به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، آیین بزرگداشت میلاد پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلم عصر چهارشنبه 20 مهرماه به سنت نیم قرن گذشته بر پایه وقف‌نامه حاج حسین آقا ملک در کتابخانه و موزه ملی ملک برگزار شد. در این آیین محمدرضا رضوان‌طلب، رییس کتابخانه و موزه ملی ملک، محمدرضا هدایت‌پناه، عضو هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در موضوع «صحابه‌نگاری فریقین» و دکتر مصطفی ذوالفقارطلب، عضو هیات علمی گروه فقه شافعی دانشگاه تهران در موضوع مهم‌ترین کتاب‌های اهل سنت در سیره نبوی سخن گفتند.
در ابتدای این مراسم محمدرضا رضوان‌طلب، رییس کتابخانه و موزه ملی ملک ضمن خوشامدگویی به حاضران گفت: خیرمقدم حضور شما سروران گرامی و ارج می‌نهیم حضور شما را در این گردهمایی علمی. ما مکلف هستیم آیین‌هایی را در طول سال برگزار کنیم. با توجه به اینکه اینجا محفلی علمی است پس گفت‌و‌گوهای ما هم باید صبغه علمی داشته باشد. به هر بهانه‌ای که مجلس برپا می‌شود باید یک بهره‌برداری علمی باشد.
وی افزود: پیامبر ما پیامبری است که با در دست داشتن کتابی که می‌تواند کتاب علمی از گهواره تا گور باشد، اعلام رسالت کرد. وحی اشاره به ضرورت علم‌آموزی دارد. سوره علق چند مساله را مورد توجه قرار داده است. ضرورت علم‌آموزی، یادگیری شگفتی‌های خلقت که می‌تواند بهترین راه به سوی خالق باشد، رابطه مشفقانه خالق و مخلوق.
رییس کتابخانه و موزه ملی ملک در ادامه بیان کرد: در سال 9 برنامه بر طبق آیین‌های بخشنامه‌ای برگزار می‌کنیم که واقف بر این 9 برنامه تاکید داشت، این برنامه‌ها عبارتند از؛ جشن میلاد پیامبر اسلام(ص)، مبعث حضرت رسول، میلاد امام علی (ع)، تولد حضرت زهرا (س)، میلاد امام مجتبی(ع)، میلاد امام حسین (ع)، میلاد امام رضا (ع)، سالگرد واقف. همچنین مراسم سوگواری از 7 تا 11 محرم برقرار است که این آیین در متن وصیتنامه آمده است.
در ادامه این آیین دکتر محمدرضا هدایت‌پناه، عضو هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: کتابی که در مورد «صحابه‌نگاری» نوشته‌ام، اثری است که 12 سال بر روی آن کار کرده‌ام. از سال 80 در گروه تاریخ حوزه و دانشگاه طرح دانشنامه سیره نبوی را در 5 قسمت که یک قسمت آن دانش صحابه‌نگاری بود، به دکتر جعفریان ارایه کردم. از آن زمان هنوز در بخش صحابه‌نگاری هستیم و بخش‌های دیگر در دست نگارش است.
وی افزود: در ابتدا دانش چندانی در مورد دانش صحابه‌نگاری نداشتیم، اینکه کتاب‌هایی نوشته شده در رابطه با صحابه چه سیر و تحولاتی را طی کرده بود، نیاز به مطالعه داشت. این کار را شروع کردم، به گمان اینکه در یک یا دو سال کار تمام می‌شود اما دیدیم که کار گسترده و بسیار سنگین است و 12 سال از عمر من در این کار صرف شد.
هدایت‌پناه بیان کرد: در این کتاب به تعریف صحابه و صحابه‌نگاری پرداخته‌ایم، راه‌های اثبات صحابه مورد بررسی قرار گرفته است. طبقات صحابه، تفاوت معجم‌نویسی صحابه و معرفه‌نویسی صحابه، صحابه از منظر اهل سنت، شیعه، قرآن و صحابه مورد بررسی قرار گرفته است. این دانش با تسمیه‌نگاری مرتبط است. اسماء یا تسمیه قدیمی‌ترین یا اولین کتابی است که در دانش صحابه‌نگاری نوشته شده است. تسمیه عبیدالله بن ابی رافع، هشام کلبی، محمدبن صباح زعفرانی، تسمیه اجلح بن عبیدالله کندی کوفی م140/145؛ المعرفه عباد بن یعقوب رواجنی م 250، فضل الکوفه و من نزلها من الصحابه م283، فضائل‌الصحابه ابن ابی الثلج م 325؛ من روی عن علی من الصحابه و چند کتاب دیگر از جلودی م332؛ تسمیه ابن عقده م333؛ معجم الصحابه ابن قانع م351 و کتاب الصحابه جعابی م355.
