در عصر حاضر، رشد فزاينده جمعيت و افزايش مصرف آب، قطع بی‌رويه درختان جنگلها و تغيير اكوسيستم طبيعت، رشد شهرسازی و افزايش صنايع آلوده‌كننده آب، شيوه‌های نامناسب و غيراصولی كشاورزی، احداث سدهای مخزنی و ايجاد درياچههای مصنوعی، همگی از عوامل نابودی چرخه منظم آب در سطح جهان است كه نوعی تهديد جدی برای جامعه بشری محسوب میشوند. از اينرو در راستای آگاه ساختن جهانيان به اهميت آب در زندگی و ايجاد سيستمهای جهانی و توسعه منابع آب، در كنفرانس جهانی توسعه و محيط زيست كه در سال 1992 میلادی در شهر ريودوژانيرو برزيل تشكيل شد، روز 22 مارس برابر با دوم فروردين به‌عنوان «روز جهانی آب» معين و در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به تصويب رسيد.
فردین شورج؛ دارای مدرک دکترای کارآفرینی، نویسنده و مترجم و استاد دانشگاه، به مناسبت روز جهانی آب در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا، درباره اهمیت آب در زندگی بشر، بیان کرد: ادامه زندگی ما به آب وابسته است، ولی به دليل در دسترس بودن آن، كمتر به وجود آب ارج نهاده‌ایم. در بیان اهمیت حفظ و نجات آب، ابتدا به آیه‌ای از آیات قرآن کریم اشاره می‌کنم. در سوره مبارکه نحل آیه 65 خداوند فرموده است که «و خداوند از آسمان‌ها باران را فرستاد تا زمينی را پس از مرگ زنده گرداند و البته در اين كار آياتی است برای آنان كه سخن حق را می‌شنوند.»
.jpg)
این مدرس کارآفرینی ادامه داد: مهم‌ترين ماده حيات و آبادانی، آب است. آب سرآغاز حيات و جزء اصلی تمام موجودات زنده است. براساس نظريه تكامل، آب، متان و آمونياک تركيبات اصلی اوليه موجود در جو زمين هستند كه عامل توليد نخستين آمينواسيد می‌باشند که به‌عنوان نقطه آغازين حيات جانوری شناخته می‌شود. درصد بالايی از جرم سلول زنده را آب تشكيل می‌دهد. بخش عمده‌ای از شكبه سلولی بدن انسان را آّب تشکیل داده است. در ايران باستان نیز آب يكی از چهار ركن اساسی (آب، خاک، باد و آتش) بوده است.
وی با اشاره به اینکه يكی از فراوان‌ترين مواد موجود در كره زمين آب است و يگانه ماده‌ای است كه به‌صورت طبيعی در شكل‌های جامد، مايع و گاز وجود دارد، افزود: برای بشرِ نخستین، آشاميدن و رفع نيازهای فردی نخستين نگرش به آب بوده، اما بعدها با استفاده از مهندسی آب در زمان باستان به ايجاد نخستين زندگی گروهی پرداخته است. در ابتدا در کنار رودخانه‌ها و دریاچه‌ها نخستين شهرها در تمدن باستان تشكيل شد. روش‌های آب‌رسانی و آبياری به منظور دسترسی به منابع آب برای حيات بشر از دو ديدگاه كمی و كيفی اهمیت داشته است.
فردین شورج گفت: بشر اولیه در ابتدا بيشتر به كميت آب توجه داشته و کیفیت آن را درنظر نمی‌گرفتند، اگرچه در آن عصر آب‌های موجود از كيفيت نسبی بالايی برخوردار بودند و آلودگی‌های آب ناشی از رشد صنعت و غيره وجود نداشت. ارزش اين ماده حياتی به جهت كمبود منابع آب، در ايران‌زمين شناخته‌شده بود. هردوت و گزنفون در اين‌باره گفته‌اند كه ايرانيان هيچ‌چيز آلوده و كثيفی را در آب نمی‌ريزند و در پاک نگاه داشتن آب و خاک مراقبت می‌نمايند. این موضوع بیانگر توجه ایرانیان باستان به حفظ آب است. با توجه به تاریخ مهندسی آب در ایران در شش هزار سال پيش ساخت كانال‌های آبياری در تپه‌های سيالک كاشان، در چهار هزار سال پيش ساخت سدهای سكامی و لاكوريان در بلوچستان و طراحی قنات‌ها و ساخت آن در سه هزار سال پيش، همه نشان‌دهنده اهميت اين ماده ارزشمند و توانمندی ايرانيان در مهندسی و طراحی امور آب بوده است.
.jpg)
این استاد دانشگاه در ادامه بیان کرد: ارائه خواص فيزيكی آب توسط لئوناردو داوينچی، شناسايی عناصر تشكيل‌دهنده آب توسط پريستلی و لاووازيه درعصر جديد، همچنین تعيين ارتباط بين بيماری وبا و آب چاه‌ها، موجب زمينه‌سازی دانش‌های جديد و نظام مهندسی گوناگون در زمينه‌های آب و فاضلاب شد.
وی درباره منابع تأمین آب، افزود: كره زمين از ارتفاع بالا، به شكل كره‌ای آبی‌رنگ است، زيرا بخش بزرگی از سطح آن را اقيانوس‌ها و درياها فراگرفته است. از 510 ميليون كيلومتر مربع سطح زمين، 361 ميليون كيلومترمربع آن با آب پوشيده است. اگرچه منابع گوناگونی برای تأمين آب وجود دارد، اما از نظر مقدار، حجم 2/97 درصد از آب‌های موجود در سياره زمين در اقيانوس‌ها و درياها انباشته شده‌اند که کمتر مورد استفاده انسان است. فقط 8/2 درصد از آب‌ها به شكل رودخانه‌ها، يخچال‌ها، آب موجود در اتمسفر، آب موجود در خاک‌ها و سفره‌های آب زيرزمينی است.
