به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، رونق گردشگری بین کشورها، ثبات منطقه‌ای را به همراه دارد و در یک فرآیند کلی‌تر به ثبات تمام جهان می‌انجامد و در این میان گردشگری مذهبی یک صنعت گردشگری جدید است که باعث درآمیخته شدن آداب اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی متفاوت کشورهای مختلف به وسیله این صنعت شده است. از بررسی این کتاب‌ها نکاتی مانند جایگاه ویژه امامان شیعه در بین مسلمانان و خصوصا امام سوم شیعیان امام حسین(ع) مشهود است. با توجه به اینکه پیاده‌روی اربعین در این سطح وسیع پدیده‌ای نوظهور است، این سری از کتاب‌های گردشگری مذهبی منحصرا به راهپیمایی اربعین نپرداخته‌اند، اما در همه آنها مفاهیمی از جمله فداکاری، سخاوت، ایثار، دشمن‌ستیزی، بندگی خدا و حق‌طلبی نهفته است. همه این کتاب‌ها سعی دارند تا به تبیین نقش گردشگری مذهبی در گردآوری و اتحاد شیعیان بپردازند و به همگرایی و هم‌سویی جوامع شیعی در منطقه با ایران کمک کنند.

در ادامه نگاهی داریم به کتاب‌هایی که در زمینه گردشگری مذهبی به چاپ رسیده‌اند:



اسلام و گردشگری
سال نشر:1401
ناشر: کتابسرای اهورا
کتاب «اسلام و گردشگری» نوشته مجید اردش، فرزانه حقیقت قهفرچی و امیرعباس نجفی‌پور است. در این کتاب به شرح مباحث و نظراتی در گردشگری و سیاحت پرداخته شد که اسلام بر روی آن تاکید دارد. ابتدا  اهمیت سفر در اسلام و قرآن مورد بحث قرار گرفت و به اینکه در کل سیر و سیاحت در قرآن تا چه میزان اهمیت دارد و به نمونه‌ها و الگوهایی از اشخاص و امت‌های گذشته استناد شده است. همچنین به اهمیت سیر و سیاحت از دیدگاه احادیث نیز در این کتاب اشاره شده است.
 
در بخش دیگری از كتاب «اسلام و گردشگری» انواع سفر با توجه به قرآن و احادیث توضیح داده شده است که با توجه به قرآن و احادیث اهداف و انگیزه‌های سفر چیست و انواع سفرها از دیدگاه اسلام کدام است. در واقع سفرها در اسلام از عبادی و زیارتی تا جهاد و صله‌رحم و سفرهای تفریحی را شامل می‌شود، که در این کتاب درباره همه اینها به تفکیک شرحی ذکر شده است.
 
در بخش بعدی کتاب در رابطه با آداب سفر و گردشگری از نظر اسلام شرحی آمده است كه این بخش از اخلاق فردی مسافر گرفته تا اعمال عبادی و حتی اخلاق اجتماعی در سفر را شامل می‌شود. همچنین شرایط یک مسافر و مقدمات یک سفر خوب نیز بیان شده است. در بخشی دیگر از کتاب «اسلام و گردشگری» مولفان به جایگاه گردشگری در کشورهای اسلامی پرداخته‌اند، اینکه چه کشورهای مسلمانی در امر گردشگری و سیاحت توسعه‌یافته هستند و چه عواملی سبب عقب‌ماندگی گردشگری در کشورهای اسلامی شده است، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. 

در این کتاب ریشه‌های اسلام‌هراسی، دلایل اسلام‌هراسی، آثار اسلام‌هراسی بر گردشگری، تاثیر اسلام‌هراسی بر اقتصاد گردشگری جامعه میزبان و آثار منفی اقتصادی و اجتماعی اسلام‌هراسی بر حوزه گردشگری مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و در فصل پایانی کتاب به صورت مختصر به بحث گردشگری اسلامی در ایران و اثرات دینی گردشگری پرداخته شده است.