وی در ادامه گفت: از نظر گونه‌شناسی محمدابراهیم شیبانی مولف معجم ما الف عن الصحابه و امهات المومنین و آل البیت(رضی‌الله عنهم) و از نظر زمانی و مکانی در قرن اول فقط تسمیه عبیدالله بن ابی رافع را داریم. در قرن دوم و سوم در ایران 8 صحابه‌نگار، در عراق 9؛ حجاز 2؛ شام 2؛ مغرب و مصر 4نفر مشهور هستند از جمله بخاری، مسلم، عبدان مروزی، ابن ابی خیثمه، مطین، کدیمی، ابن سعد و...
هدایت‌پناه افزود: در قرن چهارم 17 صحابه‌نگار بزرگ و صاحب نام ایرانی و ایرانی تبار از جمله باوردی، بغوی، ابن شاهین، ابن حبان، ابن سکن و...، در عراق کنونی 7 صحابه‌نگار؛ شامات 3 نفر، حجاز 1 نفر که مشهورترین این افراد عبارتند از علی بن مدینی، ابن قانع، ابن سکن، دولابی، ابوالفتح ازدی، حمصی و دارقطنی. در قرن پنجم در ایران 5 صحابه‌نگار، مغرب 3، حجاز 1، که مشهورترین این افراد عبارتند از ابونعیم اصفهانی ابن عبالبر اندلسی، ابن یونس شیرازی و الوالعباس مستغفری.
وی در ادامه گفت: در قرن ششم در مغرب 4 نفر، ایران 2، عراق 2 و شام یک صحابه‌نگار مشهور داریم. در قرن هفتم مشهورترین و جامع‌ترین کتاب اسدالغابه از ابن اثیر جزری عراقی است و در قرن هشتم مشهورترین صحابه‌نگار شمس‌الدین ذهبی با کتاب تجرید اسماء‌الصحابه و پس از او ابن سیدالناس و صفدی است. در قرن نهم مشهورترین صحابه‌نگار ابن حجر عسقلانی با کتاب الاصابه فی تمیز الصحابه است.
این پژوهشگر با بیان اینکه اگر شیعه را بنیانگذار صحابه‌نگاری بدانیم، اغراق نکرده‌ایم، افزود: اهل تسنن هم در مورد این موضوع تلاش‌های مستمر در حدود 10 قرن داشته‌اند اما علمای شیعه در این دانش نقش اصلی داشتند. در شرق ایران 2، شمال ایران 4، فارس 2، مرکز و ایالت جبال 6، خوزستان1 و خراسان 16 نفر در صحابه‌نگاری نقش داشتند.
هدایت‌پناه در ادامه بیان کرد: در بحث صحابه‌نگاری، مکاتب صحابه‌نگاری به دو بخش ساختاری و محتوایی تقسیم می‌شود. مسیر کلی صحابه‌نگاری حول محور حدیث چرخیده است و صحابه کسی است که از پیامبر حدیثی روایت کرده است. هر کسی که مسلمان بوده و پیامبر را دیده و مرتد نشده است، جزو صحابه آن حضرت قرار می‌گیرد که من سعی کردم در نگارش کتاب «صحابه‌نگاری» این ساختار را مدنظر داشته باشم و راه اثبات صحابه بودن این است.
وی افزود: البته معرفی و بازسازی صحابه‌نگاری‌های مفقوده شیعه، معرفی و بررسی و بازسازی صحابه‌نگاری‌های مفقوده اهل سنت، مکاتب صحابه‌نگاری از جمله تعریف، انگیزه، مزایا و نواقص و از نظر ساختاری، حدیثی و شرح حال‌نویسی و همچنین از نظر محتوایی یعنی کلامی و تاریخی و علل و عوامل ازدیاد صحابه و راهکارها مورد بررسی قرار گرفته است. البته این کار اولیه است و همین کتاب می‌تواند در قالب 10 تا 15 جلد کتاب شرح و بیان شود. کاری که نه در شیعه و نه در اهل تسنن انجام نگرفته است.
