به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، این روزها در هفته پژوهش به سر می‌بریم، هفته‌ای که به مناسبت 25 آذر روز پژوهش با گرامیداشت برنامه‌ها و مراسم‌های مختلف به شکلی از پژوهش در حوزه‌های مختلف تقدیر می‌شود.
 
پژوهش اگرچه در توسعه همه‌جانبه پایدار نقش برجسته و انکارناپذیری دارد اما در صنعت چاپ این‌گونه نیست؛  میان پژوهش در صنعت چاپ به حلقه‌ای گمشده و فراموش‌شده تبدیل شده است که کمتر کسی به دنبال احیا و استفاده از آن در این صنعت است.
 
این در حالی است که صنعت چاپ در کشور ما با مشکل جدی عدم وجود آمار و پژوهش‌های علمی و کاربردی روبه‌رو است و با وجود قدمت زیاد آن در ایران، هنوز اقدام موثر و تاثیرگذار پژوهشی درباره وضعیت این صنعت انجام نشده است.
 
به همین بهانه دقایقی با محمد بیطرفان، رئیس انجمن علمی فناوری چاپ ایران به گفت‌‌وگو نشستیم و درباره کمبودها و کاستی‌های پژوهشی موجود در صنعت چاپ صحبت کردیم؛ بیطرفان در این گفت‌وگو با اشاره به لزوم اهمیت پژوهش در صنعت چاپ بر این موضوع تاکید کرد که اگر به جامعه دانشگاهی و پژوهشگران اعتماد کنیم تا قبل از پایان دوره سیزدهم شاهد تحول و شکوفایی در صنعت چاپ خواهیم بود.
 
قبل از هرچیز برایمان بگویید که وضعیت پژوهش در صنعت چاپ چگونه است؟
یکی از حلقه‌های مفقوده و فراموش شده در صنعت چاپ، امور پژوهشی است. از سوی دیگر شاهدیم که بیش از 80 درصد در حوزه ماشین‌آلات و مواد اولیه در این صنعت وابستگی کامل داریم. از منظر دیگر باید گفت چاپ سومین صنعت های‌تکنولوژی دنیا است و صنعتی است که در مرزهای دانش حرکت می‌کند و دستیابی به فناوری‌های نوین موجب می‌شود کشور و آن صنعت جهش علمی و فناورانه پیدا کنند.
 
دلیل این موضوع چیست؟
یکی از دلایل اصلی این است که عدم ایجاد ارتباط تنگاتنگ با جامعه علمی، دانشگاهی و پژوهشگران در این حوزه است. از سوی دیگر متولیان و دست‌اندرکاران این حوزه متاسفانه این صنعت را به جامعه علمی کشور معرفی نکرده‌اند و پژوهشگران نیز به دلیل عدم آگاهی مناسب نسبت به وجوه مختلف صنعت چاپ، آن را به خوبی نمی‌شناسند.
 
یعنی در حوزه صنعت چاپ هیچ‌گاه تحقیق یا پژوهش قابل توجهی انجام نشده است؟!
خیر این در حالی است که بر اساس ماده ۵۶ قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲) تمام دستگاه‌های اجرائی قانون مدیریت خدمات کشوری مکلف هستند علاوه بر اعتبارات پژوهشی که ذیل دستگاه در قوانین بودجه سالانه منظور شده است، یک درصد از اعتبارات تخصیص‌یافته را برای امور پژوهشی و توسعه فناوری هزینه کنند. اما ما شاهد هستیم که در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که متولی صنعت چاپ است تاکنون از این پتانسیل استفاده نکرده و بودجه پژوهشی‌ای به این صنعت اختصاص نداده است.
 
شاید ضرورتی در این زمینه احساس نمی‌شده است یا نسبت به اهمیت پژوهش بحث نشده است، چطور این حساس‌سازی را باید انجام داد؟
امروزه بحث پژوهش و مسائل علمی و آموزشی از ضرورت گذشته است، به اعتقاد من این مساله تبدیل به الزام شده است. با توجه به اینکه صنعت چاپ یک صنعت استراتژیک است  ما کم‌کم نتایج برنامه‌ها، دیدگاه‌ها و بسترسازی‌های چند سال گذشته را امروز شاهد هستیم و می‌بینیم که مباحث علمی و پژوهشی صنعت چاپ نزد متولیان و دست‌اندرکاران و حتی فعالان صنعت چاپ ارتقا پیدا کرده است و این حاصل تلاش‌های انجمن علمی فناوری چاپ طی سال‌های اخیر است. اما لازم است که متولیان امر بودجه‌های پژوهشی را به حوزه صنعت چاپ تزریق کنند.
 
