طبق آنچه در گذشته مرسوم بوده مردم استان زنجان 30 روزه ماه رمضان را به سه قسمت تقسیم کرد‌ه‌اند که شامل «یوقوشا داشینان چیخماق» یعنی حرکت در سربالایی تند کوه با بار سنگ، دهه دوم «یوقوشا کرپیجینن چیخماق» یعنی بالارفتن از دامنه کوه با بار خشت و روزه‌داری و دهه سوم «انیشه قاشماق سو ایچماق کیمیندی» یعنی پایین آمدن از دامنه کوه مثل آب خوردن است.
یکی از رسومی که درگذشته از جریان در زنجان وجود داشته بیدارباش یا آیین سحرخوانی برای « اوباشدانلیق» است، ماجرا از این قرار است که در گذشته به علت نبود وسایل ارتباط جمعی مردم با آیین سحرخوانی، انجام رسم بیدارباش و کوبیدن در خانه‌ها و یا شلیک توپ‌های مشقی همدیگر را برای خوردن سحر بیدار می‌کردند.
البته این رسم هنوز هم در برخی از روستاهای استان زنجان به علت عدم دسترسی به برخی از وسایل ارتباطی وجود دارد و حتی گاهی افراد کهنسال روستا برای زنده نگهداشتن رسوم قدیمی از این روش برای بیدارباش سحر استفاده میکنند.
«اوباشدانلیق»
اوباشدانلیق در زبان ترکی به معنای سحر ماه رمضان است که مردم زنجان از غذاهای خاصی برای آن استفاده میکنند.
طبق آنچه بین زنجانی‌ها مرسوم است، آش کشک، آش ترش، شیربرنج، آش بلغور، تاس کباب، فرنی، کله پاچه، حلوا، آبگوشت کوفته، کله‌جوش، پیاز آب، سوپ، رنگینک و انواع خورشت‌ها از غذاهایی است که برای افطاری و سحری پخته می‌شود.
با توجه به اینکه شبهای نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان از جایگاه ویژه‌ای در بین مردم زنجان برخوردار است، به همین جهت برخی از خانواده‌ها سحرهای این سه روز را دور هم بوده و با عزادارای خانوادگی شب تا سحر را بیدار می‌مانند.
«افطاری»
رسم مهمانی در افطاری ماه رمضان نیز از دیگر رسوم مردم استان زنجان است که از دیرباز وجود داشته است و اغلب خانواده‌ها همچنان به این رسوم قدیمی پایبند هستند.
یکی از آیین‌های مردم زنجان برای ماه رمضان، افطار با چند دانه نمک و پایان افطار خوردن چند قاشق حلواست که از گذشته مرسوم است.
یکی دیگر از رسوم مردم زنجان بردن افطاری در قالب مرغ، برنج، روغن، شیرینی و حلوا به خانه تازه عروس است که این رسم امروزه بیشتر در قالب دعوت خانواده عروس و اطرافیان آنان به افطاری اجرا می‌شود.
«چای چورگی»
«چای چورگی» یا به اصلاح نون چایی نان مورد علاقه زنجانی‌هاست که در ماه رمضان پخته می‌شود، این نان از آرد، آب، شیر، شکر، تخم مرغ، روغن مایع و کنجد تشکیل شده و در ماه رمضان استفاده زیادی دارد.
مردم زنجان « چای چورگی» برای افطار کردن و در مهمانی‌های خود برای پذیرایی از روزه‌داران استفاده میکنند.
«احیا گئجه‌لری»
احیا گئجه لری یا شبهای احیا همان شبهای شهادت حضرت علی (ع) یعنی شب نوزدهم، بیست‌و یکم و بیست‌و‌سوم است که در این شب‌ها نیز زنجانی‌ها با خواندن دهاهای مخصوص ایام، نیایش به درگاه خدا، شرکت در محافل معنوی دعاهای جوشن کبیر، فرج آقا امام زمان (عج) و ابوحمزه، اقامه نماز هفت سوره‌ای و برسر گرفتن قرآن، شبهای ۱۹ ۲۱و ۲۳ ماه رمضان را به سحر می‌رسانند.