گردشگری مذهبی
سال نشر: 1400
ناشر: سخنوران
کتاب «گردشگری مذهبی» نوشته رضا کریمی خوزانی است. در کتاب «گردشگری مذهبی» آمده است: زیارت اربعین منتسب به امام سوم شیعیان بوده و از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. این رویداد سبب شکوفایی و رشد ارزش‌های مادی و معنوی شیعیان منطقه می‌شود و مفاهیم بلندی مانند فداکاری، سخاوت، ایثار، دشمن‌ستیزی، بندگی خدا و حق‌طلبی در آن نهفته است.
 
این کتاب با بهره‌گیری از مطالعات گذشته و به کارگیری روش نسبتا متفاوت، جنبه‌های پنهان و دیدگاه‌های ناگفته گردشگری مذهبی و نقش انسجام‌دهی بین جوامع شیعی را بیان کرده است و با استدلال‌های منطقی روند مشخصی از سیاست درست همراه با اصول مذهبی-گردشگری را مورد بحث و گفت‌و‌گو قرار داده است.
 
در کل می‌توان گفت؛ این کتاب به دنبال تبیین نقش گردشگری مذهبی در گردآوری و اتحاد شیعیان است، اینکه گردشگری مذهبی چه تاثیری بر روابط جوامع شیعی در خاورمیانه داشته و متعاقبا بر همگرایی جوامع شیعی در کشورهای دیگر با ایران چه تاثیری دارد.
 
کتاب «گردشگری مذهبی» بر این نکته تاکید دارد که زیارت اربعین چگونه می‌تواند به هم‌سویی جوامع شیعی در منطقه با ایران کمک کند و اینکه چه تاثیری در همگرایی فرهنگی کشورهای اسلامی و جوامع شیعی دارد.



گردشگری مذهبی
سال نشر:1399
ناشر: کاشف علم
کتاب «گردشگری مذهبی» گردآوری و تدوین دکتر رضا فرضی است که انتشارات کاشف علم چاپ و راهی بازار نشر کرده است. در این کتاب آمده است گردشگری مذهبی پدیده نوظهوری نیست بلکه قرن‌های متمادی است که افراد به دلایل مختلف از جمله، کنجکاوی، عبادت و شرکت در مراسم مذهبی به مکان‌های مذهبی و مقدس سفر می‌کنند. شهرهای زیارتی شهرهایی هستند که اعتقادات مذهبی قوی‌ترین عامل جغرافیایی در ایجاد مذهبی این‌گونه شهرها بوده‌اند. این کتاب شهرهای زیارتی در عربستان مکه معظمه و مدینه منوره، در عراق کربلا و نجف و همچنین سایر شهرهای مذهبی در سراسر دنیا را نام برده و بر این اعتقاد است که شهر مشهد به دلیل شرایط خاص جغرافیایی، مذهبی و فرهنگی دارای موقعیت خاص در کشور است. حضور سالانه حدود 30 میلیون زائر در کلان  شهر مشهد با توجه به جمعیت آن حاکی از این امر است که مدیریت پذیرش گردشگری در این شهرها و به خصوص در این مقیاس حجیم امری واجب است.
 
این کتاب بر این باور است که یکی از مهم‌ترین و کهن‌ترین عوامل و انگیزه‌های مسافرت انسان، باورهای مذهبی و احساسات دینی بوده است. انسان از ابتدای تاریخ مکان‌هایی را مقدس می‌دانسته و به منظور تامین نیازهای روحی، روانی و مادی خود به زیارت و دیدن آن مکان‌های مقدس می‌رفته است. به طور مثال کعبه بتخانه اعراب پیش از اسلام بود و با پیدایش اسلام زیارتگاه میلیون‌ها مسلمان شده است.



