به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، امکان دسترسی ساده و امن به کتاب‌های صوتی و الکترونیک از دلایل اصلی رونق بازار این کتاب‌ها در دوران همه‌گیری بیماری کووید19 است. هرچند فروش این سبک کتاب‌ها بعد از ماه‌های نخست همه‌گیری کاهش نسبی داشت، بالاتر از سال‌های گذشته ارزیابی می‌شود. ارائه کتاب در فضای دیجیتال در حال شکل‌گیری و گسترش است، اما هنوز قوانین متقنی برای جلوگیری از سوءاستفاده از آن‌ها وجود ندارد. در چنین شرایطی چقدر می‌توان از مخاطب انتظار رعایت حق کپی‌رایت را داشت و چه آموزش‌هایی برای ارتقای فرهنگ اجتماعی در این حوزه انجام شده‌است؟
 
حمیدرضا شربتیان، مدیر اپلیکیشن کتاب صوتی نوار که معتقد است اگر دسترسی به محتوا، ساده و ارزان باشد، افراد کمتر به راه‌های غیرقانونی اقدام خواهندکرد، ارائه محتوای مورد نیاز مردم را مهم‌تر از قالب ارائه محتوا می‌داند...
 
فروش کتاب صوتی و الکترونیک، بعد از همه‌گیری بیماری کووید19 را در ایران چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا به اندازه سایر کشورها مورد توجه قرار گرفته است؟
گزارش‌هایی که روزنامه‌ها و شرکت‌های تحقیقاتی به‌طور کلی از فروش کتاب صوتی و الکترونیک در دیگر کشورها منتشر کردند، نشان‌دهنده این است که پلتفرم‌های ویدئومحور و پلتفرم‌هایی که محتوای آموزشی و صوتی از جنس موسیقی یا کتاب صوتی عرضه می‌کردند، بعد از همه‌گیری بیماری کووید19 در کشورهای اروپایی و امریکایی رشد قابل توجهی داشته‌است. در ایران تجربه کردیم که با تشدید شیوع بیماری کووید19، لزوم رعایت پروتکل‌های بهداشتی و ماندن افراد در خانه‌ها، فروش کتاب صوتی و الکترونیک رشد قابل توجهی داشت و درخواست برای محتوای صوتی افزایش زیادی پیدا کرد. افزایش تقاضای پلتفرم‌های ویدئومحور و آموزشی هم موثر بود؛ اما واقعیت این است که این افزایش تقاضا در ایران مستمر نبود و بعد از چند ماه کاهش پیدا کرد؛ ولی درمجموع، در سال 99 نیاز به محتوای صوتی و کتاب الکترونیک بیشتر از سال 98 بود.
 
گفته می‌شود ایرانیان بیش از عادت به خواندن، تمایل به گوش دادن دارند. به نظر شما توجه به این فرهنگ می‌تواند موجب افزایش فروش کتاب‌های صوتی و رونق بازار این کتاب‌ها بیش از گذشته شود؟
پیشینه تاریخی مردم ایران این برچسب را بر سلیقه آنان زده‌است که افرادی شنیداری هستیم؛ اما واقعیت این است که اگر محتوا، مطابق با نیاز و سلیقه مردم تولید شود، در هر قالبی، فروش موفقیت‌آمیزی خواهد داشت. خیلی فرقی نمی‌کند که کتاب صوتی باشد یا مکتوب! کتاب الکترونیک، چاپی یا یک فیلم سینمای و سریال، اگر چیزی که مردم نیاز دارند، تولید شود؛ در هر قالبی باشد از آن استقبال می‌کنند.

نکته دیگری که باید به آن توجه کرد این است که در ایران ارائه کتاب الکترونیک هم‌زمان با عرضه دیجیتال آثار اتفاق افتاد؛ درحالی‌که کشورهای غربی زمان زیادی را صرف رسیدن به این مرحله کردند؛ به‌طوری‌که سال‌ها از نوار کاست، دی.وی.دی و سی.دی استفاده کردند و بعد از آن وارد فضای مجازی شدند. به‌هرحال این پیشینه بر روی استفاده آنان تاثیرگذار است.
 