یکی از رسوم زنجانی‌ها هم شادی در شب ۲۷ماه مبارک رمضان «سالروز مرگ ابن ملجم مرادی ملعون» و طبخ کله پاچه با سیر برای افطاری و یا سحری است که هنوز در بین بیشتر خانواده‌های زنجانی رایج است و عملی می‌شود.
خواندن نماز مغرب و عشا پس از قرایت دعا و آیاتی از قرآن کریم چون سوره مبارکه قدر به تعداد سه یا هفت بار قبل از خوردن اولین لقمه افطاری از دیگر آداب و رسوم زنجانی‌ها به‌شمار می‌رود.
« اوزوک اوزوک»
یکی از رسوم دیگری که در استان زنجان از گذشته انجام می‌شده و هنوز هم در برخی از روستاها وجود دارد، بازی اووزک اوزک است، این بازی در گذشته در قهوه‌خانه‌های سنتی و یا منازل و شب‌نشینی‌ها مرسوم بود و امروزه هم پس از افطار در برخی از روستاها انجام می‌شود.
«باریشدیرما»
سنت نیک باریشدیرما یا حل اختلافات از دیگر رسوم شیرینی است که در ماه رمضان انجام می‌شود، یعنی زنجانی‌ها عادت دارند در ایام ماه مبارک رمضان، کدورت و اختلاف‌های فیمابین را برطرف کنند و کدورت‌های گذشته را کنار بگذارند.
تهیه و توزیع مایحتاج عمومی از قبیل برنج ، روغن، گوشت و آرد بین افراد و خانواده‌های نیازمند در آستانه ماه مبارک رمضان و همزمان با شبهای قدر نیز از دیگر آداب نیکی است که مردم زنجان انجام می‌دهند.
برخی از خیرین در این ماه به تاسی از امیرالمومنین (ع)، بسته‌های غذایی را به در خانه نیازمندان برده و کنار در می‌گذارند.
«برات کیسه‌سی»
«برات کیسه‌سی» همان آیین دوختن کیسه برات در آخر ماه رمضان است و در این رسم برخی بانوان زنجانی به تعداد اعضای خانواده این کیسه را می‌دوزند.
معمولا مادر خانواده این کیسه‌ها را در مسجد و بین ۲ نماز ظهر و عصر با پارچه سفید و نخ و سوزن کارنکرده می‌دوزد و یک سکه پول در آن قرار می‌دهد بعد آنهار را هنگام افطار بین اعضای خانوده پخش می‌کند، مردم زنجان معتقدند دوختن این کیسه باعث می‌شود که سال پر خیر و برکتی داشته باشند.
«فطر بایرامی»
مردم زنجان برای عید فطر رسوم خاصی دارند که از جمله آن بردن غذای عید به خانه خواهر و مادر از پسر و برادر است.
همچنین در شب عید فطر خانواده پسر برنج و مرغ پخته شده را همراه با تزئینات خاص به خانه عروس می‌برند.
زنجانی‌ها معمولا آخرین شب ماه رمضان به خانه کسی نمی‌روند، چون معتقدند اگر کسی افطار شب عید را در خانه دیگری باشد، فطریه او به عهده میزبان خواهد بود.
«قره بایرام»
آخرین رسم زنجانی‌ها برای ماه رمضان همان قره بایرام یا نوعید است، در قالب این رسم افرادی که عزیزانشان به تازگی از دست داده‌اند در خانه‌شان را برای ورود اقوام و آشنایان که به دیدن آنان می‌آیند، بازمی‌گذارند.
امسال با مقارن شدن عید نوروز و ماه مبارک رمضان مردم استان زنجان دید و بازدیدهای عید را پس از افطار انجام خواهند داد و زنجانی‌ها همچون عید سال 1370 برخی از آداب و رسوم نوروز را پس از افطار انجام می‌دهند.
طبق هماهنگی انجام شده برخی از بوستان‌های شهر نیز برای پذیرایی از میهمانان نوروزی و روزه‌داران باز است و برنامه‌های خاصی در این ایام اجرایی خواهد شد.
نظر شما