و در این میان استفاده از ظرفیت تشکل‌ها و انجمن‌های علمی چقدر ضرورت دارد؟
ببینید، مدل معروفی وجود دارد که در آن پژوهش منجر به تولید دانش و دانش منجر به نیاز و توسعه آموزش می‌شود. ما شاهدیم که رئیس‌جمهور و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از ابتدا بر تعامل با جامعه علمی و پژوهشی و دانشگاهی تاکید داشتند و بر استفاده از پتانسیل انجمن‌های علمی تاکید کردند. ما در انجمن علمی فناوری چاپ از ابتدا دنبال تحقق چنین ایده‌هایی بودیم و خوشحال هستیم که امروز کم‌کم این موضوعات جای خود را در رویکردها و دیدگاه‌های مسئولان باز می‌کنند و ما هم آمادگی داریم به عنوان یک بازوی کمکی در اختیار متولیان باشیم.
 
یکی از موضوعات مغفول در صنعت چاپ، کمبود شرکت‌های دانش‌بنیان در این صنعت است. برای حل این مساله چه راهکاری می‌توان اندیشید؟
نکته مهم دیگر این است که با توجه به اینکه ما با رشد فزاینده فناوری در همه صنایع از جمله صنعت چاپ روبروییم، لازم است که بسترسازی مناسب در خصوص فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان هم اتفاق بیفتد. در این زمینه ما باید نخبگان و سرمایه‌گذاران را برای ورود به این صنعت در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان تشویق کنیم. معتقدم که این کار ضرورت نیست بلکه با توجه به تحریم‌های ظالمانه علیه ایران یک الزام است تا به شکل‌گیری شرکت‌های دانش‌بنیان کمک کنیم و این حوزه‌ها را در صنعت چاپ فعال کنیم.
 
برخی کارشناسان صنعت چاپ بر این باورند که بحث خودکفایی در این صنعت ضرورتی ندارد و جواب نمی‌دهد. آیا اینگونه است؟
در پاسخ به این کارشناسان باید بگوییم وقتی که صنایع هسته‌ای و نظامی از نظر های‌تکنولوژی بودن در رتبه اول هستند و نخبگان کشور در صنعت نظامی و هسته‌ای و صنایع بیوتکنولوژی فعال هستند، چرا نتوانیم در صنعت چاپ خودکفا باشیم؟ البته این موضوع یک شرط دارد؛ اینکه ما به جامعه علمی دانشگاهی و نخبگان رجوع کرده‌، اطمینان کنیم و میدان بدهیم. مساله‌ای که تاکنون در صنعت چاپ اتفاق نیفتاده است، نه مشکلات و نیازهای صنعت چاپ را به جامعه علمی و دانشگاهی ارائه کردیم، نه به آن‌ها اعتماد داریم و نه میدانی به آن‌ها داده‌ایم. می‌توانم بگویم اگر به جامعه دانشگاهی و پژوهشگران اعتماد کرده و رجوع کنیم قطعا تا قبل از پایان دوره سیزدهم شاهد تحول و شکوفایی در صنعت چاپ خواهیم بود.
 
و آیا می‌توانیم در صنعت چاپ هم خودکفا شویم؟
شاید امروز صحبت از خودکفایی در صنعت چاپ کمی زود باشد، اما ما می‌توانیم در این حوزه خوداتکا باشیم و به خوداتکایی دست پیدا کنیم. امیدواریم دولت سیزدهم و دولت‌مردان آن هم این صنعت را به عنوان یک صنعت استراتژیک در عمل بشناسند و هم این تعامل و هم‌افزایی را بین صنعت و دانشگاه ایجاد کنند. در این میان ما نیز به عنوان انجمن علمی فناوری چاپ آمادگی داریم که این ماموریت را دنبال نیم و به عنوان یک پل این ارتباط را برقرار کنیم.
 
