در بخشهایی از این کتاب به روایاتی از زندگی مردم جنگزده سوریه نیز اشاره شده که تأثیرگذار است. چینش وقایع کتاب، فرم و نثر روان و خوشخوان نویسنده، این کتاب را داستانی کرده است؛ داستانی که میدانیم روزی اتفاق افتاده است و شخصیتهایش در اطرافمان میزیستهاند.
در ادامه گفتوگوی خبرنگار ایبنا با ندا رسولی را درباره کتاب «این پسر من است» که از سوی انتشارات خط مقدم منتشر شده، میخوانیم.
چه شد که موضوع زندگینامه شهید مدافع حرم را برای نوشتن انتخاب کردید؟
من رمان و داستان کوتاهنویس هستم و راستش فکر نمیکردم به حوزه مستند هم ورود پیدا کنم. این کار از طرف انتشارات به من پیشنهاد شد، در موردش فکر کردم و به این نتیجه رسیدم که شنیدن و نوشتن روایت زندگی آدمهایی که کمی قبلتر در نزدیکیمان میزیستهاند، به نوعی جنگ یا دفاع به زندگیشان وارد شده یا آنها به دلایلی انتخابش کردهاند و به واسطه این مسأله زندگیشان تحتتأثیر قرار گرفته و متحول شده، باید تأثیرگذار باشد.
در نگارش این کتاب با چه سختیهایی مواجه شدید و برای حل آن چه کردید؟
آنچه در کار مستند اهمیت دارد، تحقیق و پژوهش درست و رسیدن به واقعیتهایی است که قرار است به نگارش درآیند. نویسندگان تخیل قویای دارند و ابزار کارشان کلمه و تخیل است؛ اما وقتی بدانی قرار نیست از این تخیل استفاده کنی؛ باید بتوانی به آن جهان واقعیای که یک زندگی در آن جریان داشته اشراف پیدا کنی و این ساده نیست. در داستاننویسی نویسنده جزئیات را با تخیل خود میسازد ولی در کار مستند باید با جستجو به جزئیاتی که در از آب و گل درآمدن اثر نقش مؤثری دارند، رسید. اینها سختیهایی است که در نگارش کار مستند وجود دارند و برای من هم بود.
مهمترین ویژگی این کتاب چیست؟
خواننده این کتاب در کنار خواندن فراز و فرودهای زندگی شهیدان جعفری، میتواند تصاویری از زندگی جنگزده مردم سوریه را نیز مشاهده کند، وقتی پای جنگ به شهرها و خانهزندگی آدمها باز میشود، همه چیز تغییر خواهد کرد، همه آنچه پیشتر برایت مهم بوده، بیاهمیت خواهد شد و تنها حفظ جان اهمیت پیدا میکند و این منجر به بروز کنشهای متفاوت از شخصیتهای مختلف و روایتهای انسانی تأثیرگذاری خواهد شد. آنچه برای من اهمیت داشت این بود که بتوانم با بهرهگیری از واقعیت و تکنیکهایی داستاننویسی، کار مستند زنده و ملموسی را ارائه دهم که به انسان میپردازد و فرم داستانگونهاش آن را برای مخاطب خواندنی کرده و در نهایت معرفی درخوری از شهیدان جعفری و زندگیشان انجام شده باشد؛ دوست داشتم چنین اتفاقی بیفتد؛ امیدوارم که موفق شده باشم.
خاطرات بیان شده در کتاب «این پسر من است» چند درصد براساس واقعیت و چه مقدار بر پایه تخیل شما استوار است؟
به این نکته اشاره کردم که میشود گفت در کار مستند تقریبا تخیل وجود ندارد یا اگر وجود دارد، بسیار اندک است. نویسنده اجازه ندارد در روایت و نگارش اصل خاطرات از تخیل استفاده کند. همه چارچوبهای اصلی در رویدادهایی که در زندگی شهید رخ داده بوده و همچنین شناساندن و معرفی شخصیت شهید باید حفظ شود، اما نویسنده با اشراف بر این واقعیتها، میتواند در مواردی جزئی و برخی توصیفات، در حدی که به واقعیت و مستند بودن کار لطمهای وارد نشود از تخیل استفاده کند. در نگارش «این پسر من است» سعی کردم به این اصل قائل باشم.
مهمترین درسی که میتوان از زندگینامه این رزمنده و دیگر رزمندگان دفاع مقدس و جبهه مقاومت برای تدبیر جامعه امروز و مشکلاتی که در حال حاضر با آن مواجه هستیم بگیریم چیست؟
ایستادگی و مقاومت نقاط قوتی هستند که در هر جامعهای چه در دوران جنگ و چه در زمان صلح میتوانند منجر به تقویت روحیه افراد شوند و چنین رویکردی از جانب افراد یک جامعه، میتواند آن جامعه را از بحران نجات دهد.
درباره جنگ تحمیلی هم اختلافنظرهایی است، برای مثال روایتهایی میشود که بعدها عدهای میگویند این روایت تاریخی درست نیست و سند میخواهد. درباره مدافعان حرم هم این مشکلات دیده میشود؟
بله ممکن است چنین مشکلاتی باشد. وقتی جنگی اتفاق میافتد، بخشی از تاریخ خواهد شد، این تاریخ را باید به نوعی حفظ کرد و از تحریف یا فراموشی آن جلوگیری کرد. تاریخ شفاهی و شنیدن خاطرات کسانی که در جنگ حضور داشتهاند؛ میتواند از فراموشی وقایع و رخدادهای جنگها جلوگیری کند. به همین جهت در ابتدای گفتوگو اشاره کردم که تحقیق و پژوهش نویسنده و رسیدن به واقعیتها از مراحل سخت کار است. بهعنوان مثال اگر نویسنده در مورد یک رویداد مهم، به شنیدن روایت، از یک نفر بسنده نکند و روایات مختلف را بشنود و از زوایای متفاوت و براساس اطلاعاتی که کسب کرده، آنچه را رخ داده بوده تحلیل کند و واقعیترین روایات را بنویسد، مشکلاتی که به آن اشاره کردید کمتر پیش خواهد آمد. نویسنده میتواند به شناخت جنگی که بخشی از تاریخ است بپردازد و این تاریخ را با ادبیات پیوند بزند و به مخاطب بشناساند. ادبیات میتواند جنگ و تاریخ و شخصیتهایی را که در آن نقش داشتهاند زنده نگه دارد و به مخاطب نشان دهد.
در حوزه ادبیات مقاومت کار دیگری دارید؟
در جنگ و مقاومت پای انسان در میان است، بنابراین حرف برای گفتن زیاد وجود دارد. شاید برای همین است که چنین موضوعاتی و رسیدن به سوژههای انسانی همواره برای نویسندگان مهم بوده و بسیاری از آثار بزرگ ادبی دنیا به چنین مضمونهایی پرداختهاند...
هاینریش بل میگوید: «تا زمانی که هنوز در جایی از زخمی خون میچکد، جنگ ادامه دارد.» این ادامه داشتنها تلنگری میشود که نویسندگان تمایل داشته باشند به جنگ و تاریخ و شخصیتهایش بپردازند... بله؛ بهجز «این پسر من است» در حال نگارش رمان نوجوانی هستم. مجموعه داستانم هم با عنوان «پرنده باز تهران» نزدیک به انتشار است که به موضوع تبعات جنگ، برای شخصیتهایی که در این روزگار زندگی میکنند پرداخته است. همچنین رمان منتشر شدهام «هیچکس این زن را نمیشناسد» مربوط به جنگ جهانی دوم و اشغال ایران توسط متفین و پیامدهای بعد از آن است.
نظر شما