گردشگری و سیاحت از منظر معصومین
سال نشر:1399
ناشر: آثار فکر
نویسندگان کتاب «گردشگری و سیاحت از منظر معصومین» دکتر طهماسب طالبی و سیروس قنبری معتقدند که با توجه به اینکه صنعت گردشگری عامل مؤثر در توسعه فرهنگی در سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی به شمار می‌رود و در ایجاد صلح و ثبات منطقه‌ای و بین‌المللی و افزایش تعاملات علمی، رشد تولیدات اقتصادی، اجتماعی، وحدت جوامع تحول و تکامل ارزش‌ها و آداب و سنن مؤثر و به عنوان وسیله ارتباطی و ابزار دیپلماسی فرهنگی نقش مؤثری در تعامل بین فرهنگ‌ها ایفا می‌کند، می‌تواند فضایی پدید آورد که صلح میان ملت‌ها و حفظ و تکریم هویت‌های فرهنگی هر چه بیشتر صورت پذیرد.
 
این کتاب بر آن است با توجه به دستورات قرآن کریم و متون دینی به نقش و اهمیت گردشگری بپردازد و ارزش گردشگری دینی در دیپلماسی فرهنگی و وحدت جهان اسلام را بررسی کند و بر این نکته تکیه دارد که فرهنگ گردشگری بسیار مهم است. اول باید این فرهنگ را در کشور خودمان نهادینه کنیم. اگر فرهنگ نهادینه شود، بسیاری از مشکلات حوزه گردشگری حل می‌شود. گردشگری باید با معرفت همراه باشد. باید با معرفت برویم و با معرفت هم برگردیم. در قرآن کریم بسیار به گردشگری اهمیت داده شده است. در قرآن‌کریم آمده است به سیر و سیاحت بپردازید، ببینید و تفکر کنید. تدبر و اندیشیدن در سفر بسیار مهم است. سفر می‌تواند درس زندگی بسیار بزرگی باشد.
در کتاب «گردشگری و سیاحت از منظر معصومین» تاکید شده است، بزرگترین منبعی که به گردشگری سفارش کرده قرآن کریم است. این کتاب آسمانی تاکیدات بسیاری در مورد گردشگری دارد. می‌فرماید، بهترین قصص را برای چه بیان می‌کنیم؟ خواندن فقط مهم نیست، بلکه اندیشیدن هم مهم است. بعد از ظهور اسلام سیر و سفر در دنیای اسلام وارد مراحل جدیدی شد. در سفر باید روحیه مدارا و رافت داشت. رونق سفر و گردشگری باعث به وجود آمدن شغل‌های مختلف شده است. متداول شدن سفر در دنیای اسلام به دلیل تاکیدات قرآن کریم بود. 13 آیه در قرآن کریم به سیر و سیاحت سفارش کرده است.



گردشگری مذهبی
سال نشر: 1398
ناشر: همای سبز
کتاب «گردشگری مذهبی» گردآوری و تدوین سیدمهدی موسوی‌نژاد است که توسط انتشارات همای سبز چاپ و راهی بازار نشر شده است. در این کتاب مفهوم گردشگری شرح داده شده و سپس به بیان گردشگری مذهبی پرداخته شده است. این کتاب گردشگران مذهبی و گردشگران زیارتی را دو مقوله جدا از هم می‌داند که گردشگری زیارتی زیرمجموعه‌ای از گردشگری مذهبی است.
 
در این کتاب آمده است؛ زمانی که فردی از آثار و اماکن تاریخی مانند مساجد بازدید می‌کند گردشگری مذهب انجام می‌دهد ولی زمانی که از یک بقعه بازدید می‌کند و اعمال زیارت را به جا می‌آورد گردشگری زیارتی انجام می‌دهد. در گردشگری مذهبی هدف فقط انجام امور زیارتی نیست. ممکن است از جاهای غیر زیارتی هم دیدن کند.
 
این کتاب به طورکلی جاذبه‌های مذهبی را به هشت دسته تقسیم‌بندی کرده است. مساجد، امام‌زاده‌ها و بقعه‌ها، آرامگاه‌ها و مقبره‌ها، تکیه‌ها و حسینیه‌های قدیمی، آتشکده‌ها و آتشگاه‌ها، صومعه‌ها و خانقاه‌ها.
 
