به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) «ه مثل هژمونی» کتابی است به قلم «پری اندرسون» که با ترجمه شاپور اعتماد و توسط نشر نیلوفر منتشر شده است. همانطور که از عنوان این اثر برمی‌آید هژمونی یکی از پرکاربردترین مفاهیم فلسفه سیاسی موضوع اصلی این کتاب است.
در معرفی پشت این کتاب می‌خوانیم: «این اثر مسبوق به سابقه است: معادلات و تناقضات آنتونیو گرامشی (این کتاب نیز توسط همین ناشر و مترجم منتشر شده است) به همین دلیل ناشر خارجی و ناشر ایرانی هر دو اثر را همزمان منتشر کردند، چون یکی مکمل دیگری است. اما درحقیقت یکی چهل سال زودتر از دیگری به نگارش درآمده است. کشف مفهوم هژمونی در سوسیال دمکراسی روس به قطب نمای تحقیقات فیلولوژیک در اثر متأخر تبدیل می‌شود، بطوریکه عقربه آن تمدن‌های باستانی جاده ابریشم را نشانه می‌گیرد. تمدن چین باستان و تمدن ایران باستان. در چین از دل نظام سیاسی امپراطوری برمی‌خیزد. اما در ایران از دل روابط بیرونی، به خصوص از دل جنگ‌های ایران و یونان مطرح می‌شود. شکست یونانیان از زمانی به شکست ایرانیان تبدیل می‌شود که دولت شهرهای یونانی در پرتو تطور اتحاد دلوسی تصمیم می‌گیرند تا آتن را به سرکردگی یا هگمون بپذیرند. به این ترتیب، هژمونی به عنوان امری بین الدول، و نه نسبتی بین طبقات مانند تصور حاکم در سوسیال دمکراسی روس، شکل می‌گیرد. کتاب سیر تطور این مفهوم در ادوار مختلف و در مناطق مختلف است. بدیهی است که در نهایت توجه نویسنده معطوف به هژمون عصر است: هژمونی آمریکا!»
نویسنده این اثر پِری اندرسون زاده ۱۱ سپتامبر ۱۹۳۸ تاریخ‌نگار و جامعه‌شناس سیاسی اهل بریتانیاست. او به عنوان متخصص تاریخ روشنفکری شناخته می‌شود و از چهره‌های جنبش‌های چپ نو و مارکسیسم غربی پس از ۱۹۵۶ به‌شمار می‌رود. اندرسون پروفسور تاریخ و جامعه‌شناسی در دانشگاه کالیفرنیا، لس‌آنجلس است. او برادر بندیکت اندرسون دانشمند علوم سیاسی است. از آثارش تبارهای دولت استبدادی و ریشه‌های پسامدرنیته را می‌توان نام برد.
کتاب در 13 بخش سامان یافته است. «سرچشمه‌ها»، «انقلاب‌ها»، «بین دو جنگ»، «بعد از جنگ»، «جنگ سرد»، «آمریکانا»، «محو شدن»، «بعدی‌ها»، «درون کاوی‌ها»، «مرزنوردی»، «داوم یا زوال»، «آرزومندی»، «نتیجه‌گیری».
بخش اول این کتاب به سرچشمه‌های مفهوم هژمونی اختصاص یافته است که ریشه‌های ابتدایی این مفهوم را از زبان یونانی پی می‌گیرد و در ادامه تاریخ پیش می‌آید. بخش دوم کتاب با عنوان انقلاب‌ها به فراز و نشیب مفهوم هژمونی همراه با انقلاب‌ها در قرن بیستم می‌پردازد، زمانی که آنتونیو گرامشی به آن توجه کرد: «در ابتدای دهه 1920 بعد از پیروزی در جنگ داخلی و زمانی که این اصطلاح در روسیه دیگر محلی از اعراب نداشت و از سکه افتاده بود، مفهوم بلشویکی هژمونی از طریق استاد بنیادی کمینترن ـ بیشتر در قالب توصیه رسمی به احزاب بیروت از اتحاد جماهیر شوروی ـ بین‌المللی شد. در چنین فضایی بود که این مفهوم اثر پادیداری بر گرامشی جوان گذاشت».
