به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)،‌ ناشران و کتاب‌فروشان در طول سال‌های اخیر چالش‌های زیادی را پشت سر گذاشته‌اند، چالش‌هایی که طی دو سال اخیر با شیوع بیماری کرونا و رکود بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی تاثیر بسزایی در حوزه فرهنگ؛ به‌خصوص حوزه نشر داشته است.
 
یکی از چالش‌های جدی ناشران در این عرصه تولید کتاب با کاغذ ارزان‌قیمت یا کاغذ دولتی است که به دلیل توقف توزیع کاغذ یارانه‌ای طی ماه‌های اخیر، مشکلات زیادی را برای ناشران ایجاد کرده‌ است؛ مشکلات دیگری مثل اعمال سلیقه ممیزان مالیاتی، حذف معافیت پرداخت سهم کارفرما توسط بیمه برای ناشران جدید، ایجاد فضای لجام گسیخته مجازی و ورود افراد سودجو و قاچاقی به آن که از دیگر موضوعاتی است که ناشران و کتاب‌فروشان را با دغدغه‌های بسیاری مواجه کرده.
 
در این راستا، با هومان حسن‌پور،‌رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان به گفت‌وگو نشستیم تا درباره بخش عمده مشکلات و دغدغه‌های صنف کتابفروشان و ناشران صحبت کنیم و راهکارهای وی را برای برون‌رفت از وضعیت فعلی جویا شویم.
 
این‌روزها تامین کاغذ یکی از مطالبات جدی ناشران برای تولید آثار جدید است، در این زمینه وضعیت بازار نشر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
توزیع کاغذ دولتی در طول سال‌های اخیر توانسته بود قیمت کتاب را کنترل کند. اکنون تمام نهاده‌های تولید کتاب بین 700 تا 800 درصد افزایش پیدا کرده‌اند و در این میان سیستم متمرکز توزیع کاغذ دولتی توانست قیمت‌های دیگر را سرشکن کند و کتاب مانند کالاهای دیگر افزایش قیمت زیادی نداشته باشد. فرق کتاب با سایر کالاها در این است که چون کشش بازار آن ضعیف است، زمانی که بهای آن از یک حدی بالاتر برود، خودبه‌خود از سبد خرید کالایی مردم حذف می‌شود.
 
برای تامین کاغذ مورد نیاز ناشران چه پیشنهادی دارید؟
راه پیش‌رو مشخص است؛ می‌توانیم نیازهای فوری را با واردات آنی برطرف کنیم. همچنین آزادسازی کاغذهایی که دست یکی از واردکنندگان کاغذ است، راهکار دیگری‌ست که باید هرچه سریع‌تر پیگیری شود. الان حدود دو سال است که این کاغذ‌ها در انبارهای تهران مانده اما به بهانه‌های واهی، به سیستم توزیع، تحویل داده نمی‌شود.
 
به نظر شما در بحث استفاده از تولیدات داخلی می‌توان به کاغذهای داخل کشور اتکا داشت؟
به‌نظرم با نگاه به افق آینده، می‌توان زمینه را برای تولید کاغذ چاپ و تحریر مورد نیاز توسط کارخانه‌های داخلی فراهم کرد. در این زمینه از نظر فنی می‌توان سرمایه‌گذاری بیشتری انجام داد تا به خودکفایی برسیم. فکر می‌کنم اگر تولید داخل از نظر کمی و کیفی ارتقا پیدا کند و بتواند نیازهای داخل را تامین کند، برای ناشران افتخار است که بتوانند با کاغذهای ایرانی کتاب چاپ کنند. اما در حال حاضر، مساله اصلی عدم کفایت تولید داخل همچنین کیفیت این کاغذها است؛ به‌طوری که حتی آموزش و پرورش هم برای کتاب‌های خود از کاغذ خارجی استفاده مي‌کند. از سوی دیگر برخی مواقع به دلیل کیفیت پایین کاغذهای داخلی چاپخانه‌داران حاضر به استفاده از این کاغذها در ماشین‌آلات خود نیستند؛ زیرا به دستگاه‌ها صدمه می‌زند. به‌نظرم اگر این موارد اصلاح شود و این مسائل با کارشناسی‌ و تصمیم‌گیری‌های کلان بررسی شود قابل حل است. ما شدیدا دچار بحران کاغذ هستیم، صنعت نشر این روزها خیلی وضعیت خوبی ندارد و زمانی که نشر حال خوبی نداشته باشد، کتاب‌فروشان نیز دچار صدمه و آسیب می‌شوند.
 