این کتاب گذری دارد به اماکن مذهبی تاریخی مرتبط با پیامبران الهی و مکان مذهبی و مقابر و تا حدودی به بقاع متبرکه امامان و امام‌زاده‌ها می‌پردازد. در این کتاب آمده است؛ از جمله ویژگی‌های سفرهای مذهبی این است که گردشگران در جستجوی معنویات هستند و افراد هر طبقه اجتماعی و تمام ادیان می‌توانند به این سفرها بروند.



تحلیل رفتار جهانگردی و تعامل فرهنگی
سال نشر:1397
ناشر: سایه‌گستر
در کتاب «تحلیل رفتار جهانگردی و تعامل فرهنگی» تالیف دکتر طهماسب طالبی و مهدیه صالحی گردشگري به مجموعه فعاليت‌هايي اطلاق مي‌شود که در جريان مسافرت يک گردشگر اتفاق مي‌افتد. چهار بعد متفاوت گردشگري شامل «گردشگر»، «مشاغلي که کالاها و خدمات را براي گردشگران فراهم مي‌کنند»، «دولت - جامعه» و «جامعه ميزبان» مي‌باشد. در اين کتاب ضمن بيان ارزش و اهميت گردشگري در دوره‌هاي مختلف و نيز تأکيد اسلام به گردشگري و نوع برخورد با آنها به فرهنگ و تفاوت آنها اشاره مي‌شود. همچنين کتاب نحوه برخورد با توريست‌ها و نحوه اصول مشتري‌مداري را در مقابل جهانگردان بررسي مي‌کند.
 
در این کتاب بیان شده است که دین مبین اسلام نسبت به مفهوم گردشگری و سیاحت دیدگاه مستقلی دارد. اسلام گردشگری را حمل بر امور والا و ارزش‌های اخلاقی می‌داند. چرا که این صنعت پیش از اسلام، دارای مفهومی مرتبط با مشقت روح و روان و نیز اجبار انسان برای سیر و سفر در زمین بود و با طلوع خورشید تابناک اسلام، خط بطلانی بر این مفهوم سلبی گردشگری کشیده شد.
 
در این کتاب آمده است؛ برای گردشگری و سفر، دین اسلام آداب خاص خود را دارد و سفر را از لوازم زندگی و ضرورت‌هایش می‌داند. برای فریضه حج آداب خاص خود را دارد و برای دیگر سفرها هم احکامی دارد از جمله قصر و جمع نمازها در سفر و واجب نبودن روزه رمضان بر مسافر. می‌توانیم برنامه‌ای مشخص و اهدافی برای گردشگری برگرفته از تعالیم اسلامی داشته باشیم. می‌توانیم از صنعت گردشگری به عنوان وسیله‌ای برای دعوت به اسلام با شکل صحیح آن بهره بگیریم و برای مردم چهره نورانی اسلام را نشان دهیم.



بررسی وضعیت گردشگری مذهبی ایران
سال نشر:1396
ناشر:آزاداندیشان
کتاب «بررسی وضعیت گردشگری مذهبی ایران» تالیف رضا خادم‌الرضا به نوعی برنامه‌ریزی ارتقای ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های گردشگری با استفاده از برنامه‌ریزی استراتژیک و بهره‌گیری از روش swot است. در این کتاب سعی بر آن بوده تا با استفاده از مدل تجزیه و تحلیل swot به درک و شناخت کافی از نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها و بررسی محدودیت‌ها، امکانات، سطح نیازهای گردشگران و به طورکلی وضعیت گردشگری کشور مذهبی ایران پرداخته شود.
 