استارت‌آپ‌ها در سال‌های اخیر به بخش مهمی از چرخه اقتصاد ما تبدیل شده‌اند، اما جای آن‌ها در صنعت چاپ خالی است. در این زمینه چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟
موضوعی که در بحث پژوهش و مسائل علمی و آموزش اهمیت دارد، همانطور که گفتید موضوع استارت‌آپ‌ها و شتاب‌دهنده‌هایی است که می‌توانند فعالان این حوزه را هدایت کنند و به سمت تجاری‌سازی استارت‌آپ‌ها حرکت کنند. ضروری است که بحث استارت‌آپ‌ها در اولویت و سیاست‌گذاری‌های کلان صنعت چاپ قرار گیرد تا شاهد شکوفایی صنعت چاپ باشیم.
 
از جمله موضوعاتی که می‌توان در مباحث پژوهشی صنعت چاپ دنبال کرد چیست؟
مباحثی مثل خلق ارزش افزوده‌، گردش مالی، تاثیر یک صنعت در سایر بخش‌ها، عمومی بودن صنعت و محصولا و نقش‌آفرینی در اشتغال‌زایی، صادرات غیرنفتی و تولید ناخالص ملی از شاخصه‌هایی هستند که برای شناسایی صنایع استراتژیک به کار می‌برند. اگر بتوانیم در قالب یک طرح پژوهشی این موضوع را درباره صنعت چاپ دنبال کنیم، شاهد خواهیم بود که صنعت چاپ یک صنعت استراتژیک است که شامل همه شاخه‌هایی که گفته شد است. صنعت چاپ در حوزه‌های حیاتی و استراتژیکی مثل فرهنگ، صنایع دستی و گردشگری، آموزش، بهداشت و درمان،‌ مواد غذایی و کشاورزی، بانک و پول، فناوری‌های آ‌ی‌تی و صادرات و .. نقش پررنگی دارد و کمتر بخش و صنعتی است که صنعت چاپ نتوانسته‌ باشد در آن ارزش افزوده ایجاد کند.
 
یکی از دغدغه‌های فعالان صنعت چاپ نبود نام و نشان صنعت چاپ در اسناد بالا دستی است، آیا پژوهش و تحقیق می‌تواند به این امر کمک کند؟
نکته مهمی که وجود دارد این است که خوب است متولیان و دست‌اندرکاران با توجه به اینکه برنامه هفتم توسعه در حال تدوین است، بتوانند در قالب پیشنهاداتی با پشتوانه علمی و بر اساس نیازسنجی و امکان‌سنجی به دنبال این باشیم که صنعت چاپ هم در اسناد بالادستی حضور داشته باشد. انجمن علمی فناوری چاپ در حال مکاتباتی با سازمان برنامه و بودجه و ستاد تدوین برنامه هفتم است و آمادگی داریم در کنار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دفتر چاپ، پیشنهادات خود را به تدوین‌کنندگان برنامه هفتم توسعه ارائه دهیم.
 
یکی از چالش‌های جدی و مهم صنعت چاپ در طول دوره‌های مختلف نبود آمار مدون درباره این صنعت است، چگونه می‌توان این ضعف را پوشش داد؟
بحث نبود اطلاعات و آمار در صنعت چاپ مساله مهمی است، متاسفانه هر جا می‌رویم و حرفی از اطلاعات و آمار و جایگاه صنعت چاپ در تولید ناخالص ملی می‌شود، ما حرفی برای گفتن نداریم. در این زمینه معتقدم زمانی می‌توانیم صنعت چاپ را به درستی هدایت و راهبری کنیم که از آن اطلاعات و آمار داشته باشیم، شاهد بوده‌ایم که طی دهه‌های اخیر به دلیل نبود اطلاعات، متولیان امر نتوانسته‌اند به خوبی صنعت چاپ را راهبری کنند و بسیاری از منافع ملی را از دست داده‌ایم. در این میان امیدواریم مدیرکل جدید دفتر چاپ و نشر با توجه به سابقه حضور خود در این حوزه و شناختی که از صنعت چاپ دارد، مساله جمع‌‌آوری آمار را در اولویت موضوع طرح آمار و اطلاعات قرار دهد تا بتوانیم سیاست‌گذاری درست و مناسبی برای سال‌های آینده داشته باشیم.