اما بسیاری از کتاب‌فروشی‌ها مملو از کتاب‌اند و نگاهی به بازار نشان می‌دهد که خوب هم می‌فروشند.
حقیقت ماجرا این است که‌ مثل هر کالای دیگری با چرخش کالاهای جدید، کالای قدیمی‌تر فروش می‌روند. درباره کتاب هم این موضوع صدق می‌کند. از آنجایی که کاغذ کم است، تولیدات کتاب تیراژ پایینی دارند و همه کتاب‌فروشی‌ها را پوشش نمی‌دهد. به همین دلیل معتقدم که کاغذ، یک اصل کلیدی در صنعت نشر است و نباید فراموش کنیم که کتاب با کاغذ آزاد قابل چاپ نیست و اگر هم منتشر شود، قابل فروش نیست.
 
یکی دیگر از مشکلات ناشران که همواره در طول سالیان مختلف با آن روبه‌رو بودند، بحث مالیات است. با وجود معافیت مالیاتی اهالی نشر اما ما شاهد هستیم که همچنان بسیاری از فعالان این حوزه با مودیان و ممیزان مالیاتی درگیر هستند. علت آن چیست؟
به تازگی اداره امور مالیاتی به بهانه‌های مختلف برای صنف مالیات تعیین می‌کنند. این درحالی است که طبق قانون ناشران، موزعان و کتاب‌فروشان از پرداخت مالیات معاف هستند اما تبصره‌هایی در قانون آمده است که این موضوع را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به عنوان مثال یکی از این تبصره‌ها ارائه اسناد فاکتور به ممیزان است. زمانی که وارد این بحث می‌شویم مسائل جدی‌تر می‌شود، در این زمینه ما مذاکراتی داشتیم و توضیح دادیم که در کار کتاب چنین فاکتورهایی نیست، اما توجهی نمی‌شود و به تازگی نیز برخی ممیزان به آمار خانه کتاب استناد می‌کنند و مالیات را بر اساس آن تعیین می‌کنند. درحالی که در هیچ قسمت حسابداری نیامده که مالیات بر اساس تولید تعیین شود، زیرا ممکن است کتابی تولید شود، ناشر به قیمت پایین‌تر بفروشد و یک‌سری از آن‌ها در انبار بماند و نفروشد. ممیزان معتقدند که ناشر باید از سود خود مالیات پرداخت کند، در حالی که ما معاف از مالیات هستیم و حتی برخی ممیزان مالیاتی از سال 1392 برگه برای ناشر صادر می‌کند.
 
این موضوع چه صدمات و آسیب‌هایی برای اهالی نشر به همراه داشته است؟
اگر قرار باشد قانون‌گذار برای حمایت و جذبه سرمایه بخش خصوصی این صنف را از مالیات معاف کند، اما برای آن تبصره و ماده بگذارد تا ناشر مجبور به استخدام حسابدار شود، کل ماجرا تحت‌الشعاع قرار مي‌گیرد. مگر یک ناشر کوچک چقدر سود دارد که بتواند حسابدار حرفه‌ای استخدام کند؟ از سوی دیگر کتاب مشمول ارزش افزوده نمی‌شود زیرا از مشتری مالیاتی نمی‌گیرد؛ اما چاپخانه‌دار در فاکتور نهایی مالیات بر ارزش افزوده را حساب می‌کند و از ناشر می‌گیرد که همه این‌ها معافیت مالیاتی را نقض می‌کند. چنین موضوعاتی بار مضاعف بر دوش ناشران و کتاب‌فروشان می‌گذارد و انگیزه کار را از آن‌ها می‌گیرد. این موضوع در میان کتاب‌فروشان و موزعان هم وجود دارد. این روزها در بازار کتاب ما با کمبود نقدینگی شدید روبه‌رو هستیم، ما اگر قبلا بودجه‌ای داشتیم که با آن می‌توانستیم پنج کتاب چاپ کنیم امروز می‌توانیم فقط یک کتاب چاپ کنیم. در این میان ورود مباحث مالیاتی جدید به حوزه نشر نه تنها این بخش را ضعیف‌تر می‌کند؛ بلکه شرایط کار را هم سخت می‌کند. قسمت زیادی از بدنه نشر و کتاب‌فروشی کشور به جایی رسیده‌اند که سر دوراهی قرار گرفته‌اند که مجموعه خود را تعطیل کنند یا باز نگه دارند. درحالی که اگر این حرف را چهار سال قبل می‌زدیم افراد معدودی بودند که سر این دوراهی بودند.
 