این نویسنده و پژوهشگر با اشاره به ارتباط «انسان، آب و آبادانی»، گفت: انسان برای انجام فعاليت‌های زیستی خود به آب شيرين نياز دارد. منظور از آب شيرين آبی است كه ميزان نمک‌های محلول آن بسيار كم باشد. آب درياها و اقيانوس‌ها شور است و استفاده كردن از آن‌ها مستلزم سرمايه‌گذاری برای احداث دستگاه‌های آب شيرين‌كن با صرف انرژی و هزينه زياد است. يخ در يخچال‌های قطبی و كوهستانی مقدار زيادی از آب‌های شيرين جهان را به خود اختصاص داده است. در حال حاضر استفاده از آب‌های شيرين موجود در رودها، درياچه‌ها و آب‌های زيرزمينی بيشتر از ساير موارد است.
فردین شورج ادامه داد: حجم آبی كه در هر سال به وسيله گردش آب در طبيعت فراهم می‌شود، 40 هزار كيلومترمكعب است كه انسان با علم و فناوری امروزی خود می‌تواند 25 هزار كيلومترمكعب از اين آب را مورد استفاده قرار دهد و بقيه از دسترس‌اش خارج است. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد كه ميانگين مصرف آشكار آب در كشورهای پيشرفته برای هر نفر در روز 300 ليتر است، درحالی‌كه مصرف نهان آن برای هر نفر در روز حدود 6000 ليتر است که به شرح جدول زیر برآورد شده است.
جدول موارد مصرف نهان سرانه آب
| مورد مصرف | میزان مصرف (لیتر) |
| آبياری كشتزارها و تهيه و توليد مواد غذايی | 2600 |
| تأمين انرژی (برق، سوخت و ....) | 2400 |
| صنایع و معادن | 700 |
| امور بازرگانی و خدمات | 34 |
وی افزود: با توجه به قرار گرفتن ايران در نواحی خشک و نيمه‌خشک، ميزان بارندگی و حجم آب‌های شيرين ايران به اندازه كافی نبوده و ريزش‌های جوی در همه‌جا يكسان نیست. كشور ايران با اين‌كه 1/1 درصد از مساحت كل خشكی جهان را به خود اختصاص داده است، فقط 34/0 درصد از آب‌های موجود در كل خشكی جهان را در اختيار دارد. مجموع بارندگی ساليانه در ايران حدود 400 ميليارد مترمكعب است كه 284 ميليارد مترمكعب آن به‌طور مستقيم تبخير می‌شود و تنها بخش كمی از آن به‌صورت آب‌های سطحی و آب‌های زيرزمينی تأمين‌كننده منابع آبی كشور است. در حال حاضر مجموع كل آب در دسترس كشور، 90 ميليارد مترمكعب است.
این استاد دانشگاه توضیح داد: ميزان توزيع آب به‌طور ميانگين برای مصارف مختلف در ايران به‌صورت جدول زیر برآورد شده است.
| مورد مصرف | میزان مصرف (درصد) |
| کشاورزی | 85 |
| آب آشامیدنی؛ شهری و روستایی | 8 |
| صنایع و معادن، بازرگانی و غیره | 7 |
با توجه به آمار و ارقام موجود، پذيرش موارد زير اجتناب‌ناپذير است. به دليل موقعيت خاص جغرافيايی كشور، كاهش ريزش‌های جوی و محدوديت‌های منابع آب سهم ايران از كل منابع تجديدشونده در جهان تنها 34/0 درصد است و با توجه به ساكن بودن يک درصد از كل جمعيت جهان در كشور، ايران یکی از فقيرترين كشورها از لحاظ منابع آبی سرانه در قاره آسيا است.
فردین شورج در پایان تأکید کرد: ادامه زندگی ما به آب وابسته است، ولی به دليل در دسترس بودن آن، كمتر به وجود آب ارج نهاده‌ايم و زمانی ارزش آب را به‌خوبی درک می‌كنيم كه جريان آب ناگهان قطع و بحران آب ايجاد شود. به هر ترتيب رشد بی‌رويه جمعيت، گسترش صنايع و نياز به آب برای تأمين غذا موجب رشد تصاعدی آلودگی آب و ساير موارد موجود در محيط زيست شده است. براین اساس پيش‌بينی می‌شود که بحران آب در آينده‌ای نزديک به بزرگ‌ترين بحران ایران تبديل شود. كاهش اثرات اين مشكلات در كشور، نيازمند بررسی‌های هدف‌دار و راهبردی است و موارد زير باید مورد توجه قرار داده شود:
الف) بهينه‌سازی مصرف آب در كشاورزی با به‌كارگيری شيوه‌های نوين.
ب) اشاعه فرهنگ صرفه‌جويی در كليه امور زندگی شامل آب، برق و گاز.
پ) جلوگيری از آلوده شدن آب‌ها و محيط زيست.
ت) كشف منابع جديد آب و به‌كارگيری شيوه‌های مناسب در بهره‌برداری.
ث) استفاده و بهينه‌سازی شيوه‌های مدرن تصفيه آب ازجمله الكترودياليز، اسمز معكوس و تقطيری.
نظر شما