به نظر شما برای اینکه مردم فرهنگ استفاده از کتاب گویا و الکترونیک را در خود تقویت کنند، باید چه اقداماتی انجام شود؟ آیا در غیاب قانون کپی‌رایت، می‌توان از مردم توقع داشت که حق کپی‌رایت کتاب الکترونیک یا صوتی را رعایت کنند؟
فکر می‌کنم دو راه حل وجود دارد. اگر به پلتفرم‌های عرضه محتوای تصویری توجه کنیم، می‌بینیم به‌خاطر محافظتی که از محتوا انجام داده‌اند، مشکلات قدیمی در ارائه و انتشار سی.دی و دی.وی.دی و کپی‌برداری از آن‌ها بسیار کمتر از گذشته شده و همچنین دسترسی مردم به آن‌ها ساده‌تر از گذشته است. تکنولوژی ارتقا یافته و می‌توان از محتوا در فضای مجازی محافظت کرد. اگر دسترسی ارزان و گسترده شود، کمک می‌کند تا افراد به سمت کپی‌کردن غیرقانونی محتوا نروند.

مساله دوم تنظیم یا اصلاح قانون‌های بالادستی است. مادامی که مجبور هستیم کپی‌رایت‌های خارجی را رعایت نکنیم، به این دلیل که به کنوانسیون‌های کپی‌رایت بین‌المللی نپیوستیم، به نظرم این روند کمک می‌کند که در عملکرد مردم شاهد تکرار رعایت‌نکردن قانون کپی‌رایت باشیم. باید توجه داشت، نپیوستن به کنوانسیون‌های کپی‌رایت بین‌المللی به بازار نشر آسیب زده و باعث شده‌است تالیف در جامعه ضعیف بماند و سود برای ترجمه محتوا بیشتر باشد. اگر قوانین رعایت حق کپی‌رایت از بالادست اجرا شود، قطعا محتوای داخل می‌تواند رشد بیشتری داشته باشد و همچنین رعایت حقوق به سایر مردم تسری پیدا کند.
 
آیا می‌توان با توسعه کتاب‌های صوتی و الکترونیک در کتابخانه‌ها، برای تحقق این هدف استفاده کرد؟ چه اقداماتی در این زمینه انجام شده‌است؟
درحال حاضر در برخی از کتابخانه‌ها از کتاب‌های صوتی و الکترونیک استفاده می‌شود. من هم معتقدم اگر به صورت عمومی این اتفاق بیفتد، بهتر است. البته گسترش این رویکرد، روش خاصی می‌طلبد. در خارج از ایران، پلتفرم‌هایی برای عرضه محتوای الکترونیک در کتابخانه‌ها درنظر گرفته‌شده‌است. در این پلتفرم‌ها محتوا به‌صورت امانت به کسانی که عضو کتابخانه هستند، ارائه می‌شود. این اتفاق می‌تواند در ایران هم بیفتد. در سال 96 و 97 این اقدام را به‌صورت پایلوت -نمونه- انجام دادیم اما به صورت گسترده‌تر هم قابل اجرا است.
 
به چه دلیل استفاده از کتاب‌های الکترونیک و صوتی تا به‌حال در کتابخانه‌ها گسترش پیدا نکرده‌است؟
شرکت‌های فعال در این حوزه، پلتفرم‌ها، زیرساخت‌ها و توانایی لازم برای توسعه این کار را دارند. باید عزمی وجود داشته‌باشد برای اینکه قالب محتوای صوتی در کتابخانه‌های عمومی به رسمیت شناخته‌شود. هر پلتفرمی از اینکه محتوای آن بیشتر دیده و شنیده شود، استقبال می‌کند.