در ادامه این آیین دکتر مصطفی ذوالفقارطلب، عضو هیات علمی گروه فقه شافعی دانشگاه تهران گفت: ادوار تاریخی سیرت‌نویسی با تاکید بر سیره ابن هشام است. در ابتدا به مفهوم سیره می‌پردازیم. آیا سیره همان تاریخ است. آیا روایت است، ماهیت و روایت سیره‌شناسی به چه معناست. سیره‌شناسی عبارت است از تاریخ صدر اسلام و به طور جزیی به زندگی پیامبر از کودکی تا بعثت و رحلت آن حضرت می‌پردازد.
وی افزود: در اینجا باید به چند نکته توجه کنیم؛ اول اینکه پیش از بعثت تاریخ مکتوبی از عرب وجود نداشته مگر به طور شفایی مسایل مربوط به انساب و نیاکان، چاه زمزم و قهرمانی‌های عرب انتقال می‌یافت. به صورت مکتوب گزارش نشده است و تا پایان دوره خلفای راشدین سیره‌نویسی مرسوم نبوده است بلکه تدوین قرآن معروف بود. چون بیم آن می‌رفت که قرآن با حدیث پیامبر خلط شود. قرآن مکتوب بود.
ذوالفقارطلب در ادامه بیان کرد: نکته دوم در مورد اینکه سیره‌نویسی از چه زمانی آغاز شد باید عرض کنم که حضور پیامبر قبل از تاریخ بوده است. یعنی ابتدا قرآن مکتوب شد، بعد سنت نبوی نوشته شد یعنی قبل از نوشتن قرآن و احادیث پیامبر، چیزی به نام سیره وجود نداشته است. احادیث پیامبر اعم از مسایل اعتقادی و روایاتی وجود داشت که سیره پیامبر بخشی از آنها بود.
وی افزود: اولین نوشته به عنوان سیره به صورت پراکنده در خلال حدیث نبوی بود و بعد از آن به طور خاص توسط افراد انگشت‌شماری تدوین شد اما اگر چیزی تدوین شده است اما مکتوب به دست ما نرسیده است. تاریخ طبری بخشی از گزارش‌های خود را به عروه‌ابن‌ذبیر منتسب می‌کند که از آنجا ما متوجه می‌شویم تاریخی در مورد سیره نبوی نوشته شده است. پس از احادیث همان 5 نفری که به تدوین سیره نبوی پرداختند، آن را تدوین کردند اما شیوه نگارش این افراد روایت محض بود. روش تحلیلی نبود، بلکه توصیفی بوده است. اینکه نظر خود را بیان کنند، در آن زمان خیانت محسوب می‌شد و فقط نقل روایت بود. در این بخش مرحله‌ای پس از روایت‌نویسی یعنی در حقیقت نظم‌دهی و سامان‌دهی روایت بر اساس موضوع شکل گرفت.
ذوالفقارطلب در ادامه با بیان اینکه نکته دومی که باید بیان کنم این است که مولفان و سیره‌نویسان دو گونه هستند، گفت: یک بخش به سیره‌هایی می‌پرداختند به نام همان پنج شخصیت که ابتدا تهیه و تنظیم می‌کردند. اما گروه دوم به گونه‌ای تغییر می‌دادند که ابن‌هشام کسی است که سیره را تدوین کرد. ابن اسحاق مولف واقعی سیره است.
وی افزود: ابن هشام در سه فصل سیره را تدوین کرد، مقدمه این کتاب به وقایع دوره جاهلیت می‌پردازد، فصل دوم به مبعث حضرت رسول(ص) و فصل پایانی به موازی پرداخته است. ابن هشام احادیث ناقص را تکمیل کرده است به این گونه که احادیثی را که در شان پیامبر نبود، حذف کرد. مطالب طولانی را مختصر کرد. ابن اسحاق شرحی بر سیره ابن هشام نوشته است. چندین نفر نیز آن را به نظم کشیده‌اند. آن را با 7 نسخه خطی برابریابی کردند و سیره ابن‌هشام به نام «سیرت محمدرسول‌الله در تبارشناسی» توسط انتشارات مولی به چاپ رسیده است. معاصرین نیز در مورد سیرت رسول‌الله قلم‌فرسایی کرده‌اند که فقه و سیره رمضان از کتاب‌های بسیار ارزشمند در این زمینه است.
