خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ علی‌الله سلیمی: آثار ادبی ماندگار در بخش ادبیات عاشورایی در گستره زبان و ادبیات فارسی، بیشتر در حوزه شعر بوده و هست و در این میان، قالب ادبی داستان سهم چندانی در این زمینه ندارد. این مسئله از یک زاویه تا حدودی قابل فهم و درک است و آن، قدمت بالای شعر فارسی است که در طی سده‌‌های متعدد شاعران بزرگ بسیاری به خود دیده که بسیاری از آنها، از چهره‌های نامدار عصر خود بوده‌اند که در حد توان خود، آثاری ماندگاری در حوزه شعر آیینی به ویژه در بخش شعر عاشورایی خلق کرده و برای مخاطبان عصر خود و حتی آیندگان به یادگار گذاشته‌اند. این روند طی قرون متمادی ادامه داشته و طبیعی است که حالا ادبیات عاشورایی در بخش شعر از غنای به مراتب بیشتری برخوردار باشد؛ اما در زمینه داستان، موضوع کاملا فرق می‌کند. قدمت داستان به شکل امروزی در کشور ما به حدود یک قرن پیش می‌رسد و پیش از آن، اغلب قصه و روایت در متون کهن، نقش داستان‌های امروزی در ادبیات فارسی را بر عهده داشتند که گاه در آثار منظوم هم تجلی پیدا می‌کردند.
بنابر این، پیشتازی شعر عاشورایی نسبت به داستان عاشورایی با توجه به مرور تاریخچه این دو قالب ادبی در گذر زمان تا حدودی طبیعی جلوه می‌کند. هر چند در طی حدود یک قرن که از پیدایش و شکل‌گیری داستان نوین فارسی می‌گذرد، تعداد آثار داستانی با موضوع عاشورا قابل توجه است و در این زمینه می‌توان به برخی آثار نویسندگان معاصر همچون سیدمهدی شجاعی، علی موذنی، داوود غفارزادگان و... اشاره کرد.
نکته‌‌ی مهمی که یادآوری آن در این بخش خالی از لطف نیست، پیشتازی آثار داستانی کودک‌ونوجوان نسبت به آثار داستانی بزرگسال در بخش ادبیات عاشورایی است. این مسئله هم از آن‌جا ناشی می‌شود که اغلب آثار داستانی عاشورایی در بخش کودک‌ونوجوان، بازنویسی یا بازآفرینی حکایت‌های کهن با موضوع عاشورا در ادبیات فارسی است که پیش از این اشاره شد حکایت‌های کهن در ادبیات فارسی از قدمت بالایی برخوردار است و منابع متعددی هم در این زمینه وجود دارد که بسیاری از آنها قابل دسترسی است. نکته قابل تأمل این است که تعداد آثار خلاقه بخش ادبیات عاشورایی در حوزه کودک‌ونوجوان هم مانند ادبیات داستانی بزرگسال چندان قابل توجه نیست و همان‌طور که اشاره شد اغلب این آثار بازآفرینی همان حکایت‌های کهن است که از خلاقیت ادبی چندانی بهره نمی‌برد.
شاید یکی از دلایل این امر، یعنی کم‌رنگ بودن داستان‌های خلاقانه در حوزه ادبیات عاشورایی، ضرورت توجه به مستندات تاریخی و همچنین قداست نهفته در فرهنگ عاشوراست که تخیل صرف نویسنده را چندان بر نمی‌تابد. این نکته از آن جهت قابل توجه است که یکی از مصالح اصلی داستان‌های نوین و خلاقه، عنصر تخیل است که هر چقدر قوی‌تر باشد می‌تواند به سیالیت اثر و خیال‌انگیز بودن آن کمک کند. در حالی که در داستان عاشورایی بنا نیست نویسنده برپایه تخیل خود داستان بنویسد. شاید برای همین است که نویسندگان کودک‌ونوجوان با آزادی عمل بیشتری به سراغ بازآفرینی روایت‌ها و حکایت‌های کهن با موضوع فرهنگ عاشورا می‌روند و آثار متعددی در این زمینه خلق می‌کنند که کارنامه این بخش در ادبیات داستانی عاشورایی را قابل توجه می‌کنند.
دوشنبه ۱۷ مرداد ۱۴۰۱ - ۱۱:۵۱
نظر شما