به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سال ۱۴۰۲ فعالیت‌های متعددی را انجام دادکه چکیده‌ای از آنها را مرور می‌کنیم.
شورای فرهنگستان
شورای فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سال ۱۴۰۲ پنج نشست برگزار کرد. در سال ۱۴۰۲، اعضای جدید پیوسته و وابسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، محمدرضا ترکی، ژاله آموزگار و امید طبیب‌زاده به عضویت پیوسته و مریم حسینی، علی صلح‌جو، مصطفی عاصی، علی بهرامیان و علی صفری آق‌قلعه به عضویت وابسته فرهنگستان برگزیده شدند.
نکوداشت روز زبان فارسی
فرهنگستان زبان و ادب فارسی روز دوشنبه، بیست‌وپنجم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲، مراسم بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی و پاسداشت زبان فارسی را با حضور و سخنرانی جمعی از اصحاب فرهنگ و ادب و سفرای خارجی مقیم تهران و گروهی از شاعران، نویسندگان و روزنامه‌نگاران تاجیکستانی در تالار قلم سازمان اسناد و کتابخانه ملی برگزار کرد.
انتشارات
در سال ۱۴۰۲ انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی بیست عنوان کتاب جدید را روانه بازار نشر کرد که شامل «گنجینه گویش‌های ایرانی استان خوزستان (۱) (شهرستان بهبهان: گویش‌های بهبهانی، بُوُلی‌ها، زیدونی، طیّبی‌ها، بهمئیها، زنگوایی‌ها اُولامیرزالی‌ها)» تألیف سعادت فرهیخته، «دستور خطّ فارسی (ویراست جدید)» زیرنظر گروه دستور زبان فارسی و رسم‌الخط، «فرهنگ جامع زبان فارسی (جلد سوم)» زیرنظر علی‌اشرف صادقی، «دیوان قطران (دو جلدی)» مقدمه، تصحیح و تعلیقات مؤلّفان محمود عابدی و مسعود جعفری جزی با همکاری شهره معرفت و تهمینه عطائی، «فرهنگ‌ها و لغت‌نامه‌ها (گزیده‌ای از مقالات دانشنامۀ زبان و ادب فارسی)» به‌سرپرستی اسماعیل سعادت به‌کوشش سمیه پهلوان، «فرهنگ واژه‌های مصوّب (دفتر هجدهم)» تدوین شده در گروه واژه‌گزینی، «لطایف‌الانشاء (متنی فارسی از سدۀ هشتم از حوزۀ زبانی فرارود) نصرالله بن علا الفبا النفسی»، مقدمه، تصحیح و تعلیقات احمد بهنامی، «سیر تحوّل ادبیات ژورنالیستی در زبان فارسی (دفتر دوم)» ویراستار: احمد سمیعی (گیلانی)، «هزارواژه حمل‌ونقل ریلی» تدوین شده در گروه واژه‌گزینی، «هزارواژه ژن‌شناسی و زیست‌فنّاوری» تدوین شده در گروه واژه‌گزینی، «ایران‌شناسی در قلمرو زبان آلمانی (دو گزارش تاریخی)» مترجم سعید رضوانی، «زندگی و آثار خواجه عبدالله انصاری، (گزیده‌ای از مقالات دانشنامه زبان و ادب فارسی)» به‌سرپرستی اسماعیل سعادت، «زندگی و آثار محمد غزالی (گزیده‌ای از مقالات دانشنامه زبان و ادب فارسی)» به‌سرپرستی اسماعیل سعادت، «زندگی و آثار عبید زاکانی (گزیده‌ای از مقالات دانشنامۀ زبان و ادب فارسی)»، به‌سرپرستی اسماعیل سعادت، «زندگی و آثار خواجه نصیرالدین طوسی (گزیده‌ای از مقالات دانشنامۀ زبان و ادب فارسی)» به‌سرپرستی اسماعیل سعادت، «زندگی و آثار ابوریحان بیرونی (گزیده‌ای از مقالات دانشنامۀ زبان و ادب فارسی)» به‌سرپرستی اسماعیل سعادت، «زندگی و آثار ناصر خسرو (گزیده‌ای از مقالات دانشنامه زبان و ادب فارسی)» به‌سرپرستی اسماعیل سعادت، «مکاتیب قطب بن محیی، اثر قطب‌الدین محمد بن محیی بن محمود (دفتر دوم)» به تصحیح مریم دانشگر» و «دفتر دگرسانی‌ها در غزل‌های حافظ» نوشته سلیم نیساری است.
