به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) امروز یکشنبه، ۱۲ اردیبهشت ماه ۱۴۰۰، همزمان با سالگرد استاد شهید آیت‌الله مطهری، روز معلم و پاسداشت مقام استاد در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی باحضور منصور غلامی، وزیر علوم، جمعی از مدیران، اصحاب علوم انسانی و اعضای کمیته علمی، مجریان و ناظران طرح‌های پژوهشی طرح جامع اعتلاء و خانواده بزرگ پژوهشگاه علوم انسانی از تعداد دیگری از کتاب‌های طرح جامع اعتلای علوم انسانی معطوف به پیشرفت کشور، رونمایی شد.
عماد افروغ در این نشست با تاکید بر ارتباط بین نظر و عمل در حوزه علوم انسانی گفت: علم در کشور مظلوم است و به تاریکخانه شبیه است. او با اشاره به شکاف در زمینه نظر و عمل افزود: وقتی به مضمون آیات قرآن نگاه می‌کنیم می‌بینیم از گزاره‌های خبری به گزارهای اخلاقی می‌رسد و این نشان از ارتباط تنگاتنگ آنهاست.
افروغ با طرح این سوال که جهان چگونه باید باشد که امکان درک و شناخت برای عالم باشد افزود: ما تا درکی از هستی و عالم نداشته باشیم نمی‌توانیم آن را بشناسیم و در این زمینه ارتباط هستی‌شناسی با معرفت شناسی بسیار مهم است. اگر بگوییم پرسش از هستی مقدم بر هستی‌شناسی است به بیراهه نرفتیم.
او با اشاره به هستی‌شناسی‌های موجود و هستی شناسی‌های جایگزین توضیح داد: اگر هستی‌شناسی به اثبات‌گرایی تقلیل یابد و هستی بالفعل شود، این یک معرفت خاص به ما می‌دهد و در نتیجه یک هستی‌شناس، مخاطب و در نهایت یک سبک زندگی می‌دهد. اما اگر بگوییم هستی مبتنی بر غیاب و نفی و تمایز در عین اتصال است یک معرفت دیگر، هستی‌شناس، مخاطب و در نهایت یک سبک زندگی می‌دهد.
به گفته افروغ، هستی بالفعل، اثباتی و غیر لایه‌مند به ما معرفت اثباتی می‌دهد و در نتیجه معرفت به مثابه یک شی می‌شود و دیگر یک عنصر خودآگاه نیست بلکه یک ابژه متصلب است. همچنین عالم منصوب به آن تک بعدی می‌شود و مخاطب آن هم خاص و زندگی هم منشعب می‌شود.
افروغ گفت: اما اگر هستی را فرابالافعل بدانیم معرفت هم منظومه‌ای می‌شود و در نتیجه معرفت به مثابه محصول اجتماعی و در حال تغییر است و در نهایت مخاطب عام و خاص و زندگی هم منظومه‌ای می‌شود.
او افزود: اگر ما هستی شناسی منظومه‌ای و مبتنی بر وحدت در عین کثرت را بپذیریم، باید به دنیال معرفت شناسی متناسب با هستی منظومه‌ای باشیم و بر این اساس باید به دنبال مطالعات میان رشته‌ای باشیم.
این مدرس دانشگاه با طرح این سوال که آیا نباید تناظر بین هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی و معرفت‌شناس وجود داشته باشد گفت: ما نیازمند یکی ویژگی خاص برای معرفت شناس خود هستیم. بدین معنی که عالم معرفت‌شناسی منظومه‌ای، باید فرابالفعل، متوجه چندگانگی مخاطب و متوجه به تغییر باشد.
او خطاب به سیستم آموزشی گفت: آن قدر مخاطب عام را از اساتید نگیرید و آنها را در ویترین نگذارید. با این شاخص‌هایی که تعریف کردید مخاطب عام از دست رفته است. وقتی مخاطب از دست برود با این شاخص‌‌های فرمالیستی هیچ تحولی ایجاد نمی‌شود.
افروغ گفت: آیا ما بستر را برای نوآوری و اندیشه ورزی فراهم کردیم؟ متاسفانه ما یک چارچوب خشک علمی‌فراهم کردیم که فقط استاد باید در آن نفس بکشد. هرجا نوآوری باشد نور هست علم هم فرقی نمی‌کند چه باشد اما هرجا ابتکار باشد حسب آن هستی شناسی و معرفت‌شناسی آن نور است.
او با بیان اینکه ما در کشورمان ظلمت و مظلومیت علم را می‌بینیم یادآور شد: قرآن عشق و اندیشه دارد، مخاطب خاص و عام دارد و درست مثل نهج‌البلاغه است. این ژانر، ژانر مطهری است. آثار مطهری نشان می‌دهد که خودشان را به یک مخاطب خاص منحصر نکرده است.
