سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، چهاردهمین دوره جشنواره بین‌المللی «کتاب سلام» پس از وقفه‌ای ۱۳ ساله بار دیگر در حال برگزاری است و به روزهای پایانی خود نزدیک می‌شود. به این بهانه با علی باباجانی، نویسنده کتاب کودک و نوجوان و دبیر این دوره از جشنواره گفت‌وگو کرده و اطلاعاتی را به‌دست آورده‌ایم که در ادامه می‌توانید آن را بخوانید و با دوره چهاردهم جشنواره آشنا شوید:
- جشنواره چه تاریخی شروع و اختتامیه آن در چه زمانی برگزار می‌شود؟
چهاردهمین جشنواره بین‌المللی «کتاب سلام» از اردیبهشت‌ماه کار خود را آغاز کرده است. در آن زمان پیشنهاد اولیه داده شد و اقداماتی صورت گرفت. به صورت جدی از شهریورماه کار را شروع کردیم و اوایل مهرماه هم نشست افتتاحیه آن برگزار شد. در طول این مدت، داوری‌ها انجام شد که سه مرحله بود. ان‌شاالله اختتامیه پنجشنبه (۱۴ دی‌ماه) در قم با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و ریاست دفتر تبلیغات اسلامی برگزار خواهد شد.
- این دوره از جشنواره با همکاری چه نهادهایی برگزار شده است؟
خانه کتاب و ادبیات ایران همکاری خیلی خوبی داشته است؛ به‌خصوص در بخش داوری کمک زیادی به ما کردند که جای تشکر دارد.
- جشنواره در چه بخش‌هایی برگزار شد و افراد در چه قالب‌هایی می‌توانستند مشارکت کنند؟
بخش داستان تألیفی، تصویرگری، شعر، معارف و بین‌الملل داشتیم.
- درباره بخش بین‌الملل بیشتر بگویید.
در بخش بین‌الملل کتاب‌هایی به مرحله داوری رسید؛ اما کتاب‌هایی نبودند که به مرحله نهایی راه پیدا کنند. همچنین یک بخش ویژه‌ای در این زمینه داریم که بخش انقلاب و مقاومت است؛ یعنی به جای بخش بین‌الملل، آثاری را انتخاب کردیم که در زمینه مقاومت و انقلاب اسلامی کار و چاپ شده است.
- در زبان‌های مختلف؟
خیر، زبان‌های مختلف بخش گسترده‌ای است که با توجه به محدودیت زمانی که داشتیم نتوانستیم کاری به آن صورت انجام دهیم. یک‌سری چالش‌هایی در این زمینه داشتیم که به امید خدا تلاش می‌کنیم در دوره‌های بعد در این حوزه متمرکز شویم و به نتیجه برسیم.
- بازه زمانی انتشار کتاب برای شرکت در جشنواره چیست؟
چاپ اول ۱۴۰۱ را در نظر گرفتیم.
- چه تعداد اثر به طور کلی به این دوره از جشنواره ارسال شد؟
همان‌طور که عرض کردم به دلیل محدودیت زمانی، فراخوانی نداشتیم؛ به همین خاطر، خانه کتاب و ادبیات ایران این کمک را به ما کردند که کتاب‌ها را در همین جا و از منبع و مخزن کتابخانه استفاده کنیم برای داوری. طبق آمار، بیش از شش هزار کتاب چاپ اول داشتیم. ما در مرحله اول یعنی پیش از اینکه داوری شروع شود آن کتاب‌هایی را که برای داوری قرار بود انتخاب شوند انتخاب کردیم. به این دلیل حدود بیش از سه هزار کتاب ریزش داشت که این کتاب‌ها به دلیل ضعف تألیف و تصویر یا به خاطر اینکه در حوزه داوری ما نبودند از فهرست خارج شدند. درنهایت، حدود کمتر از سه هزار کتاب وارد مرحله اول داوری شد و پس از آن، این تعداد به ۲۰۰ کتاب رسید و بعد از بین آن ۲۰۰ اثر نیز، ۲۰ کتاب به مرحله نهایی راه پیدا کردند.
- در نهایت جشنواره چند برگزیده خواهد داشت؟
۲۰ برگزیده.