همچنین به مناسبت 17 ربیع‌الاول، میلاد پیامبر اکرم (ص) و هفته وحدت و همزمان با آیین وقفنامه‌ای جشن میلاد آن حضرت در کتابخانه و موزه ملی ملک، نمایشگاهی مشتمل بر 16 نسخه خطی از آثار مرتبط با موضوع از تالیفات و سروده‌های علما و مشاهیر اهل سنت با موضوع پیامبر مهربانی و رحمت در نگارخانه این موسسه گشایش یافت. بسیاری از این نسخه‌ها که مشتمل بر تعدادی از ارزشمندترین آثاری است که گنجینه این کتابخانه در خود جای داده است برای اولین بار به نمایش عمومی در آمده‌اند.
احادیث، شرح زندگانی، سیره و مدایح و قصاید در رسای آن حضرت مهم‌ترین مضامین این نسخه‌هاست که همگی توسط علما و مشاهیر اهل سنت تالیف یا به نظم درآمده‌اند.
در کنار این آثار تابلوهایی از تصاویر دو نسخه خطی شاذ و نفیس با عنوان «برده بوصیری» و «چهل حدیث نبوی» نیز در نگارخانه ملک به نمایش درآمده‌اند.
سیره‌النبی
مولف: شیخ علی خلاطی حنفی قادوسی (قرن 7ق)
به خط نسخ(قرن 12 ق)
نسخه شماره 4254 گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک
*
ترجمه منظوم چهل حدیث نبوی
مولف: عبدالرحمن بن احمد جامی
به خط نستعلیق حاجی محمود نیشابوری (986 ق)
نسخه شماره 5931 گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک
*
الکواکب الدریه فی مدح خیرالبریه(قصیده البرده)
سروده شرف‌الدین محمد بن سعید بوصیری(608-698ق)
به خط نسخ احمد نیریزی(قرن 13ق)
نسخه شماره 104 گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک
*
الجامع‌الصحیح
مولف: محمدبن اسماعیل بخاری
به خط نسخ محمدبن احمدبن یوسف حبشی (رمضان 838ق)
نسخه شماره 1942 گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک
در ابتدای این مراسم محمدرضا رضوان‌طلب، رییس کتابخانه و موزه ملی ملک ضمن خوشامدگویی به حاضران گفت: خیرمقدم حضور شما سروران گرامی و ارج می‌نهیم حضور شما را در این گردهمایی علمی. ما مکلف هستیم آیین‌هایی را در طول سال برگزار کنیم. با توجه به اینکه اینجا محفلی علمی است پس گفت‌و‌گوهای ما هم باید صبغه علمی داشته باشد. به هر بهانه‌ای که مجلس برپا می‌شود باید یک بهره‌برداری علمی باشد.
وی افزود: پیامبر ما پیامبری است که با در دست داشتن کتابی که می‌تواند کتاب علمی از گهواره تا گور باشد، اعلام رسالت کرد. وحی اشاره به ضرورت علم‌آموزی دارد. سوره علق چند مساله را مورد توجه قرار داده است. ضرورت علم‌آموزی، یادگیری شگفتی‌های خلقت که می‌تواند بهترین راه به سوی خالق باشد، رابطه مشفقانه خالق و مخلوق.
رییس کتابخانه و موزه ملی ملک در ادامه بیان کرد: در سال 9 برنامه بر طبق آیین‌های بخشنامه‌ای برگزار می‌کنیم که واقف بر این 9 برنامه تاکید داشت، این برنامه‌ها عبارتند از؛ جشن میلاد پیامبر اسلام(ص)، مبعث حضرت رسول، میلاد امام علی (ع)، تولد حضرت زهرا (س)، میلاد امام مجتبی(ع)، میلاد امام حسین (ع)، میلاد امام رضا (ع)، سالگرد واقف. همچنین مراسم سوگواری از 7 تا 11 محرم برقرار است که این آیین در متن وصیتنامه آمده است.