این استاد دانشگاه با اشاره به نقل قولی از کتاب «جاذبه و دافعه(ع)» افزود: شهید مطهری در این کتاب می‌گوید: « در علی هم خاصیت فیلسوف است و هم خاصیت رهبر انقلابی و هم خاصیت پیر طریقت و هم خاصیتی از نوع خاصیت پیامبران . مکتب او هم مکتب عقل و اندیشه است و هم مکتب ثوره و انقلاب و هم مکتب تسلیم و انضباط و هم مکتب حسن و زیبائی و جذبه و حرکت .»
به گفته او، اگر به هستی شناسی و روش شناسی آثار مطهری نگاه کنیم می‌بینیم که ایشان معرفت شناسی منظومه‌ای را دنبال می‌کند و مخاطب عام وحدت در عین کثرت در آثار او وجود دارد.
او در پایان درباره پروژه خود در طرح اعتلا علوم انسانی که مرتبط با پیوند نظر و عمل در علوم انسانی است، توضیحاتی را ارائه کرد.
تفسیر قرآن کریم شهید مطهری نادیده گرفته شده است
مهدوی راد نیز در این نشست توضیحاتی را درباره روش تفسیر قرآن کریم علامه طباطبایی ارائه کرد و افزود: ایشان در دو بخش تفسیر المیزان می‌گوید: خداوند آیات را به گونه‌ای نظم دادند که از یک آیه می‌توانید بهره‌های فراوان ببرید.
او ادامه داد: یکی از ابعاد شخصیتی شهید مطهری که به آن پرداخته نشده مساله تفسیر قرآن ایشان است که شناخته شده نیست. ایشان یک دوره کامل را تفسیر کردند اما نهایت چیز زیادی به دست ما نرسیده است.
مهدوی راد گفت: آنقدر این تفسیر نکات ابداعی دارد که حیرت آور است. یادداشت‌ها و تفاسیر ایشان نکات فراوانی دارد که باید مورد بررسی قرار گیرد. آنچه را که علامه طباطبایی ابداع کردند و خودشان خیلی به آن نپرداختند از میان شاگردانش نظری و عمل شهید مطهری به آن پرداخته است.
برنامه‌های میان مدت و بلند مدت کرسی مطهری پژوهی
مالک شجاعی جشوقانی نیز در بخش دیگری از این نشست با بیان اینکه قرآن پژوهی استاد مطهری در تمام آثارشان، یادداشت‌ها، مجموعه چهارجلدی ایشان و سایر آثار ... دیده می‌شود گفت: کرسی مطهری پژوهی از مهرماه سال 1396 با حضور هیئت رئیسه پژوهشگاه تاسیس شد. در نخستین جلسه‌ای که با حضور علی و محمد مطهری تشکیل شد، تفاهمنامه‌ای با بنیاد علمی‌فرهنگی شهید مطهری امضا شد و در نهایت منجر به مشارکت پژوهشگاه در برنامه‌های صدمین سالگرد ایشان شد.
او ادامه داد: در سال 98 نیز، با کمک انجمن مطالعات قرآنی نخستین همایش ملی «مطهری، قرآن و مطالعات علوم انسانی» برگزار شد. همچنین ما هر سال با همکاری شبکه چهار برنامه اندیشه مطهر را داشتیم. با مجله حکمت معاصر نیز در زمینه انتشار مقالات همکاری شد.
شجاعی جشوقانی با اشاره به برنامه‌های میان مدت و بلند مدت این کرسی عنوان کرد: در برنامه میان مدت ما فعال کردن گروه پژوهشی دین و مطالعات علوم انسانی مد نظر است چراکه کارنامه بزرگانی چون شهید مطهری بدون فریاد کردن قصه دیالوگ دین و علوم انسانی است.
او گفت: در برنامه بلند مدت هم فعالیت‌هایی مد نظر است و همکاری‌هایی با دکتر احمد پاکتچی صورت می‌گیرد تا کرسی بین‌المللی دین و علوم انسانی با محوریت شهید مطهری قابل پیگیری باشد.
این مدرس دانشگاه در پایان درباره متفکرانی که در گفتمان فرار از مدرسه قرار می‌گیرند گفت: باید به افراد برای فرار از قفس آهنین دانشگاه مجال داده شود و در پژوهشگاه فضا برای تنفس فکری وجود دارد که امیدوارم از آن استفاده شود.
یکشنبه ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ - ۱۳:۴۲
نظر شما