در حوزه بیمه نیز ناشران مشکلاتی از قبیل لغو معافیت پرداخت حق کارفرما دارند، این موضوع را توضیح دهید.
مشکل ما با بیمه این است که در قانون گذشته زیر 5 نفر شامل معافیت پرداخت حق کارفرما می‌شد که انگیزه‌ای برای گرفتن کارمند بود که این قانون برای ناشران جدید اعمال نمی‌شود و به‌ آن‌ها می‌گویند که شامل شما نمی‌شود و باید 30 درصد حق کارفرما را پرداخت کنید. به طوری که اگر مجوز نشر از پدر یا پسر یا شخص دیگری جابجا شود این معافیت ابطال می‌شود. این درحالی است که همه این‌ها بر علیه کارآفرینی و اشتغال‌زایی است و خواسته ما این است که در دولت جدید حتما به این موضوعات توجه شود و ما نیز در تعاملات خود با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت جدید پیگیریم تا موضوع حل شود.
 
جناب حسن‌پور؛ یکی از دغدغه‌های جدی ناشران و کتاب‌فروشان وضعیت افسارگسیخته فضای مجازی و عرضه کتاب در آن است، اتحادیه برای این موضوع چه راهکاری اندیشیده است و چه برنامه‌ای در دست دارد؟
این فضا متاسفانه نظم و ساختار بازار کتاب را به هم ریخته است، الان تعداد قابل توجهی از کتاب‌های پرفروش در سایت‌ها یا فضای مجازی به فروش می‌رسند که آثار تقلبی و غیراصلی هستند. مردم کتاب خریداری می‌کنند اما بسیاری از آن‌ها کتاب اصلی ناشران نیست و توسط قاچاقچیان کتاب به صورت غیرقانونی تکثیر و سپس در این فضاها فروخته می‌شود. از این فرصت استفاده مي‌کنم و می‌گویم یکی از مشکلات جدی ما استفاده از اسامی مستعار برای فروشنده‌ها در پلتفرم‌های فروش کتاب است که خلاف قانون تجارت است؛ زیرا هر فروشنده‌ای باید به اسم و رسم خود شناخته شود تا بعدا در صورت بروز مشکل، مشتری بتوان پیگیری کند. در این پلتفرم‌ها فروشنده اسم واقعی ندارد به طوری که در هر کجا که می‌گردیم اسم و نشانی از شرکت فروشنده پیدا نمي‌کنیم. این‌ها شبه‌ناشران و افراد سودجویی هستند که از این فرصت‌ها به خوبی استفاده مي‌کنند، وقتی هم با پلتفرم‌ها مذاکره می‌کنیم می‌گویند که ما قراردادی با افراد داریم که اسامی واقعی آن‌ها محفوظ بماند. البته همان‌طور که گفتم این موضوع خلاف قانون تجارت و نظام صنفی است. اسامی خریدار و فروشنده باید مشخص باشد و همین نامشخص بودن موجب می‌شود که افراد بتوانند در سایه آن کتاب‌های غیراصل را به اسم اصل بفروشند.