در ادامه این آیین دکتر محمدرضا هدایت‌پناه، عضو هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: کتابی که در مورد «صحابه‌نگاری» نوشته‌ام، اثری است که 12 سال بر روی آن کار کرده‌ام. از سال 80 در گروه تاریخ حوزه و دانشگاه طرح دانشنامه سیره نبوی را در 5 قسمت که یک قسمت آن دانش صحابه‌نگاری بود، به دکتر جعفریان ارایه کردم. از آن زمان هنوز در بخش صحابه‌نگاری هستیم و بخش‌های دیگر در دست نگارش است.
وی افزود: در ابتدا دانش چندانی در مورد دانش صحابه‌نگاری نداشتیم، اینکه کتاب‌هایی نوشته شده در رابطه با صحابه چه سیر و تحولاتی را طی کرده بود، نیاز به مطالعه داشت. این کار را شروع کردم، به گمان اینکه در یک یا دو سال کار تمام می‌شود اما دیدیم که کار گسترده و بسیار سنگین است و 12 سال از عمر من در این کار صرف شد.
هدایت‌پناه بیان کرد: در این کتاب به تعریف صحابه و صحابه‌نگاری پرداخته‌ایم، راه‌های اثبات صحابه مورد بررسی قرار گرفته است. طبقات صحابه، تفاوت معجم‌نویسی صحابه و معرفه‌نویسی صحابه، صحابه از منظر اهل سنت، شیعه، قرآن و صحابه مورد بررسی قرار گرفته است. این دانش با تسمیه‌نگاری مرتبط است. اسماء یا تسمیه قدیمی‌ترین یا اولین کتابی است که در دانش صحابه‌نگاری نوشته شده است. تسمیه عبیدالله بن ابی رافع، هشام کلبی، محمدبن صباح زعفرانی، تسمیه اجلح بن عبیدالله کندی کوفی م140/145؛ المعرفه عباد بن یعقوب رواجنی م 250، فضل الکوفه و من نزلها من الصحابه م283، فضائل‌الصحابه ابن ابی الثلج م 325؛ من روی عن علی من الصحابه و چند کتاب دیگر از جلودی م332؛ تسمیه ابن عقده م333؛ معجم الصحابه ابن قانع م351 و کتاب الصحابه جعابی م355.
وی در ادامه گفت: از نظر گونه‌شناسی محمدابراهیم شیبانی مولف معجم ما الف عن الصحابه و امهات المومنین و آل البیت(رضی‌الله عنهم) و از نظر زمانی و مکانی در قرن اول فقط تسمیه عبیدالله بن ابی رافع را داریم. در قرن دوم و سوم در ایران 8 صحابه‌نگار، در عراق 9؛ حجاز 2؛ شام 2؛ مغرب و مصر 4نفر مشهور هستند از جمله بخاری، مسلم، عبدان مروزی، ابن ابی خیثمه، مطین، کدیمی، ابن سعد و...
هدایت‌پناه افزود: در قرن چهارم 17 صحابه‌نگار بزرگ و صاحب نام ایرانی و ایرانی تبار از جمله باوردی، بغوی، ابن شاهین، ابن حبان، ابن سکن و...، در عراق کنونی 7 صحابه‌نگار؛ شامات 3 نفر، حجاز 1 نفر که مشهورترین این افراد عبارتند از علی بن مدینی، ابن قانع، ابن سکن، دولابی، ابوالفتح ازدی، حمصی و دارقطنی. در قرن پنجم در ایران 5 صحابه‌نگار، مغرب 3، حجاز 1، که مشهورترین این افراد عبارتند از ابونعیم اصفهانی ابن عبالبر اندلسی، ابن یونس شیرازی و الوالعباس مستغفری.
وی در ادامه گفت: در قرن ششم در مغرب 4 نفر، ایران 2، عراق 2 و شام یک صحابه‌نگار مشهور داریم. در قرن هفتم مشهورترین و جامع‌ترین کتاب اسدالغابه از ابن اثیر جزری عراقی است و در قرن هشتم مشهورترین صحابه‌نگار شمس‌الدین ذهبی با کتاب تجرید اسماء‌الصحابه و پس از او ابن سیدالناس و صفدی است. در قرن نهم مشهورترین صحابه‌نگار ابن حجر عسقلانی با کتاب الاصابه فی تمیز الصحابه است.
