سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فاطمه صمدزاده: مرحوم محمد تمدن در سال ۱۲۹۵ شمسی چاپخانه تمدن را در جنب کتاب فروشی تمدن در بازار قدیمی ارومیه تاسیس کرد. وی بعد از حملات روس‌ها و آتش‌سوزی بازار در سال ۱۲۹۶ شمسی به خیابان کاشانی کنونی منتقل کرد.
او چاپخانه‌ای به نام ایرانیان که در جنگ جهانی اول تعطیل شده بود را خریداری کرده و از سال ۱۳۰۰ در این چاپخانه انواع نشریات، کتاب، آگهی‌ها و موارد مورد لزوم اداره فرهنگ و مدارس را چاپ کرد.
این چاپخانه ساختمان بزرگی با سقف بلند و ماشین آلات چاپ فراوان که در ۱۰۰ متری بالای کوچه تمدن در خیابان کاشانی فعلی و سابق زنگنه بطرف ساختمان شهرداری واقع شده بود در سال ۱۳۱۹ شمسی او ماشین آلات جدید چاپ از آلمان وارد کردند و به جای دستگاه‌های قدیمی نصب کردند.
محمد تمدن در حوالی سال ۱۳۲۸ شمسی این چاپخانه را به شهر ارومیه هدیه کرد.
کتب و نشریات چاپ شده
کتب و نشریات چاپ شده در این چاپخانه شامل آثاری نظیر مجموعه فلاحت، مجموعه آثار ملانصرالدین، سالنامه تمدن، روزنامه اطلاع و دانش آموز، نظامنامه مدارس است.
نگاهی به زندگینامه موسس آقای محمد تمدن «میرزا محمد پیشنماز زاده افشار»؛
محمد تمدن به سال ۱۲۷۶ شمسی در شهر ارومیه متولد شد. او تحصیلاتش را در مدارس نوین ارومیه ادامه داد و چون پدر میرزا محمد مرحوم حاج آقا نخستین کسی است که در ارومیه کتابفروشی دایر کرده بود، بعد از پدر اداره کتابفروشی به عهده او گذاشته شد. وی در جوانی به واسطه این کار با کتاب و کتابخوانی و چاپ و انتشار آشنایی پیدا کرد.
در اوایل مشروطیت شرکتی به نام شرکت سهامی چاپ در ارومیه تأسیس شد و اعضای شرکت دستگاه چاپی با حروف متعدد به این شهر وارد و چاپخانه ای به نام ایرانیان راه اندازی کردند. این مطبعه در جنگ جهانی اول به علت اوضاع نابسامان شهر تعطیل شد و بعد از گذشت چند سال از جنگ جهانی اول، میرزا محمد چاپخانه مزبور را که دستی بود به سال ۱۳۰۰ شمسی دوباره راه‌اندازی کرد.
وی با روزنامه حبل المتین در کلکته همکاری تنگاتنگی داشت و در شماره ۳۷ آن مجله در سال ۱۳۰۴ شمسی مقاله‌ای از وی درباره لزوم گسترش آموزش و پرورش و تأسیس مدارس در ارومیه درج گردیده است.
از آثار وی می‌توان به دیوان طرزی در «۱۳۰۷ شمسی طبع و نشر گردید و بار دوم به سال ۱۳۳۸ تجدید چاپ شد» محرم نامه، نوروزنامه، ایران در جنگ بین المللی اول یا تاریخ رضائیه، بزرگان و سخن سرایان آذربایجان غربی با همکاری محمود رامیان و علاءالدین تکش، قصه پر ماجرای یوسف و زلیخا؛ اون بئش حکایت به زبان ترکی و… اشاره کرد.
همچنین در منزل شخصی مرحوم محمد تمدن کتابخانه‌ای وجود داشت که شامل انواع کتاب‌های خطی و چاپ قدیمی در زمینه علوم نجوم، هندسه، کتب اشعار و مینیاتور و تاریخ بود که مقدار زیادی از این کتاب‌ها در زمان تاسیس موزه ارومیه به آن اهدا شد.
بهزاد تمدن، پسر مرحوم محمد تمدن نیز مجموعه کتب قدیمی گردآوری شده پدرش را به کتابخانه مرکزی ارومیه اهدا کرد و مجموعاً ۱۶۴ کتاب توسط بهزاد تمدن به کتابخانه مرکزی ارومیه اهدا شده است که شامل ۳۲ اثر نسخه خطی و ۱۳۲ اثر چاپ سنگی بوده و این آثار قدمتی ۱۲۰ تا ۲۰۰ سال دارند. این کتب توسط محمد تمدن جمع‌آوری شده و یا از پدرش مرحوم ملاعباسقلی به ایشان رسیده بود.
وی پس از سال‌ها فعالیت در زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی سرانجام در ۲۹ مهر سال ۱۳۵۶ شمسی دارفانی را وداع گفت و در آرامگاه خانوادگی در باغ رضوان ارومیه به خاک سپرده شد.
منبع: مرکز پژوهشی بنیاد ایران‌شناسی شعبه آذربایجان غربی
نظر شما