- اسامی داوران این دوره از جشنواره را هم بگویید.
ما در بخش‌های مختلف از ۱۷ داور استفاده کردیم. بخش داستان: حسن احمدی، علی‌اصغر کاویانی، حامد جلالی، مجید ملامحمدی و افسانه موسوی گرمارودی. بخش شعر: حامد محقق، سیداحمد میرزاده و سیدسعید هاشمی، بخش ترجمه: هاجر زمانی، علی مهر، حمیدرضا داداشی و مجید راستی. بخش تصویرگری: محمدمهدی نوری و کاظم طلایی و درنهایت بخش معارف: محمود پوروهاب و محمدحسین فکور.
- گفتید برخی از آثار ریزش داشتند. حتماً معیارهایی برای بررسی وجود داشت؛ درباره آن معیارها توضیح دهید.
اولین معیار ما این بود که به کیفیت کتاب توجه کنیم که آیا این کتاب از نظر کیفی کتاب مقبولی است یا نه،؛ خیلی از کتاب ها هستند که می‌توانند محتوای مناسبی داشته باشند اما کیفیت ندارند. به این دلیل، خیلی از کتاب‌ها در این مرحله ریزش کرد.
دومین بحث ما بحث محتوای کتاب بود؛ آیا این محتوای کتاب سازگار با خود مخاطب است یا سازگار با فرهنگ ماست؟ به‌خصوص در کتاب‌های ترجمه. تلاش ما این بود کتاب‌هایی انتخاب کنیم که با فرهنگ ملی و مذهبی ما همخوانی داشته باشند و اینکه نیازهای مخاطب از خردسال گرفته تا نوجوان را تأمین کنند. مثلاً ممکن است کتاب‌هایی نثر نوجوان داشته ولی به درد خردسال بخورد. ما سعی کردیم کتاب را از وجوه مختلف نگاه کنیم و ببینیم آیا به درد مخاطبش می‌خورد و مناسب است یا نه!
- الان جشنواره چهاردهم را داریم و بین برگزاری جشنواره سیزدهم تا امسال خیلی فاصله افتاده است. از دلایل این فاصله بگویید که چرا این‌طور رقم خورد؟
ببینید ما جشنواره را ۱۳ دوره برگزار کردیم و وقفه ۱۳ ساله‌ای هم داشتیم تا برگزاری جشنواره چهاردهم و دلایلی دارد که می‌تواند دلایل درونی باشد یا یک‌سری دلایل بیرونی.برخی از دلایل دست خود گردانندگان جشنواره نیست؛ ممکن است مدیری علاقه‌مند باشد اما بودجه‌ای درنظر گرفته نشده باشد یا اینکه فضایی برای این کار نبوده یا همتی نبوده است. دلایل متنوعی هست که به تک تک آنها نمی‌شود اشاره کرد؛ برخی درون‌سازمانی است و برخی برون‌سازمانی. طبیعی است که ممکن است در یک دوره مدیری بیاید که سیاست‌هایش پرداختن به یک چیز دیگر باشد و اصلاً در مورد کار دیگری جشنواره دیگری را راه‌اندازی کرده؛ ولی خب الان این جشنواره دوباره دارد برگزار می‌شود شکر خدا.
- چه دغدغه یا چشم‌اندازی باعث شد جشنواره چهاردهم بعد مدت‌ها برگزار شود؟
یکی خود دغدغه دوستان اداره نشریه بوده که جشنواره‌ای داشتند با پیشینه و سابقه خیلی خوب که واقعاً حرف و حدیث درباره آن کم بوده؛ چون یکی از معدود جشنواره‌هایی بوده است که خود داورها و حتی دبیر جشنواره و اعضای جشنواره کتاب‌های خود را در داوری قرار نمی‌دادند و این نقطه قوت جشنواره بود. همچنین ما سعی می‌کردیم از طیف‌های مختلف کتاب داشته باشیم و بخش‌های جشنواره نیز مختلف و متنوع بود. چنین جشنواره‌ای فرهنگ‌سازی خوبی می‌کرد و مخاطب زیادی به آن توجه داشت، ناشران و نویسندگان توجه خوبی داشتند به این جشنواره. این‌ها باعث شد درصدد برآییم کاری که ارزشمند است اگر احیا شود خیلی بهتر است تا بیاییم کار جدیدی انجام بدهیم؛ چرا که با توجه به پشتوانه خوبی که ما داشتیم بهتر بود این جشنواره را احیا کنیم و مهم‌تر از این، حمایت مدیریت مرکز فضای مجازی هنر و رسانه و آقای معینی‌پور بود که خود او چنین دغدغه‌ای را داشت و وقتی دید چنین جشنواره‌ای با این پشتوانه هست، کمک و حمایت کرد تا این جشنواره برگزار شود.