در این کتاب بررسی و شناخت مکان‌های مذهبی کشور، ارایه راهکارهایی برای بهبود شرایط و امکانات این مکان‌ها برای جذب گردشگران، شناسایی جایگاه گردشگری مذهبی در کشور، شناسایی مهم‌ترین تنگناها و موانع صنعت گردشگری مذهبی ایران در زمینه‌های جذب گردشگران خارجی و درآمد حاصل از ورود این گردشگران، بررسی و تحلیل سیاست‌ها و اقدامات صورت گرفته در ایران برای توسعه گردشگری مذهبی با تاکید بر گردشگری خارجی مورد بررسی قرار گرفته است.
 
کتاب «بررسی وضعیت گردشگری مذهبی ایران» گردشگری مذهبی را در زمره قدیمی‌ترین و پررونق‌ترین گردشگری‌های گذشته و حال سراسر جهان می‌داند که دشواری‌های اقلیمی یا بدی آب و هوا نیز مانع آن نمی‌شود و قدمت آن به قدمت خود فرهنگ دینی می‌رسد.



کلیاتی بر اقتصاد گردشگری
(با تاکید بر گردشگری مذهبی)
سال نشر: 1395
ناشر: راز نهان
کتاب «کلیاتی بر اقتصاد گردشگری(با تاکید بر گردشگری مذهبی)» تالیف معصومه آقاجانی و زهرا خیری‌دوست است. این کتاب در چهار بخش تنظیم شده است که بخش اول بر اقتصاد گردشگری، بخش دوم بر گردشگری مذهبی، بخش سوم بر خلاصه، نتیجه‌گیری و پیشنهادات و بخش چهارم بر ضمائم تکیه دارد. در این کتاب آمده است: مسلما با نگاهی عمیق در میان ادیان مختلف، جهانگردی و گردشگری را به عنوان پدیده‌ای هدفدار دارای مفهومی بالنده و رشددهنده خواهیم یافت.
 
 همچنین درمی‌یابیم که موضوع سیاحت و جهانگردی در فرهنگ و تمدن اسلامی با اندیشه و اعتقاد و باور مسلمین پیوندی محکم داشته و قرآن مجید گردشگری را نوعی جهان‌دیداری، جهان‌اندیشی و جهان‌بینی می‌داند. با مطالعه دقیق و موشکافانه آیات قرآن و روایات ائمه اطهار(ع) مشاهده می‌کنیم که سنگ زیربنای تمدن اسلامی را همین سیاحت و گردشگری شکل بخشیده و جغرافیا، تاریخ‌گردی و زیارت از همان ابتدا مورد تاکید دین مبین اسلام بوده است. علاوه بر آن درک صحیح از مفاهیم اقتصادی پایه به عنوان پیش‌نیازی برای تجزیه و تحلیل‌های صحیح از مسایل اقتصادی و ارایه راهکارهای مناسب اقتصادی، تلقی می‌شود.



گردشگری مذهبی
 با تاکید بر اماکن مذهبی توریستی جهان
سال نشر: 1395
ناشر: سخنوران
کتاب «گردشگری مذهبی» با تاکید بر اماکن مذهبی توریستی جهان و ایران نوشته سیروس قنبری و ناصر آبروش با این رویکرد تالیف شد که اماکن مقدس و مذهبی کل دنیا را به مخاطب بشناساند. در این کتاب سعی بر آن بوده است تا ویژگی‌ها و مکان‌هایی که این اماکن مقدس در آن قرار دارند، شناسانده شوند. مولفان این کتاب سعی دارند تا این اماکن را به خوبی بشناسند و آنها را بشناسانند. سعی می‌شود مقایسه‌ای صورت بگیرد که  کدام یک از این اماکن مقدس دارای اهمیت بیشتری هستند. در این کتاب مساجدی در مالزی و اندونزی، امارات و بحرین و مراکز مذهبی معتبر و شناخته شده، معرفی شده و بعد از اینکه معرفی اماکن مقدس جهانی به پایان رسید به اماکن مقدس ایران پرداخته شده است.
 