همچنین کتاب «آموزش‌وپرورش آینده؛ بازخوانی آموزش‌وپرورش ایران در آستانه قرن پانزدهم شمسی» نیز که با همکاری فرهنگستان‌های جمهوری اسلامی تدوین و منتشر شده است، روز شنبه ششم خرداد ۱۴۰۲، با حضور رؤسای فرهنگستان‌های چهارگانه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و سرپرست وزارت آموزش‌وپرورش رونمایی شد.
مجله علمی نامه فرهنگستان
نامه فرهنگستان، یکی مهم‌ترین مجلات علمی در حوزه پژوهش‌های مرتبط با زبان و ادبیات فارسی است که در ایران منتشر می‌شود. در سال ۱۴۰۲، چهار شماره از این مجله ویژه دستور، ادبیات تطبیقی، تحقیقات ادبی و ادبیّات انقلاب اسلامی منتشر شد.
نامه فرهنگستان در قالب ویژه‌نامه‌های فرهنگ‌نویسی، دستور، زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، مطالعات آسیای صغیر، ادبیّات تطبیقی، تحقیقات ادبی، شبه‌قاره، ادبییت انقلاب اسلامی و مطالعات واژه‌گزینی منتشر می‌شود.
نکوداشت‌ها
دوشنبه، یکم خرداد ۱۴۰۲، جشن یکصدمین زادروز محمدعلی موحد با حضور اعضای پیوسته و وابسته، گروهی از اعضای هیئت‌علمی و پژوهشگران فرهنگستان و همچنین خانواده و همکاران وی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد.
غلامعلی حدادعادل در جشن صد سالگی محمدعلی موحّد گفت: امروز را روز فرخنده‌ای برای خانواده زبان و ادب فارسی می‌دانم ازآن‌جهت که به‌مناسبت صد سالگی استاد موحد گرد هم آمده‌ایم. پیش‌از اینکه به خود استاد تبریک بگویم از خدا می‌خواهم که سایه او و سایه سایر استادان بر سر فرهنگ ایران‌زمین و جمع فرهنگستان زبان و ادب فارسی مستمر و مستدام باشد.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به شخصیت چندوجهی محمدعلی موحد گفت: طبعاً سخن گفتن درباره فضایل موحد وقت مبسوطی می‌خواهد و فرد توانایی که احاطه به جهات مختلف شخصیت وی داشته باشد. ولی بنده وجود موحد را یک نعمت بزرگ برای کلّ فرهنگ ایران می‌دانم و حضورش را در فرهنگستان افتخار می‌دانم و خوشحالم که بیش از پنجاه سال است که از ارادتمندان وی هستم.
همزمان با نود و هشتمین زادروز اسماعیل سعادت، عضو فقید پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مراسمی با عنوان «تولد یک استاد» در کتابخانه مرکزی فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد.
همچنین روز دهم اسفند همزمان با تولد احمد سمیعی گیلانی و روز ویراستار، در آیین نکوداشتی و با حضور جمعی از اعضای پیوسته و وابسته فرهنگستان، علاقه‌مندان و شاگردان سمیعی، یاد این عضو فقید پیوسته فرهنگستان و ادیب، مترجم و ویراستار برجسته کشور گرامی داشته شد.
غلامعلی حدادعادل در مراسم نکوداشت احمد سمیعی گیلانی در سخنانی گفت: نزدیک به یک سال است که دیده از دیدار استاد محروم مانده است؛ دوم فروردین استاد سمیعی در آستانه ۱۰۲ سالگی چشم از جهان فروبست. استاد سمیعی برای فرهنگستان یک سرمایه بود، او یک تکیه‌گاه بود، یک پدر بود، یک مرجع و ملجا نه فقط برای فرهنگستان بلکه برای فرهنگ ایران بود.
مراسم گرامیداشت نودمین زادروز حسن انوری، عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی روز چهارشنبه، نهم اسفند در کتابخانه مرکزی فرهنگستان برگزار شد.
غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در مراسم گرامیداشت نودمین زادروز حسن انوری با اشاره به برگزاری بزرگداشت استادان فرهنگستان که از آن به عنوان سنّت خوب یاد کرد، گفت: از سال‌های دور نام استاد انوری را در پشت کتاب درسی دیده بودم. سال‌های طولانی‌ای در معاون پژوهشی و برنامه‌ریزی مسئول کتاب‌های درسی بودم و سختی تألیف کتاب درسی برای دانش‌آموزان را لمس کردم و اهمیت کار وی را دانستم. از آن زمان احترام زیادی برای او قائل بودم و توفیق پیدا شد تا با عضویت او در فرهنگستان، محضرش را از نزدیک درک کنم. در این ۲۰ سال که استاد انوری عضو پیوسته فرهنگستان است بر ارادت و احترام من به وی افزوده می‌شود.