این پژوهشگر با بیان اینکه اگر شیعه را بنیانگذار صحابه‌نگاری بدانیم، اغراق نکرده‌ایم، افزود: اهل تسنن هم در مورد این موضوع تلاش‌های مستمر در حدود 10 قرن داشته‌اند اما علمای شیعه در این دانش نقش اصلی داشتند. در شرق ایران 2، شمال ایران 4، فارس 2، مرکز و ایالت جبال 6، خوزستان1 و خراسان 16 نفر در صحابه‌نگاری نقش داشتند.
هدایت‌پناه در ادامه بیان کرد: در بحث صحابه‌نگاری، مکاتب صحابه‌نگاری به دو بخش ساختاری و محتوایی تقسیم می‌شود. مسیر کلی صحابه‌نگاری حول محور حدیث چرخیده است و صحابه کسی است که از پیامبر حدیثی روایت کرده است. هر کسی که مسلمان بوده و پیامبر را دیده و مرتد نشده است، جزو صحابه آن حضرت قرار می‌گیرد که من سعی کردم در نگارش کتاب «صحابه‌نگاری» این ساختار را مدنظر داشته باشم و راه اثبات صحابه بودن این است.
وی افزود: البته معرفی و بازسازی صحابه‌نگاری‌های مفقوده شیعه، معرفی و بررسی و بازسازی صحابه‌نگاری‌های مفقوده اهل سنت، مکاتب صحابه‌نگاری از جمله تعریف، انگیزه، مزایا و نواقص و از نظر ساختاری، حدیثی و شرح حال‌نویسی و همچنین از نظر محتوایی یعنی کلامی و تاریخی و علل و عوامل ازدیاد صحابه و راهکارها مورد بررسی قرار گرفته است. البته این کار اولیه است و همین کتاب می‌تواند در قالب 10 تا 15 جلد کتاب شرح و بیان شود. کاری که نه در شیعه و نه در اهل تسنن انجام نگرفته است.
در ادامه این آیین دکتر مصطفی ذوالفقارطلب، عضو هیات علمی گروه فقه شافعی دانشگاه تهران گفت: ادوار تاریخی سیرت‌نویسی با تاکید بر سیره ابن هشام است. در ابتدا به مفهوم سیره می‌پردازیم. آیا سیره همان تاریخ است. آیا روایت است، ماهیت و روایت سیره‌شناسی به چه معناست. سیره‌شناسی عبارت است از تاریخ صدر اسلام و به طور جزیی به زندگی پیامبر از کودکی تا بعثت و رحلت آن حضرت می‌پردازد.
وی افزود: در اینجا باید به چند نکته توجه کنیم؛ اول اینکه پیش از بعثت تاریخ مکتوبی از عرب وجود نداشته مگر به طور شفایی مسایل مربوط به انساب و نیاکان، چاه زمزم و قهرمانی‌های عرب انتقال می‌یافت. به صورت مکتوب گزارش نشده است و تا پایان دوره خلفای راشدین سیره‌نویسی مرسوم نبوده است بلکه تدوین قرآن معروف بود. چون بیم آن می‌رفت که قرآن با حدیث پیامبر خلط شود. قرآن مکتوب بود.
ذوالفقارطلب در ادامه بیان کرد: نکته دوم در مورد اینکه سیره‌نویسی از چه زمانی آغاز شد باید عرض کنم که حضور پیامبر قبل از تاریخ بوده است. یعنی ابتدا قرآن مکتوب شد، بعد سنت نبوی نوشته شد یعنی قبل از نوشتن قرآن و احادیث پیامبر، چیزی به نام سیره وجود نداشته است. احادیث پیامبر اعم از مسایل اعتقادی و روایاتی وجود داشت که سیره پیامبر بخشی از آنها بود.
