خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، نابنایان و کم‌بینایان، بخش قابل توجهی از جمعیت معلولان کشور را تشکیل می‌دهند و در این میان، مساله آموزش به کودکان نابینا، اهمیت ویژه‌ای دارد. براساس آمار، تعداد کودکان دارای آسیب بینایی در سال 1398، 2153 نفر و در سال 1399 این تعداد 2011 نفر، ثبت شده‌‌است.
 
فرارسیدن روز جهانی بریل (4ژانویه-15دی‌ماه) فرصت مناسبی است برای بررسی اقداماتی که درراستای ارائه خدمات و تسهیل دسترسی‌های نابینایان در جامعه ارائه می‌شود؛ خدماتی که باید بتواند ظرفیت‌های بالقوه این قشر از جامعه را به فعلیت برساند. یکی از انتظارات در این زمینه، فراهم‌کردن امکانات و ارائه خدمات مناسب در حوزه کتاب و کتاب‌خوانی است؛ خدماتی که بتواند دسترسی نبینایان را به منابع کتابی متنوع، فراهم آورد. 

سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به‌مناسب روز بریل، با هدف توسعه فرهنگ مطالعه در بین کودکان نابینا و کم‌بینا کارگاه «چگونه کودک نابینا و کم بینای خود را با کتاب خوانی آشنا کنیم» برگزار می‌کند که بهانه‌ای شد برای گفت‌وگو با رضا شهرابی، مدیرکل اطلاع‌رسانی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و پیگیری اقداماتی که این سازمان در حوزه نابینایان، در دستور کار خود دارد.
 
درباره برگزاری کارگاه آموزشی «چگونه کودک نابینا و کم بینای خود را با کتاب‌خوانی آشنا کنیم» به‌مناسبت روز جهانی بریل(۱۴ دی‌ماه) توضیح دهید.
یکی از وظایف سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، آماده‌سازی و آشنایی مردم با کتاب و کتاب‌خوانی است. یکی از اهداف سازمان اسناد نیز، توجه به کودکان نابینا و کم‌بینا در امر مطالعه است. با توجه به اینکه کتابخانه ملی ایران یک تالار تخصصی نابینایان دارد و در حوزه اطلاع‌رسانی به نابینایان فعالیت می‌کند، ما به‌این فکر افتادیم که برای کمک به کودکان نابینا و کم‌بینایی که قصد آشنایی با کتاب و کتاب‌خوانی دارند، اما امکانات لازم را در اختیار ندارند، خانواده‌های این کودکان را با مقوله کتاب‌خوانی کودکان نابینا و کم‌بینا آشنا کنیم. برای رسیدن به این مهم، والدین کودکان باید یک‌سری اصول و تکنیک‌ها را بدانند و به همین دلیل از عباس ریاضی عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کم‌بینایی دانشگاه علوم پزشکی ایران که در این حوزه فعال است، برای برگزاری کارگاه آموزشی «چگونه کودک نابینا و کم بینای خود را با کتاب خوانی آشنا کنیم» دعوت کردیم که قطعا مستمر خواهد بود.
 
والدین کودکان نابینا و کم‌بینا باید چه آموزش‌هایی را برای توسعه فرهنگ کتاب‌خوانی در میان کودکان خود بیاموزند؟ محورهای این آموزش شامل چه مواردی می‌شود؟
بحث اصلی این کارگاه درباره آسیب‌ بینایی کودکان نابینا و کم‌بینا و طبقه‌بندی این آسیب‌ها است. بعد از طبقه‌بندی این آسیب‌ها، روش‌هایی به والدین کودکان نابینا و کم‌بینا با اسنفاده از ابزارهای جدید و نوین و محتواهای تولید‌شده آموزش‌ داده می‌شود تا این خانواده‌ها بتوانند کودکان خود را به کتاب‌خوانی علاقه‌مند کنند؛ به‌نحوی که مطالعه به‌صورت مستمر به‌عنوان یک فرهنگ در این کودکان نهادینه شود. پس در این آموزش‌ها دو محور محتوا و ابزار اهمیت دارد.
 
فکر می‌کنید نظام آموزشی، سازمان آموزش و پرورش استثنائی‌ و همچنین کتابخانه‌ها چه وظایفی برای توسعه فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی برای کودکان نابینا و کم‌بینا دارند؟
همه سازمان‌های فرهنگی وظیفه دارند که به امر مناسب‌سازی فعالیت‌هایشان برای نابینایان و کم‌بینایان و توسعه فرهنگ مطالعه برای این قشر از جامعه مبادرت ورزند، اما طی گفت‌وگویی که با عباس ریاضی انجام شد، متاسفانه امروزه این وظیفه به‌خوبی انجام نمی‌شود و متولیان بازدهی بالایی در ارائه خدمات به قشر نابینا و کم‌بینا، ندارند و انتظارات را محقق نمی‌کنند.
 