در ادامه و در بخش«بین دو جنگ» نویسنده کتاب مطالعات پیرامون مفهوم هژمونی را به شکل دقیق‌تری پی می‌گیرد و بخش عمده تمرکز خود را به کتاب «هژمونی: کتاب دولت‌های رهبر» اثر «هاینریش تریپل» یکی از مهم‌ترین حقوقدانان آلمان معطوف می‌کند. این کتاب در حقیقت به تحلیل تاریخی، جامعه‌شناسی و حقوقی این موضوع طی سه هزار سال از فلسطین و چین در دوره باستان تا رایش سوم می‌پردازد و از نظر دامنه و عمق تحقیقاتی حتی تا امروز بی رقیب است.
در فصل بعدی کتاب نویسنده مفهوم هژمونی را از بعد از جنگ و از 1945 به بعد پی می‌گیرد و همراه با این تاریخ پر فراز و نشیب پیش می‌آید. در بخشی از این قسمت می‌خوانیم: «آنچه محرک مبارزه برای هژمونی در اروپا و نتیجه مصیبت بارش بود، اراده معطوف به زندگی بود که شوپنهاور آن را سرچشمه بیشتر بدبختی‌های بشر تشخیص داده بود و این اواخر با هجوم تمدن جدید کارش به جنون کشیده شده بود.»
همانطور که از سیر تاریخی بر می‌آید، جنگ سرد عنوان بعدی کتاب است که این مفهوم در آن دنبال می‌شود و در ادامه به 1973 می‌رسد، دوره‌ای که کتاب عنوان «آمریکانا» را برای آن برگزیده است. «پایان برتون وودز، شکست در ویتنام و تحریم نفتی، سوای جوش و خروش سیاسی در داخل، سبب شد تا به ناگهان چرخشی گشتالتی به وقوع بپیوندد و برای نخستین بار در ایالات متحده هژمونی به مساله اصلی مناظره‌های نظری و سیاسی روز تبدیل شود».
نویسنده برای فصل هفتم کتاب خود عنوان «محو شدن» را برگزیده است. در حقیقت این بخش تغییرات مفهوم هژمونی را در وطن آن یعنی ایتالیا و در ادامه خوانش‌هایی که بر پایه اندیشه گرامشی از آن شده اما به نقاط دیگر هم سرایت کرده است، مورد توجه قرار می‌دهد. فصل هفتم کتاب با عنوان «بعدی‌ها» این طور آغاز می‌شود: «در انگلستان بود که بومی‌سازی اندیشه گرامشی باعث پیدایی چیزی شد که از مطیع و رام شدنش در ایتالیا به دست نیامده بود: تحلیل نو و پرمایه‌ای از توپوگرافی اجتماعی و سیاسی کشور و وضع شاخص‌های جدیدی برای تشخیص تحول آتی آن» در ادامه این تحول است که هژمونی از مفهومی در سطح درون ـ دولت به سطح بین الدول می‌رسد.
نویسنده در بخش‌های بعدی کتاب به جایگاه اخیرتر مفهوم هژمونی و سیر و تحول آن در دوران کنونی می‌پردازد. شاید برای جمع‌بندی کتاب اما توجه به بخشی از نتیجه‌گیری آن خالی از لطف نباشد: «طی دوهزاره و شاید بیشتر، کاربرد اصطلاح هژمونی بارها و بارها تغییر کده و عرصه استفاده‌اش جابه جا شده است. از نظر جغرافیایی هژمونی از زادگاهش در یونان باستان به اشکال مختلف به آلمان پارلمانی، روسیه تزاری، ایتالیای فاشیستی، فرانسه آنتانت.... و ایالات متحده تک قطبی بازگشت. از نظر سیاسی نظریه‌پردازان هژمونی در زمان‌های مختلف و مکان‌های متفاوت طیف وسیعی‌اند: لیبرال‌ها، محافظه‌کاران، سوسیالیست‌ها، پوپولویست‌ها؛ سپر ارتجاع در یک سر طیف و شمشیر انقلاب در سر دیگر طیف. با وجود این تاریخچه‌اش، به هیچ وجه سیری تصادفی نداشته است بلکه در این مسیر وقتی از مکانی فضایی یا ایدولوژیک به مکانی دیگر منتقل می‌شود، معانی پدید آمده با یکدیگر مرتبطند.»
کتاب «ه مثل هژمونی» اثر پری آندرسون با ترجمه شاپور اعتماد در 252 صفحه، شمارگان 1100 نسخه و قیمت 49 هزار تومان توسط انتشارات نیلوفر در اختیار مخاطبان قرار گرفته است
چهارشنبه ۸ اردیبهشت ۱۴۰۰ - ۰۹:۰۳
نظر شما