وی افزود: اولین نوشته به عنوان سیره به صورت پراکنده در خلال حدیث نبوی بود و بعد از آن به طور خاص توسط افراد انگشت‌شماری تدوین شد اما اگر چیزی تدوین شده است اما مکتوب به دست ما نرسیده است. تاریخ طبری بخشی از گزارش‌های خود را به عروه‌ابن‌ذبیر منتسب می‌کند که از آنجا ما متوجه می‌شویم تاریخی در مورد سیره نبوی نوشته شده است. پس از احادیث همان 5 نفری که به تدوین سیره نبوی پرداختند، آن را تدوین کردند اما شیوه نگارش این افراد روایت محض بود. روش تحلیلی نبود، بلکه توصیفی بوده است. اینکه نظر خود را بیان کنند، در آن زمان خیانت محسوب می‌شد و فقط نقل روایت بود. در این بخش مرحله‌ای پس از روایت‌نویسی یعنی در حقیقت نظم‌دهی و سامان‌دهی روایت بر اساس موضوع شکل گرفت.
ذوالفقارطلب در ادامه با بیان اینکه نکته دومی که باید بیان کنم این است که مولفان و سیره‌نویسان دو گونه هستند، گفت: یک بخش به سیره‌هایی می‌پرداختند به نام همان پنج شخصیت که ابتدا تهیه و تنظیم می‌کردند. اما گروه دوم به گونه‌ای تغییر می‌دادند که ابن‌هشام کسی است که سیره را تدوین کرد. ابن اسحاق مولف واقعی سیره است.
وی افزود: ابن هشام در سه فصل سیره را تدوین کرد، مقدمه این کتاب به وقایع دوره جاهلیت می‌پردازد، فصل دوم به مبعث حضرت رسول(ص) و فصل پایانی به موازی پرداخته است. ابن هشام احادیث ناقص را تکمیل کرده است به این گونه که احادیثی را که در شان پیامبر نبود، حذف کرد. مطالب طولانی را مختصر کرد. ابن اسحاق شرحی بر سیره ابن هشام نوشته است. چندین نفر نیز آن را به نظم کشیده‌اند. آن را با 7 نسخه خطی برابریابی کردند و سیره ابن‌هشام به نام «سیرت محمدرسول‌الله در تبارشناسی» توسط انتشارات مولی به چاپ رسیده است. معاصرین نیز در مورد سیرت رسول‌الله قلم‌فرسایی کرده‌اند که فقه و سیره رمضان از کتاب‌های بسیار ارزشمند در این زمینه است.
همچنین به مناسبت 17 ربیع‌الاول، میلاد پیامبر اکرم (ص) و هفته وحدت و همزمان با آیین وقفنامه‌ای جشن میلاد آن حضرت در کتابخانه و موزه ملی ملک، نمایشگاهی مشتمل بر 16 نسخه خطی از آثار مرتبط با موضوع از تالیفات و سروده‌های علما و مشاهیر اهل سنت با موضوع پیامبر مهربانی و رحمت در نگارخانه این موسسه گشایش یافت. بسیاری از این نسخه‌ها که مشتمل بر تعدادی از ارزشمندترین آثاری است که گنجینه این کتابخانه در خود جای داده است برای اولین بار به نمایش عمومی در آمده‌اند.
احادیث، شرح زندگانی، سیره و مدایح و قصاید در رسای آن حضرت مهم‌ترین مضامین این نسخه‌هاست که همگی توسط علما و مشاهیر اهل سنت تالیف یا به نظم درآمده‌اند.
در کنار این آثار تابلوهایی از تصاویر دو نسخه خطی شاذ و نفیس با عنوان «برده بوصیری» و «چهل حدیث نبوی» نیز در نگارخانه ملک به نمایش درآمده‌اند.
سیره‌النبی
مولف: شیخ علی خلاطی حنفی قادوسی (قرن 7ق)
به خط نسخ(قرن 12 ق)
نسخه شماره 4254 گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک
*
ترجمه منظوم چهل حدیث نبوی
مولف: عبدالرحمن بن احمد جامی
به خط نستعلیق حاجی محمود نیشابوری (986 ق)
نسخه شماره 5931 گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک
*
الکواکب الدریه فی مدح خیرالبریه(قصیده البرده)
سروده شرف‌الدین محمد بن سعید بوصیری(608-698ق)
به خط نسخ احمد نیریزی(قرن 13ق)
نسخه شماره 104 گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک
*
الجامع‌الصحیح
مولف: محمدبن اسماعیل بخاری
به خط نسخ محمدبن احمدبن یوسف حبشی (رمضان 838ق)
نسخه شماره 1942 گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک
نظر شما