در این کتاب سعی شده است تا از ایران شهرهایی را که به نوعی اماکن و مساجدشان مقدس است، معرفی شود. از شهر قم، حرم حضرت معصومه(س)، جمکران، مشهد مقدس، اصفهان، حرم مطهر شاهچراغ در شیراز و در کل شهرهایی که اماکن مقدس‌شان زبانزد است، آورده شده است. مختصری در مورد هر مکان مقدس توضیح داده شده و بعد از آن برای اینکه خواننده با ادیان آشنا شود، معرفی مختصری از ادیان دنیا آورده شده است که ادیان الهی کدام هستند و خاستگاه این ادیان کدام کشورها بوده است. ادیان غیرالهی کدام هستند و چه ویژگی‌هایی دارند. بعد از آن به معرفی ادیانی پرداخته شده است که از گذشته در کشور ما وجود داشت که برخی هنوز فعالیت مذهبی و دینی خود را دارند و برخی دیگر فعالیتی ندارند.

در نهایت یک فصل در پایان کتاب به گردشگری مذهبی در استان اصفهان اختصاص یافته است. مثلا به مساجد جامع شهرستان‌های استان اصفهان پرداخته شده و با  شرح مفصلی این اماکن به خوانندگان معرفی شده است. با این رویکرد که این اماکن در کجا واقع شده‌اند، چه تاریخی دارند، دارای چه قدمتی هستند. در حقیقت رویکرد این کتاب شرح اماکن مقدس جهانی، منطقه‌ای یعنی خاورمیانه، ایران و در نهایت شرح اماکن مذهبی اصفهان است. یعنی مولفان سعی داشتند از کل به جزء برسند.  



گردشگری اسلامی
سال نشر:چاپ اول 1391/چاپ سوم1395
ناشر: آرما
کتاب «گردشگری اسلامی» تالیف مهدی جمالی‌نژاد است. در این کتاب مولف بر این نکته تاکید دارد که امروزه دین و فرهنگ به صورت عوامل موثری درآمده‌اند که می‌توانند تنش‌ها و تعارض‌های بین‌المللی را کاهش دهند. این امر بارها به اثبات رسیده است که هرگاه فرهنگ و ارزش‌های ملتی نادیده انگاشته شود، نتایجی غم‌انگیز به بار خواهد آمد. گردشگری به خصوص گردشگری اسلامی سبب می‌شود که افراد مناطق مختلف جهان و به ویژه کشورهای اسلامی یکدیگر را ملاقات کنند و با یکدیگر تماس برقرار کرده و بتوانند به کشف دنیاهای جدیدی بپردازند و این همه از ویژگی‌های منحصربه‌فرد گردشگری است که سبب همگرایی بیشتر بین ملت‌ها می‌شود.

 
کتاب حاضر با هدف همگرایی و وحدت هر چه بیشتر کشورهای مسلمان و همچنین توسعه همه جانبه آن در پنج فصل تدوین یافته است. فصل اول به بیان کلیات و مفاهیم اساسی در باب گردشگری اسلامی و جوانب آن پرداخته است. فصل دوم دربردارنده مبحثی در گردشگری فرهنگی و نقش گردشگری اسلامی در تقویت فرهنگ و تعامل فرهنگی بین کشورهای اسلامی است؛ فصل سوم در راستای شناخت روند تاریخی گردشگری مذهبی، انواع آن، ویژگی گردشگری مذهبی، گردشگری مذهبی در ادیان مختلف و بیان مهم‌ترین مکان‌های مذهبی جهان و دنیای اسلام اشاره کرده است. در فصل چهارم به طور اختصاصی به مبحث گردشگری اسلامی پرداخته شده و سعی شده است که اهمیت و جایگاه و فرصت‌های آن را در آینده با توجه به تحولات علوم و فنون به طور مفصل بیان کند و در فصل پنجم به بیان جایگاه گردشگری اسلامی در بین دول مسلمان و اهمیت آن در همگرایی و وحدت اسلامی پرداخته شده است.