نشست‌های هم‌اندیشی گروه‌های گرویش‌پژوهی
با همکاری فرهنگستان زبان و ادب فارسی و پژوهشگاه علوم انسانی و وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی، در سال ۱۴۰۲، دومین و سومین نشست هم‌اندیشی گروه‌های گویش‌پژوهی با شرکت گروه زبان‌ها و گویش‌های ایرانی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، گروه‌های گویش‌شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد.
در سومین نشست هم‌اندیشی گروه‌های گویش‌پژوهی با عنوان «بررسی رهیافتی بر چگونگی مطالعۀ گویش‌ها» با شرکت گروه زبان‌ها و گویش‌های ایرانی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، گروه‌های گویش‌شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری که به میزبانی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی بر ضرورت تأمین بودجه تکمیل اطلس زبان‌ها و گویش‌های ایران تأکید کرد.
همایش‌ها
همایش بین‌المللی «غالب دهلوی؛ پاسدار زبان فارسی» روز یکشنبه بیست و سوم مهرماه با همت فرهنگستان زبان و ادب فارسی و با همکاری بخش فرهنگی سفارت هند در ایران، در تالار دکتر شهیدی فرهنگستان برگزار شد.
این همایش با سخنرانی غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، رودرا گوروا شریست، سفیر کشور هند، آزرمیدخت صفوی، مدیر پیشین بخش فارسی دانشگاه علیگر، چندر شیکهر، مدیر بخش فارسی دانشگاه دهلی، مهرافشان، استاد زبان اردو دانشگاه ویرجینیا، توفیق سبحانی، استاد دانشگاه پیام نور، محمدسرور مولایی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، احمد محفوظ، رئیس بخش اردو جامعه اسلامی دهلی، کریم نجفی برزگر، دبیرکل شبکه دانشگاه‌های مجازی جهان اسلام، محمدرضا نصیری، مدیر گروه دانشنامه زبان و ادب فارسی در شبه‌قاره و بلرام شکلا، رئیس مرکز فرهنگی سفارت هند همراه بود.
«همایش ملّی چشم‌انداز اعتلای گرایش ادبیات پایداری در دانشگاه‌ها: موانع و راهکارها» با حضور گروهی از استادان دانشگاه‌ها و پژوهشگران این حوزه و با همکاری اندیشکده ادبیات پایداری حوزه هنری در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در سال ۱۴۰۲ میزبان برگزاری آیین گشایش نخستین المپیاد جهانی زبان‌شناسی بود. غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در آیین گشایش این رویداد گفت: خدا را شکر می‌کنم بذری که در سال ۱۳۶۵ کاشته‌ایم امروز به درخت تنومند و باطراوتی بدل شده است و حیاتش استمرار دارد.
نشست‌های ماهانه
نشست‌های ماهانه فرهنگستان زبان و ادب فارسی پس‌از وقفه‌ای چندساله که به دلیل بیماری کرونا رخ داده بود، از سر گرفته شد و در نود و دومین نشست، منوچهر فرادیس، نویسنده، روزنامه‌نگار و ناشر افغانستانی با عنوان «زبان فارسی در صد سال پسین افغانستان» به سخنرانی پرداخت و گزارش کاملی از فارسی‌ستیزی در یکصد سال گذشته در افغانستان ارائه کرد.
نود و سومین نشست ماهانه فرهنگستان زبان و ادب فارسی با حضور استادان پیوسته و وابسته، اعضای هیئت عملی، پژوهشگران و جمعی از علاقه‌مندان با سخنرانی جویا جهانبخش، عضو وابسته فرهنگستان، با موضوع «سعدی در عالم سیاست‌نامه‌نویسی» برگزار شد.
در این نشست، جویا جهانبخش، عضو وابستۀ فرهنگستان، با اشاره به موضوع سخنرانی خود و پیشینه پژوهش دربارۀ میراث سیاسی سخنان سعدی گفت: این تأملات تازگی ندارد و سعدی در کنار آن مقام بلندی که در ادبیات و فرهنگ ما دارد یا آموزگار اخلاق و یا هنرمندی عاشق‌پیشه و متغزّل شناخته می‌شود از باب اندیشه سیاسی نیز شناخته شده و کسانی به این مقوله توجه کرده‌اند که او اهتمام ویژه‌ای به سیاسیّات دارد.
