمندان حوزه توسعه در آن معرفی شده‌اند. این پنجاه متفکر شامل اقتصاددانان و مدیران بلندپایه و بین‌المللی تا سیاستمداران و دولتمردانی از کشورهای جهان اول تا جهان سوم، رهبران بزرگ سیاسی و نظریه‌پردازان دانشگاهی می‌شوند. از میان این نظریه‌پردازان یکی سوسیالیست و مارکسیست و دیگری نئولیبرالیست و باورمند به سرمایه‌داری است؛ یکی از منظر منطقه‌ای و بومی می‌خواهد راه توسعه را هموار کند و دیگری از راه نهادها و مؤسسات اداری و مالی بین‌المللی؛ یکی توسعه را در ستیز میان جهان اول و سوم و دیگری در آشتی و همکاری میان این دو جستجو می‌کند؛ یکی دغدغه‌اش در نظر گرفتن اصول فمینیستی در برنامه‌های توسعه است و دیگری گمان می‌کند توجه به اصول بوم‌شناختی و زیست‌محیطی اساس ایجاد یک برنامه توسعه پایدار است.
همانطور که در خود کتاب هم آمده است: «خواننده پس از مطالعه این اثر از گستردگی دیدگاه‌ها و نظریه‌های توسعه به شگفت می‌آید، اما می‌تواند مطمئن باشد برای هر رویکرد قابل تصوری از توسعه‌گرایی، سرنخ‌هایی مهم در این کتاب یافت می‌شود. متفکرانی از چهار گوشه جهان و از نگرش‌های مختلف و هر یک با کوله‌باری از تجربه‌های سیاسی و اداری در متنوع‌ترین کشورهای دنیا راه‌های توسعه را ترسیم می‌کنند».
همانطور که اشاره شد هر فصل از کتاب به زندگی و آرای یکی از این اندیشمندان توسعه اختصاص یافته است که هر کدام نیز به قلم نویسنده‌ای متفاوت است. در یک دسته‌بندی می‌توان این متفکران را به این شکل تقسیم بندی کرد: نوگرایانی مانند «کیندل برگر و روستو»، توسعه گرایانی مانند «هیرشمن»، «پربیش»، «هلاینر» و «استریتن»، رهبران سیاسی که دیدگاه‌های جایگزین و اصول‌گرایانه از توسعه ارائه دادند مانند «مائو»، «نکرومه» و «نایرره»، پیشوایان مذهبی یا معنوی که الهام بخش توسعه بودند مانند «گاندی» و «آریاراتنه» و اندیشمندان حوزه توسعه ـ محیط زیست مانند «بلیکی»، «بروکفیلد» و «شیوا».
غلبه بر سیطره آمریکایی- انگلیسی نظرات توسعه
کتاب به فراخور موضوع و گستردگی نظریات، پر حجم است (به ناچار فونت نوشتاری کتاب نیز کوچک‌تر شده که این موضوع خواندن اثر را کمی دشوار می‌کند) و در تدوین آن سعی شده نظریات به ایجاز و دقت کامل برای خوانندگان تشریح شود تا مخاطب به درکی کلی از مهم‌ترین ویژگی‌های اندیشه این متفکران دست بیابد. دیوید سایمون مولف این اثر نیز استاد جغرافیای توسعه و مدیر کانون پژوهشی مناطق در حال توسعه در دانشگاه رویال هالووی لندن است. او در مقدمه کتاب هدف خود از گزینش این پنجاه نفر را اینطور بیان می‌کند: «اثر حاضر گروهی را گرد هم آورده که نماینده جریان‌ها و جنبش‌های متعدد و جاری در عرصه توسعه‌اند و هدف از گزینش این اندیشمندان بالا بردن سطح ارتباط و اجزای شاکله این اثر است. هدف این بوده است که با وارد ساختن افرادی که در رشته‌های گوناگون، در دوره‌ها و زمان‌های متفاوت حضور داشته و ضرورتا از جایگاه‌های اجتماعی متفاوت و مناطق جغرافیایی گوناگونی برخاسته‌اند، سلطه فراگیر آمریکایی ـ انگلیسی در حوزه نظریه و گفتمان توسعه(به ویژه توسط اقتصاد دانان) به چالش کشیده شود از این رو کتاب حاضر اصولا اثری متفاوت از مطالعات خود مرجعی است که به ماموریت از سوی بانک جهانی توسط پنجاه اقتصاددان برجسته توسعه از کشورهای شمال نوشته شد آن هم در زمانی که مفاهیم توسعه و توسعه اقتصادی هنوز با یکدیگر درآمیخته بودند.»
همانطور که اشاره شد توسعه در بعد از جنگ جهانی اول به یکی از مهم‌ترین مسائل کشورها تبدیل شده است، این فرآیند که این پدیده یک امر وارداتی نیست یا تنها نباید به حوزه اقتصاد محدود شود و همینطور سلطه مردانه در امر توسعه از جمله مناقشاتی است که در این کتاب هم سعی شده است به آن‌ها پاسخ داده شود. علاوه بر این کتاب‌های حاوی نظریات توسعه برای ما ایرانیان که دهه‌هاست با این پدیده رو به رو هستیم، اهمیت ویژه‌ای دارد، چرا که در طول تاریخ معاصر به این پرسش که راه توسعه ایران از کدام مسیر می‌گذرد پاسخ‌های متفاوتی داده شده است که همچنان نیز این به پاسخی تام، تمام و ثمر بخش نرسیده است، همانطور که در خود کتاب هم اشاره می‌شود: «خواننده ایرانی می‌تواند با این پرسش که به راستی چه راهی برای توسعه ایران، چه از جهت ملی و چه به لحاظ منطقه‌ای، مناسب است، با نگاهی تطبیقی به مباحث و نمونه‌های مطرح‌شده در کتاب، به گمانه‌زنی درباره امروز و فردایمان بپردازد.»
کتاب «پنجاه متفکر کلیدی توسعه» نوشته «دیوید سایمون» با ترجمه «مهدی فرهمندنژاد» در 520 صفحه، تیراژ 550 نسخه و قیمت 85 هزار تومان به همت نشر ثالث در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.
شنبه ۱۰ آبان ۱۳۹۹ - ۰۹:۳۰
نظر شما