به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) يازدهمين جلسه از سلسله نشست‌هاي "در جست و جوي خاطره آفتاب" با موضوع نقد و بررسي رمان "فال خون" نوشته داود غفارزادگان، عصر ديروز (22 بهمن 88) با حضور رضا نجفي به عنوان منتقد در فرهنگسراي پايداري برگزار شد.

رضا نجفی، در ابتدای این نشست با بیان این که هر اثری به جنگ بپردازد را ادبیات جنگ می‌نامند، اظهار داشت: در مورد جنگ تحميلي عراق عليه ایران 2 مفهوم ادبیات پایداری و ادبیات دفاع مقدس رایج اند. بعضي منتقدان معتقدند ادبیات دفاع مقدس به خاطر واژه مقدس نقدناپذیر است، در حالی که در ادبیات پایداری هم قداست نهفته و خود به خود دارای مشروعیت است.

وی رمان "فال خون" را کتابی موفقی در حوزه ادبيات پايداري دانست و گفت: این رمان از بسیاری از آسیب‌هایی که ادبیات پایداری را تهدید می‌کنند با هوشمندی نویسنده برکنار مانده است.

رضا نجفي با اشاره به اين كه هر گونه نگاه منفي به ادبيات پايداري به عقيده نويسندگان اوليه اين حوزه مخرب است، خاطرنشان کرد: این ادبیات زمانی پدید آمد که هنوز جنگ ادامه داشت و آثار اولیه با پرهیز بسیاری نوشته مي‌شدند. حاصل این نوع نگاه، به وجود آمدن ادبیاتي شعاری و کلیشه‌ای بود.

اين منتقد با بیان این که براي فاصله گرفتن از شعارها بايد واقع بين‌تر بود، تصریح کرد: نويسنده "فال خون" با داستان پردازي خود از نگاه‌هاي سنتي اين حوزه به دور است و به جای پرداختن به جبهه خودی، به جبهه دشمن پرداخته و تمام نکات منفی جنگ را چون؛ تاریکی، کابوس، ترس و پایان خاص آن را در جبهه مقابل به تصویر کشیده است.

وی با تاکید بر این که بسياري از مضامین داستان‌های ادبيات پایداری براساس شخصیت شکل می‌گيرند نه کنش، افزود: بسیاری از ساختارهای داستان‌های این حوزه بر اساس شخصیت شکل می‌گیرند. این نوع داستان‌ها خود به خود قابل پیش بینی هستند و ارزش ادبي كمتري دارند. در حالی که باید کنش شخصیت، داستان را شکل دهد.

رضا نجفي درباره شخصیت‌های داستان "فال خون" اظهار داشت: نویسنده برخلاف مرسوم داستان‌های ایرانی تا اواسط داستان مشخص نكرده كه شخصیت‌های اصلی داستان ایرانی نیستند و داستان در جبهه عراق اتفاق افتاده است. اين مساله موجب به چالش کشیدن تمام پیش فرض‌های مخاطب می‌شود.

اين منتقد با اشاره به غافلگيري مخاطب در ميانه داستان افزود: شگفتی مخاطب با کشف کاراکترها در اواسط داستان به جذابيت اثر كمك مي‌كند. نویسنده با این نوع پردازش از شعار، اغراق گویی و کلیشه پردازی در امان مانده است.

وی با اشاره به ذهنیت شخصیت‌ها و فضای كلي داستان "فال خون" گفت: کاراکترهای داستان فرابومی و فرامحلی هستند. نام شخصیت‌ها مشخص نیست، اسم هيچ مکاني در داستان آورده نشده و در هیچ جای داستان کلمه های "عراق"، "ایران" و یا عناوین نیروهای نظامی دیده نمی‌شوند.

رضا نجفي با بيان اين كه نويسنده به جنبه تراژدي جنگ توجه دارد،‌ ادامه داد: نویسنده به عمد از تشخص دهی پرهیز و به جنگ از دیده عام نگاه کرده است. در این کتاب اطلاعات به صورت غیر مستقیم و توسط مخاطب کشف می‌شوند و نویسنده در این مورد موفق بوده است.

اين منتقد با تقسيم پایان‌بندی داستان به تراژیک و خوش فرجام تصریح کرد: پایان "فال خون" تراژیک است. چرا که ادبیات جنگ به صورت  طبیعی پایانی تراژیک دارد.

وی با بیان این که در گذشته آثار ادبیات پایداری به علت دغدغه‌های ایدئولوژیک نویسندگان پایانی خوش فرجام داشتند، خاطرنشان کرد: "فال خون" با هوشمندي نويسنده و به علت به تصویر کشیدن جبهه دشمن پایانی تراژیک دارد.

رضا نجفي پایان تراژیک را نسبت به پایان خوش فرجام دارای ارزش بیشتری دانست و گفت: تراژدی به علت سوگ دار بودن، باعث تاثر و پالايش روح مخاطب می‌شود. این نوع آثار دارای وجه روانشناختی هستند و به اعتلای روحی مخاطب کمک می‌کنند. در ادبیات جنگ ارزش این نوع پایان بندي بیشتر است.

اين منتقد با انتقاد از رمان دانستن اين اثر، آن را داستان بلند خواند و افزود: این کتاب بالقوه ظرفیت رمان دارد. ولی بسياري از ظرفیت‌هاي آن مثل نوع شخصيت پردازي در حد رمان ارایه نشده اند.

وی با بیان این که عنوان اثر منفی است و داستان را لو می‌دهد، گفت: زبان داستان روان، اما دارای لغزش است و این لغزش بر زاویه دید تاثیرگذار بوده است.

نشست نقد و بررسي "فال خون" نوشته داود غفارزادگان عصر ديروز (22 بهمن 88) در فرهنگسراي پايداري برگزار شد.

اين كتاب، داستان 2 سرباز عراقی را روایت می‌کند که در جریان جنگ تحمیلی برای دیده‌بانی به منطقه هور اعزام می‌شوند و در این مکان ماجراهای مختلف را از سر می‌گذرانند. 

کتاب "فال خون" توسط محمدرضا قانون‌پرور، استاد زبان وادبيات فارسي دانشگاه تگزاس به انگليسي ترجمه و در تابستان 2008 توسط انتشارات دانشگاه تگزاس منتشر شده است.

متن فارسي این رمان، تاكنون توسط انتشارات سوره مهر به 6 چاپ رسيده است.