- آیا به جشنواره چهاردهم رویکردی علاوه‌بر رویکردهای ۱۳ دوره قبل اضافه شده است؟
ما سعی کردیم در این دوره از جشنواره رویکرد دینی و معارفی را پررنگ‌تر کنیم و یکی از اهداف این جشنواره همین است که دبیرخانه دائمی ادبیات دینی را در قم تأسیس کنیم با هدف حمایت از نویسندگانی که در این زمینه فعالیت می‌کنند و همچنین تربیت نویسندگان نوقلم برای این حوزه.
- برگزاری ۱۳ دوره قبل چه امتیاز و فوایدی به بازار نشر کودک و نوجوان اضافه کرد؟
آماری گرفتم و متوجه شدم در طول این ۱۳ سال، بیش از ۲۰۰ نویسنده، مترجم، تصویرگر و پدیدآورنده کتاب به عنوان برگزیده داشته‌ایم که خب جشنواره به دیده‌شدن آنها کمک کرده و باعث تشویق و انگیزه شده است. یک کتاب را تصور کنید که برگزیده می‌شود؛ فرقی ندارد تصویرگر، نویسنده یا خود ناشر برایش انگیزه‌ای می‌شود که کتاب‌های خوب را بشناسد و به چاپ برساند و همین باعث تجدید چاپ این کتاب می‌شود. نویسنده هم تشویق می‌شود و انگیزه پیدا می‌کند برای اینکه کتاب‌های بعدی را با قوت بیشتری بنویسد و حتی نویسندگان دیگر هم این انگیزه را پیدا می‌کنند و درنتیجه بازار رقابتی به وجود می‌آید که بروند کتاب‌های خوب و برتر را ببینند و بر اساس آن بنویسند. حالا اگر این مؤلف، نویسنده و تصویرگر را کنار بگذاریم، خود مخاطبان کتاب‌های مناسب را پیدا می‌کنند؛ یعنی خانواده‌ها دنبال کتاب خوب هستند و این جشنواره‌ها- فرقی نمی‌کند جشنواره ما یا جشنواره‌های دیگر- باعث می‌شوند که آنها کتاب‌های خوب را پیدا کنند و جشنواره‌ها منبع خوبی می‌شوند برای معرفی کتاب‌های خوب کودک و نوجوان.
- ما می‌بینیم که بر جلد کتاب‌های خارجی برچسبی درج می‌شود که نشان می‌دهد در جشنواره یا جایزه‌هایی برگزیده شده است. این مسئله برای مخاطبان جالب است و به آنها در انتخاب کتاب کمک می‌کند. آیا جشنواره «کتابِ سلام» هم این را دارد یا اینکه اگر ندارد قصد دارید به زودی انجام دهید؟
بله، ما به فکر هستیم که «نشان سلام» داشته باشیم. در دوره‌های مختلف خود ناشران همت می‌کردند و بر کتابی که چاپ می‌شد می‌نوشتند برگزیده جشنواره سلام؛ ولی وجود این نشان ضرورت دارد و می‌تواند معیار خوبی برای انتخاب کتاب باشد.
- پس ما می‌توانیم شاهد ایجاد نشان سلام بعد دوره چهاردهم باشیم؟
بله، به هر حال ما از این تجربه ۱۳ ساله استفاده و تلاش می‌کنیم که روزبه‌روز بهتر شود؛ درنتیجه بحث معارف کتاب‌ها، بحث نشان سلام و بحث دبیرخانه را داریم پیگیری می‌کنیم که درنهایت اتفاق خوبی بیفتد.
نظر شما