به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، چاپ جدید کتاب «تصوّف؛ خاستگاه، تاریخ و موضوعات وابسته (مجموعۀ مقالات)» به‌کوشش فاطمه لاجوردی، پس از هفت‌سال، از سوی انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهشهای ایرانی و اسلامی) منتشر شد.
کاظم موسوی بجنوردی، رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی در نوشتار خود بر آغاز این اثر آورده است: «تصوف یا جریان تفکر و عمل معنوی و باطنی در اسلام بی‌تردید از چنان اهمیتی برخوردار بوده است که در طی سده‌های متمادی نه‌تنها نویسندگان مسلمان صوفی و غیرصوفی دربارۀ ماهیت و وجوه گوناگون نظری و عملی آن کتابها نوشتند، بلکه همچنین از سدۀ هجده میلادی متفکران، محققان و شرق‌شناسان غربی نیز آن را موضوع توجه و تحقیق خود قرار دادند و مقالات و کتابهای پرشماری در زمینۀ معرفی این پدیده، و شناساندن سیر تحول تاریخی و گسترش جغرافیایی آن پدید آوردند. حجم این تحقیقات، تنوع دیدگاههای مطرح شده و گستردگی موضوع پرداخته شده به آنها چندان زیاد است که اغلب جویندۀ عادی و محقق مبتدی را سر در گم می‌کند و رسیدن به درکی عمیق و جامع از این جریان را دشوار می‌سازد.
مجموعه مقالاتی که در این کتاب گرد آمده‌اند، براساس طرحی پیشینی نوشته شده‌اند که معرفی جامع و در حدامکان همه جانبۀ خاستگاه و زمینه‌های شکل‌گیری تصوف، سیر تحول تاریخی، پراکندگی جغرافیایی و ارتباط آن با دیگر وجوه فرهنگی و تمدنی اسلام، و معرفی تحقیقات شرق‌شناسان در این زمینه‌ها را در نظر داشته است. این مجموعه از همکاری بیش از بیست نفر از محققان ایرانی و غیرایرانی بهره برده است که پژوهشهای خود را در سی‌ودو مقاله ارائه داده‌اند.
خواننده توجه دارد که این اثر از جملۀ طرحهایی است که مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی بنابر اهمیّت و ضرورت موضوع در مورد برخی مقالات اعمال می‌کند، چنانکه پیش از این شاهد انتشار کتاب «ایران»، «اسلام» و «حافظ» بوده‌ایم. در اینجا وظیفۀ خود می‌دانم از همۀ کسانی که در تألیف و فراهم آوردن این مجموعۀ پاکیزه و سودمند همّت ورزیده‌اند سپاسگزاری نمایم.»
فاطمه لاجوردی، گردآورندۀ این اثر نیز در مقدّمۀ بر ابتدای این کتاب نوشته است: «کتاب حاضر شامل مجموعه مقالاتی است که نخست ذیل مدخل «تصوف» در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی منتشر شد. در تدوین این مدخل، هدف آن بود که گزارشی از پدیدۀ دینی و فرهنگیِ گسترده و عمیق تصوف در جهان اسلام ارائه گردد که خواننده را با ابعاد گوناگون موضوع آشنا کند و خاستگاه، سیر تحول تاریخی، چگونگی حضور تصوف در سرزمینهای مختلف و رابطۀ آن با دیگر وجوه علمی و فرهنگی جوامع اسلامی را مورد بررسی قرار دهد. برای تحقق این هدف ناگزیر می‌بایست طرحی در نظر گرفته می‌شد تا همۀ این موضوعات گوناگون را به شیوه‌ای به سامان و شایسته در خود جای دهد. این طرح اولیه پس از مشورت با استادانی چون دکترسیدحسین نصر، دکترسیدفتح‌الله مجتبایی و دکتر نصرالله پورجوادی پرداخته و آماده شد. سپس مقالات متعدد براساس این طرح با مشارکت پژوهشگران ایرانی و غیرایرانی طی مدت بیش از دو سال به نگارش درآمد و پس از طی روند معمول آماده‌سازی و ویرایش، در جلد ١۵ دائرةالمعارف بزرگ اسلامی به چاپ رسید.
اندکی پس از نخستین نوبت چاپ این مقالات در قالب دائرة‌المعارفی، اهمیت و ضرورت مراجعه به این پژوهش به عنوان متن تحقیقی و درسی در رشته‌های دانشگاهی عرفان اسلامی، و ادیان و عرفان به چشم آمد و چاپ جداگانۀ مجموعۀ مقالات در قالب کتابی مستقل، مفید و سودمند به نظر رسید؛ بنابراین، با موافقت جناب‌آقای سیدکاظم موسوی‌بجنوردی، زمینۀ آماده‌سازی آن برای چاپ به شکل کتاب فراهم گردید. افزون بر این، دو مقالۀ «خانقاه» و «تفسیرهای عرفانی» هم به این مجموعه افزوده شد.»
این کتاب در هشت فصل و مشتمل بر سی‌ودو مقاله فراهم آمده است؛ فصل اول: اصول و مبانی تصوف: سیدحسین نصر، فصل دوم: مباحث تاریخی؛ ریشه‌شناسی، معنی اصطلاحی و خاستگاه: محمدجواد شمس، سده‌های ١-٢ق / ٧-٨م: محمدجواد شمس، سده‌های ٣-۵ ق / ٩-١١م؛ محمدجواد شمس، سده‌های ۶-٧ ق / ١٢-١٣م: ثریا خدامرادی سعید ضرابی‌زاده، فصل سوم: تصوف در سرزمینهای گوناگون؛ ایران: محمودرضا اسفندیار، شام: مسعود تاره، آسیای صغیر و بالکان: مسعود تاره، روسیه و قفقاز: مریم فلاحتی‌موحد، آسیای مرکزی: احمد پاکتچی، شبه قارۀ هند: غلامعلی آریا، چین: حسین خندق‌آبادی، جهان مالایی: زیلان موریس، یمن: نوشین صاحب، مصر علیرضا باقر، افریقای جنوب صحرا: سیگوارد فون سیکارد، مغرب: علیرضا ابراهیم، اندلس: علیرضا ابراهیم، مغرب‌زمین: حمیرا ارسنجانی، فصل چهارم: خانقاه، تاریخ، کارکرد، معماری و آداب: محمدرضا عدلی، فصل پنجم: ادبیات تصوف؛ به زبان فارسی: نصرالله پورجوادی، به زبان ترکی: فاطمه لاجوردی، تفسیرهای عرفانی: علیرضا ابراهیم، فصل ششم: تصوف و دیگر وجوه فرهنگی؛ تصوف و فتوت: علیرضا ابراهیم، تصوف و هنر اسلامی: حمیدرضا فرزان‌یار، تصوف و فلسفۀ اسلامی: غلامرضا اعوانی، فصل هفتم: نقد تصوف؛ نقد اهل سنت: محمدکاظم یوسف‌پور، نقد اهل تشیع: محمدکاظم یوسف‌پور، نقد اهل تصوف: محمدکاظم یوسف‌پور، فصل هشتم: تاریخ تحقیقات در زمینۀ تصوف: محسن خالقی.
کتاب «تصوّف؛ خاستگاه، تاریخ و موضوعات وابسته (مجموعه مقالات)» در ۶٠۴ صفحه، با شمارگان ٢٠٠ نسخه و به‌بهای ۶٠٠ هزار تومان از سوی انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهشهای ایرانی و اسلامی) منتشر شد.
نظر شما