در نود و چهارمین سخنرانی، موسی اسوار، عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی با عنوان «ادبیات مقاومت در فلسطین» سخنرانی کرد.
ارتباطات بین دستگاهی
فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سال ۱۴۰۲ با هدف هم‌افزایی با دستگاه‌های علمی، فرهنگی و اجرایی کشور به‌منظور تقویت و ترویج زبان و ادب فارسی، با معاونت علمی، فنّاوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین تفاهمنامه همکاری علمی، پژوهشی و فرهنگی امضا کرد.
توافق‌نامه همکاری بین معاونت علمی، فنّاوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری و فرهنگستان زبان و ادب فارسی با هدف توسعه همکاری‌های دانش‌بنیان و تقویت زبان فارسی برای کاربردهای علمی و برآوردن نیاز جامعه علمی کشور در زمینه اصطلاحات علمی به زبان فارسی، حمایت از تحقیقات بنیادین در زمینه گویش‌های ایرانی و حمایت از شکل‌گیری، ایجاد و توسعه فنّاوری نو در زمینه گسترش و تقویت خط فارسی منعقد شده است.
بازدیدها
در طول سال جاری، ۱۴ گروه از دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی و دانش‌آموزان علاقه‌مند در قالب بازدیدهای گروهی از بخش‌های گوناگون فرهنگستان بازدید کردند و با فعالیت‌های گروه‌های پژوهشی فرهنگستان آشنا شدند.
کتابخانه و مرکز اسناد
۲۱۰۰ عنوان در ۳۷۰۰ جلد کتاب به منابع چاپی کتابخانه افزوده شد.
واژه‌گزینی
تعداد جلسات شورای واژه‌گزینی در سال ۱۴۰۲، ۶۵ جلسه و با تصویب بیش از ۲۵۰۰ نوواژه در برابر واژه‌های بیگانه در حوزه‌های مختلف علمی و عمومی بود.
روابط عمومی
در سال ۱۴۰۲ به مناسبت تولد نیما یوشیج نسخه الکترونیکی یکصد سند از دست‌نوشته‌های نیما بر روی وبگاه فرهنگستان منتشر شد.
راه‌اندازی دفتر ارتباط با فرهنگستان در دانشگاه‌های جامع کشور
طرح راه‌اندازی دفتر ارتباط با فرهنگستان زبان و ادب فارسی در دانشگاه‌های جامع کشور با هدف ارتباط و همکاری هرچه بیشتر فرهنگستان و دانشگاه‌ها، پیگیری و اجرا شد و نخستین نشست مسئولان دفترهای ارتباط با فرهنگستان در دانشگاه‌های جامع کشور، دوشنبه شانزدهم بهمن در تالار دکتر شهیدی فرهنگستان برگزار شد.
غلامعلی حداد عادل با تأکید بر ارتباط بیشتر دانشگاه‌ها با فرهنگستان گفت: متأسفانه در طول سال‌های گذشته فرهنگستان رابطۀ درخوری با دانشگاه‌ها نداشته است. استادان عضو شورای فرهنگستان عموماً دانشگاهی هستند اما بیشتر آنها بازنشسته هستند. رابطه ما با دانشگاه‌ها رابطه تعریف‌شده‌ای نیست و جامعه دانشگاهی نمی‌داند در فرهنگستان چه می‌گذرد و ما هم نمی‌دانیم در دانشگاه‌ها چه می‌گذرد. پیوند دوسویه دانشگاه‌ها و فرهنگستان را برای پاسداری از زبان، ادبیات و خط فارسی امر فرخنده‌ای می‌دانیم. با چنین رویکردی، در گام نخست، با همکاری رؤسای محترم دانشگاه‌های جامع کشور یک نفر از اعضای هیئت علمی بخش زبان و ادبیات فارسی به عنوان مسئول ارتباط دفتر هر دانشگاه با فرهنگستان معرفی شد.
تولید و انتشار فصل نخست برنامه شنیداری «سروستان» در ۱۰ قسمت با محوریت معرفی اعضای پیوسته و بزرگان زبان و ادب فارسی مانند بهمن سرکاراتی، احمد سمیعی گیلانی، ابوالحسن نجفی، سیمین دانشور وغلامحسین یوسفی نیز از اقدامات روابط عمومی در اسل ۱۴۰۲ بود.
نظر شما