از نظر شما نظام آموزشی باید چه اقداماتی را برای مناسب‌سازی فعالیت‌ها و توسعه کتاب‌خوانی برای کودکان نابینا و کم‌بینا انجام دهد؟
یکی از اصلی‌ترین اقدامات، تهیه و تولید کتاب‌های گویا با استفاده از ابزارهای جدید و قدرت تکنولوژی است که باتوجه به استانداردهای بالایی که برای تولید این کتاب‌ها،‌ طراحی شده‌است، باید در دسترس کودکان نابینا و کم‌بینا قرار گیرد. نظام آموزشی و مراکز ذی‌ربط باید به‌صورت جدی، آموزش‌هایی را برای گسترش فرهنگ مطالعه و شوق کتاب‌خوانی در میان این کودکان انجام دهند.
 
کمی درباره فعالیت‌های کتابخانه ملی درباره توسعه فرهنگ مطالعه و کتاب‌خوانی در بین افراد نابینا و کم‌بینا به‌ویژه کودکان ان نوع معلولیت توضیح دهید.
برگزاری مستمر کارگاه‌های قصه‌خوانی، کتاب‌خوانی و آشنایی کودکان نابینا و کم‌بینا با کتاب در کتابخانه، برگزاری کارگاه‌های آموزشی درباره نحوه استفاده از ابزارهای تکنولوژی برای کتاب‌خوانی نابینایان و کم‌بینایان، تجهیز کتابخانه ملی ایران به‌ دستگاه‌هایی مانند lcd , led برجسته‌نگار، درشت‌نما و پرینتر‌های بریل که مخصوص افراد کم‌بینا است و می‌توانند با حضور در تالارهای کتابخانه از این منایع استفاده کنند.
 
چند درصد از کتابخانه‌های کشور، تجهیزات لازم برای استفاده افراد نابینا و کم‌بینا برای مطالعه کتاب و کتاب‌خوانی را دارند؟
کتابخانه‌های بسیار کمی در سطح کشور و یا حتی تهران خدمات خاصی را برای مطالعه قشر نابینا و یا کم‌بینا درنظر گرفته‌اند؛ به‌طور مثال کتابخانه‌های عمومی و سازمان‌ شهرداری چنین امکاناتی ندارند. یکی از دلایل آن نیز گران‌بودن تجهیزات و محدودیت بودجه کتابخانه برای تهیه این ابزارها است. نکته بعدی این است که هر کتابخانه ممکن است، تعداد مراجعه‌کننده نابینا و کم‌بینا بالایی نداشته‌‌باشد که بخواهد چنین هزینه‌ای کند.

چه تعداد کتاب گویا در کتابخانه ملی برای نابینایان و کم‌بینایان موجود است؟
حدود ۱۲هزار عنوان کتاب گویا قابل استفاده برای افراد نابینا و کم‌بینا در کتابخانه وجود دارد.
 
چرا تولید کتاب گویا در کتابخانه‌ها برای قشر نابینا و کم‌بینا پایین و محدود است؟ علت  چیست؟
یکی از آن دلایل، هزینه تولید بالای این کتاب‌ها است و ناشران بسیاری، مجوز استفاده از آن‌ها را در فضای وب و به‌صورت رایگان نمی‌دهند؛ بنابراین امکان استفاده از کتاب‌ها در محیط وب راحت نیست؛ البته سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با توجه به وظیفه‌ای که به‌عنوان کتابخانه مادر دارد، باید بتواند کتاب‌ها را برای این افراد از جامعه گویا کرده و در اختیارشان قرار بدهد؛ البته استفاده از این کتاب‌ها صرفا در تالارهای کتابخانه امکان‌پذیر است و به‌دلیل رعایت قانون کپی‌رایت نمی‌توانیم آثار بسیاری را در فضای وب قرار دهیم.
  
کتابخانه‌های ایران در مقایسه با جهان چه‌اندازه توانسته‌ متناسب با نیاز کودکان نابینا و کم‌بینا مناسب‌سازی شود؟
درباره توانمندسازی کتابخانه‌هایمان برای استفاده معلولان ازجمله افراد نابینا و کم‌بینا باید گفت، در مقایسه با دیگر کتابخانه‌های جهان در جایگاه پایینی قرار داریم و از آن‌ها عقب هستیم. یکی از دلایل آن نیز، این است که از تکنولوژی‌های جدیدی که در این حوزه مورد توجه است، در کتابخانه‌ها مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.
 
تاثیر برگزاری این کارگاه آموزشی را در توسعه فرهنگ مطالعه و مشارکت والدین در امر مناسب‌سازی شرایط برای کودکان نابینا و کم‌بینا را چه‌اندازه می‌دانید؟
به‌دلیل اینکه هیچ منبع خارجی برای آشنایی خانواده‌ها با نیازها و آسیب‌های کودکان نابینا و کم‌بینا در امور فرهنگی ازجمله کتاب‌خوانی و نحوه تعامل والدین با کودکان وجود ندارد، این کارگاه‌های آموزشی قطعا تاثیرگذار خواهد بود. خانواده‌ها به‌دنبال این هستند که بتوانند یک‌‌سری از این نیازهای اطلاعاتی کودکان نابینا و کم‌بینا خود را بشناسند و برطرف کنند. استقبال و تمایل از سوی خانواده این کودکان همیشه وجود داشته‌است و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران تلاش کرده تا به این نیاز پاسخ دهد؛ چراکه منابع خوبی در جامعه به‌صورت کتاب و یا مقالات در دسترس خانواده‌ها نیست و این کارگاه شاید بتواند نیازهای اطلاعاتی آن‌ها را برطرف کند.